Mariinski Tiyatrosu (Rusça: Мариинский театр), Rusya'nın Sankt-Peterburg şehrinde tarihi opera ve bale tiyatrosu.
Bu tiyatroya yerleşik Mariinskiy Balesi, 19. yüzyılda Rusya'nın en önde gelen opera ve bale topluluğudur ve Sovyet döneminde "Kirov Balesi" adıyla tanınmıştır.[1] Bina, günümüzde de Rusya'nın en büyük tiyatrosu olarak hizmetini sürdürür.[2] Günümüzde Mariinski Tiyatrosu bünyesindeki opera ve bale toplulukları ile orkestrasının genel yönetmenliği ve sanat yönetmenliğini Valeri Gergiyev sürdürmektedir.
1860 yılında hizmete giren ve dünyanın en büyük sahnelerinden birisi olan Marisinskii Tiyatrosu,[3] Rus bestecilerinden Rimsky-Korsakov'un, Çaykovski'nin ve Modest Musorgksi'nin pek çok eserinin galasına ev sahipliği yapmıştır; Uyuyan Güzel ve Kuğu Gölü balelerinin doğum yeri olarak bilinir.[4] Kryukov Kanalı kıyısında bulunan neoklasik bina, 19. yüzyıl Rus mimarisinin başyapıtlarından biri olarak değerlendirilir. 2 Mayıs 2013'te açılan ve tarihi binaya bir köprü ile bağlanan ikinci binası ise şehrin ilk önemli modern mimari örneğidir.[5]
Tarihçe
II. Katerina'nın 12 Haziran 1873 tarihinde verdiği "Rus Tiyatrosu yalnızca komedi ve trajedi değil, opera da sahnelemelidir" emri, Mariinski Tiyatrosu'nun kuruluş tarihi kabul edilir.[1] Sonradan Tiyatro Meydanı adını alacak meydanda 5 Ekim'de Bolşoy Kamenny Tiyatrosu (Büyük Taş Tiyatro) adıyla bir tiyatro açıldı. 1802-1803'te Neva Nehri kıyısında mimar Thomos de Thoman'ın eseri olan yeni bir tiyatro binası yapıldıysa da bu görkemli bina 1 Ocak 1811'de çıkan bir yangında yanmış ve yeniden inşası 1818'de tamamlanmıştır.
Yangın sonrası dönemde tiyatronun altın çağı başladı. Mozart'ın Die Zauberflöte (Sihirli Flüt), Die Entführung aus dem Serail (Saraydan Kız Kaçırma) ve La clemenza di Tito (Titus'un Merhameti) adlı eserleri, Rossini'nin La Cenerentola (Külkedisi), Semiramida, La gazza ladra (Hırsız Saksağan) ve Il barbiere di Sivigli (Sevil Berberi) operaları sahnelendi. 1824'te, besteci Weber'in Rus Romantik operasının doğuşunda etkisi büyük olan Der Freischütz (İyi Avcı) adlı eseri sahnelendi.
1836'da bina, akustiğinin geliştirilmesi için yenilendi ve yeniden açılışı 27 Kasım'da Mihail Glinka'nın Zhizn' za tsarya (Çar İçin Hayat) eseri ile oldu. Tam üç yıl sonra (27 Kasım 1842) bestecinin ikinci önemli operası olan Ruslan ve Ludmila'nın ilk gösterimi yapıldı.[6] Böylece Sankt Peterburg Bolşoy Tiyatrosu Rus kültür tarihinde önemli bir yer edinmişti. Ne var ki başkenti dünya çağında bir kültür merkezi haline getirmek isteyen Çar I. Nikola, İtalyan operaları sahneleyecek yeni bir opera topluluğu kurulmasını destekleyip Bolşoy Kamenny binasını bu topluluğa verdi. Moskova'ya taşınmak zorunda kalan Rus Operası, 1850'de başkente dönebildi ve Bolşoy'un karşısında inşa edilen, mimar Alberto Cavos'un eseri sirk-tiyatrosunda performanslarına devam etti.[7]
1859'da Sirk Tiyatrosu'nun bir yangında harap olması üzerine Çar II. Aleksandr'ın emri ile Alberto Cavos binayı yeniden opera binası olarak inşa etti.
Tiyatronun günümüzdeki binası 1860 yılında inşa edilen bu yapıdır. II. Alexandr'ın eşi İmparatoriçe Maria Aleksandrovna şerefine Mariinski adını almıştır.[6]
Mariinski I binasının içi
Tiyatronun yeni binada ilk sezonu 2 Ekim 1860'ta Glinka'nın Çar İçin Hayat adlı eseri ile açıldı. 1863'te Eduard Nápravník'in daimi şef olmasından sonra dünyanın en önde gelen operalarından birisi oldu. Rus müziğinin en önemli eserlerinin ilk gösterimleri bu sahnede gerçekleşti. Bu eserlerden bazıları şunlardır: Musorgsky'nin Boris Godunov, Rimsky-Korsakov'un Mayıs Gecesi, Kar Bakiresi, Borodin'in Prens İgor, Çaykovski'nin Orleans Bakiresi, Büyücü, Maça kızı, Rubinstein'in Şeytan, Taneyev'in Oresteya operaları.
Mariinski II binasının içi
1920'de Devlet Akademik Opera ve Bale Tiyatrosu, 1924'te Leningrad Devlet Akademik Opera ve Bale Tiyatrosu adını alan topluluk, bir suikaste kurban giden Leningrad Komünist Parti lideri Sergey Kirov'un anısına[8] 1935'te Kirov Devlet Akademik Opera ve Bale Tiyatrosu adını aldı; 1992'de ise adı Devlet Akademik Mariinski Tiyatrosu olarak değişti. Tiyatro binası genellikle Mariinski Tiyatrosu olarak bilinmektedir.
Bu binanın karşısına 2013 yılında yeni bir opera ve bale binası inşa edilmiş ve Mariinski Tiyatrosu'nun ikinci sahnesi olarak hizmete girmiştir. 2000metrekarelik alana konumlanan ve Fransız mimar Dominique Perrault tarafından tasarlanmış olan yeni bina, ana tiyatro binasına Kryukov Kanalı'nın üzerinden geçen bir köprü ile bağlanır; Sankt Peterburg'da inşa edilen olan ilk önemli modern mimari örneği olması bakımından önemlidir.
