I. Wenceslaus (Çekçe: Václav Çekçe telaffuz: [ˈvaːtslaf]; y. 907 - 28 Eylül 935), I. Wenceslas veya İyi Václav[5] 921'den muhtemelen 935'teki ölümüne kadar Bohemya Prensidir (kníže). Efsaneye göre küçük kardeşi Zalim Boleslaus tarafından öldürülmüştür.
Şehitliği ve birçok biyografinin popülerliği, aziz ilan edilmesiyle sonuçlanan kahramanlık erdemiyle ilgili bir üne yol açmıştır. Ölümünden sonra Çekya kralı ve koruyucu azizi olduğu ilan edilmiştir. Kendisi, Aziz Stefen Günü için yazılan ünlü "İyi Kral Wenceslas" şarkısının konusudur.
Hayatı
Wenceslaus, Přemyslid Hanedanı'ndan Bohemya Dükü I. Vratislaus'un oğludur. Büyükbabası I. Bořivoj, Kiril ve Methodios tarafından Hıristiya yapılmıştır. Annesi Drahomíra, Havelli şefinin kızıydı ama evlendiği sırada vaftiz edilmişti. Babaannesi Bohemyalı Ludmila, onun Eski Slav dilinde eğitim görmesini sağlamış ve Wenceslaus, küçük yaşta Budeč'teki üniversiteye gönderilmiştir.[6]
921'de Wenceslaus 13 yaşındayken babası ölmüş ve büyükannesi naip olmuştur. Ludmila'nın Wenceslaus üzerinde sahip olduğu nüfuzu kıskanan Drahomíra, onun öldürülmesini ayarlamıştır. Ludmila, 15 Eylül 921'de suikastçılar onu öldürdüğünde Beroun yakınlarındaki Tetín Kalesi'ndeydi. Onlar tarafından peçesiyle boğulduğu rivayet edilir. İlk başta Tetín'deki St. Michael kilisesine gömüldü,[7] ancak kalıntıları daha sonra muhtemelen Wenceslaus tarafından [8] babası tarafından inşa edilen Prag'daki Aziz Yorgi Bazilikası'na götürülmüştür.[9]
Drahomíra, daha sonra naip görevini üstlendi ve derhal Hristiyanlara karşı önlemler başlattı. Wenceslaus 18 yaşındayken geride kalan Hristiyan soylular Drahomira'ya isyan ettiler. Ayaklanma başarılı olmuş ve Drahomira, Budeč'e sürgüne gönderilmiştir.
Hükümdarlığı
I. Wenceslaus'un mührü
Soyluların desteğiyle Wenceslaus hükûmetin kontrolünü ele geçirmiştir.[9] Wenceslaus, "Naiplik döneminde huzursuz hale gelen ve devletini güçlendirmek için Hıristiyanlığı kullanan bağımlı dükleri dizginledi."[10]
Büyük Moravya'nın düşüşünden sonra, Bohemya Dükalığı'nın yöneticileri, hem Macarların sürekli baskınlarıyla hem de Wenceslaus'un annesinin memleketi Polabian Slavlar'ının komşu topraklarına birkaç doğu seferi başlatan Sakson ve Doğu Frank kralı I. Heinrich'ın güçleriyle uğraşmak zorunda kalmıştır. Wenceslaus'un babası Vratislaus, Sakson derebeyliğine direnmek için, o zamanlar Kral Heinrich'in şiddetli rakibi olan Bavyera dükü Arnulf ile bir ittifak kurmuştu. Ancak Arnulf ve Heinrich 921'de Regensburg'da barışınca ittifakın değeri kalmadı.
929'un başlarında, Bavyera Dükü Arnulf ve Kral I. Heinrich'in ortak kuvvetleri, ani bir saldırıyla Prag'a ulaştılar ve bu, Wenceslaus'u, ilk olarak 895 yılında Doğu Frank kralı Arnulf tarafından empoze edilen haraç ödemeye devam etmeye zorladı.[11] Heinrich, 926'da Macarlara büyük bir haraç ödemek zorunda kalmıştı ve Bohemya haraçına ihtiyacı vardı; Wenceslaus muhtemelen Arnulf ile Heinrich arasındaki uzlaşmanın ardından bunu ödemeyi reddetti. Saldırının bir başka olası nedeni de Bohemya, Polabian Slavlar ve Macarlar arasında Sakson karşıtı ittifakın oluşmasıydı.
Wenceslaus kendi ülkesine Alman rahipleri getirmiş ve birçok yerde rahip eksikliği nedeniyle kullanılmayan eski Slav ayininin yerine Latin ayinini tercih etmiştir.[6] Ayrıca Prag'daki Prag Kalesi'nde, bugünkü Aziz Vitus Katedrali'nin temelini oluşturan, Aziz Vitus'a adanan bir rotunda kurmuştur.
