Mehmed Esat Safvet Paşa (d. 1814 - ö. 1883), Osmanlı hükûmetinde çeşitli nazırlıklarda ve II. Abdülhamit döneminde 4 Haziran 1878 - 4 Aralık 1878 arasında altı ay sadrazamlık görevinde bulunmuş bir Osmanlı devlet adamıdır.[1]Tanzimat döneminin en mühim simalarındandır. Hürriyet gazetesinin kurucusu Sedat Simavi'nin dedesidir.
Yaşamı
Babası kaza Voyvodalığında bulunmuş Sürmene eşrafından Mehmet Hulusi Ağa olan Mehmed Esad Safvet Paşa 1814 yılında İstanbul'da doğdu.[2] Öğrenimine mahalle okullarında başlamış, Bayezid Medresesi'nde devam etmiştir. Devlet memurluğuna 1831 yılında 17 yaşındayken Divan-ı Humayun kalemine girerek başladı. Burada asıl adına geleneklere uygun olarak Safvet mahlası verildi.
Dürüst ve değerli bir devlet adamı olarak tarihe geçmiştir. Nüktedan esprili bir kişiliğe sahiptir. Eğitime çok önem verdiği bilinmektedir, torunlarının eğitime gitmek istememesi üzerine "Bu gençlere ne oluyor biz çocukken Haydar (semt)inden kar demez kış demez yürüyerek Beyazit Camisi'ne medrese eğitimine giderdik." demiştir. Sürmene gazetesinin kurucusu Resul Hamza Emin'in araştırmasına göre Safvet Paşa'nın kızı Aliye hanım Samsun Mutassarrıfı Mustafa Bey'le evlenmiştir. Bu evlilikten karikatürist ve Hürriyet gazetesinin kurucusu Sedat Simavi doğmuştur. Sedat Simavi anne tarafından Safvet Paşa'nın torunudur yani anne tarafından Sürmenelidir.
Hükümet Nazırlıkları ve sadrazamlığı
Altı defa Hariciye Nazırlığı, üç defa da Maarif Nazırlığı yapmıştır. 1868 yılında Maarif Nazırı iken Şimdiki Galatasaray Sultanisini kurmuştur, Galatasaray Lisesi o dönemde 7 dilde eğitim veren ve Dünyada bir benzeri olmayan bir okuldu. 1869 yılına kadar parça parça olan Maarif Nezâreti ilk defa onun zamanında "Maarif-i Umumiye Nizamnamesi" ile toparlanmış ve yeniden tanzim edildiğinden bu devreye tanzimat adı verilmiştir. İlk defa bu devrede eğitim hizmeti halk işi olmaktan çıkıp devlet hizmeti olarak algılanmaya başlanmıştır.
Toplam 14 defa çeşitli nazırlık görevlerinde bulunmuştur. 4 Haziran 1878-4 Aralık 1878 tarihleri arasında da 6 ay süreyle sadrazamlık görevini yerine getirmiştir.
1869 Maarif-i Umûmiye Nizamnâmesi Fransız milli eğitim sisteminden ilham alınarak hazırlanmıştır. Ülke gerçekleri ve uygulama yeteneği göz önünde tutulmadan hazırlanmıştır. Bu Nizamname ile devletin eğitim sistemi yeniden yapılandırılarak yeni bir düzene tabi tutulmuştur. Yapılan yeni düzen değişikliğine göre:
Öğretim mecburiyetini korudu
Okulları kısımlara ve derecelere ayırdı
Eğitim ve öğretim usulünü düzenledi
Öğretmenlerin bilgilerini arttıracak ve terfilelerini sağlayacak çareleri getirdi
Maarif Nazırlığı ve Vilayet bazında şubelerini teşkilatlandırdı
Sınav yöntemleri geliştirildi.
Eğitim masrafları için gelir kaynağı (Halktan toplanan paralar) buldu
Aynı Nizamnameye göre okul teşkilatı da şöyle oluyor;
Köylerde ve mahallelerde sıbyan mektepleri
500 evli kasabalarıyla rüştiye mektepleri
Ev sayısı 1000'i geçen kasabalarda idadi mektepleri
Valilik merkezlerinde sultani mektepleri
İstanbul'da biri erkekler, diğeri kızlar için iki öğretmen okulu kuruldu
Danişmend, İsmail Hâmi (1971),Osmanlı Devlet Erkânı, İstanbul: Türkiye Yayınevi
Kuneralp, Sinan (1999) Son Dönem Osmanlı Erkan ve Ricali (1839 - 1922) Prosopografik Rehber, İstanbul:ISIS Press,, ISBN 9784281181.
İnal, İbnülemin Mehmet Kemal, (1964) Son Sadrazamlar 4 cilt, Ankara: Millî Eğitim Basimevi, (Dergah Yayinevi 2002) (Google books [1]12 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.,
Tektaş, Nazim (2002), Sadrâzamlar Osmanlı'da İkinci Adam Saltanatı, İstanbul:Çatı Yayınevi (Google books: [2]7 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