Suikastı
Wenceslaus, kılıç kullanan kardeşinden kaçar, ancak rahip kilisenin kapısını kapatır (Gumpold'un Kodeksinden)
Eylül 935'te, Wenceslaus'un küçük kardeşi Boleslav ile ittifak kuran bir grup soylu, onu öldürmeyi planladılar. Boleslav, Wenceslaus'u Stará Boleslav'daki Aziz Kosmas ve Damianos bayramı kutlamalarına davet ettikten sonra, Boleslav'ın üç arkadaşı (Tira, Česta ve Hněvsa) dükün üzerine çıkıp onu bıçaklayarak öldürdüler.[12] Dük düşerken Boleslav onu mızrakla deşti.[9]
Praglı Kosmas'a göre, 12. yüzyılın başlarındaki Chronica Boëmorum'unda Boleslav'ın oğullarından biri, Wenceslaus'un öldüğü gün doğmuştur. Doğumunun uğursuz durumu nedeniyle bebeğe "korkunç bir ziyafet" anlamına gelen Strachkvas adı verilmiştir.[12]
Wenceslaus'un sadık hizmetkarı Podevin'in, Boleslav tarafından idam edilmesine neden olan baş komploculardan birini öldürerek ölümünün intikamını aldığına dair bir rivayet de vardır.[13]
Wenceslaus suikastı, erken Bohemya tarihinde önemli bir dönüm noktası olarak nitelendiril; I. Boleslav Franklardan vazgeçmiş, Bohemya'da gücü merkezileştirmiş ve hükümdarlığının topraklarını genişletmiştir.[14]
Saygı
I. Wenceslaus
Aziz Wenceslaus Heykeli Aziz Vitus Katedrali, Prag. Heykelin başı görünüşe göre Wenceslaus'un kafatasının ölçülerine uyuyor.
Bohemya ve İngiltere'de bir Wenceslaus kültü büyüdüğünde, Wenceslaus, ölümünden hemen sonra bir şehit ve aziz olarak kabul edilmiştir.[15] Birkaç on yıl içinde onun dört biyografisi dolaşıma girmiştir.[16][17] Bu Hagiografilerin gücü esas olarak büyük dindarlığından ve aynı zamanda soylu gücünden kaynaklanan bir hükümdar olan rex justus (dürüst kral) hakkındaki Orta Çağ kavramı üzerinde güçlü bir etkisi vardır.[18]
Praglı vakanüvis Praglı Kosmas, bu hagiografileri onaylayarak atıfta bulunarak yaklaşık 1119 yılında şunları yazmıştır:[19]
Ama onun yaptıklarını sanırım benim anlatabileceğimden daha iyi biliyorsun; Çünkü, "Tutku" kitabında okunduğu gibi, onun her gece soylu yatağından çıplak ayakla ve tek bir oda hizmetçisiyle kalkarken, Tanrı'nın kiliselerini dolaştığından ve dullara, yetimlere, yoksullara cömertçe sadaka verdiğinden hiç kimse şüphe duymuyor. Hapishanedeydi ve her türlü zorluğa göğüs germişti; öyle ki, bir prens değil, tüm zavallıların babası sayılmıştı.
Birkaç yüzyıl sonra bu efsane Papa II. Pius tarafından gerçek olduğu kabul edilmiştir.[20]
Wenceslaus yaşamı boyunca yalnızca bir dük olmasına rağmen, Kutsal Roma İmparatoru I. Otto ölümünden sonra "[Wenceslaus'a] kraliyet onuru ve unvanını vermiş", bu yüzden efsanelerde ve şarkılarda "kral" olarak anılmıştır.[6]
"Svatý Václave" (Aziz Wenceslaus) veya " Aziz Wenceslas Chorale " ilahisi bilinen en eski Çek şarkılarından birisidir. 12. yüzyıla kadar izi sürülebilen bu şarkı, hâlâ Bohemya topraklarındaki en popüler dini şarkılar arasında yer almaktadır. 1918'de modern Çekoslovak devletinin kuruluşunda şarkı, milli marş için olası bir seçim olarak tartışılmıştır. Nazi işgali sırasında sıklıkla Çek marşıyla birlikte çalınırdı.
Wenceslaus'un yortu günü 28 Eylül'dür.[21][22] Bu günde Stará Boleslav şehrinde kutlamalar ve hac ziyareti yapılırken, 938 yılında gerçekleştirilen kutsal emanetlerin taşınması 4 Mart'ta anılmaktadır.[23] 2000 yılından bu yana, 28 Eylül yortu günü Çek Cumhuriyeti'nde resmi tatil olup, Çek Devlet Günü olarak kutlanmaktadır.
Efsanede
28 Eylül 2006'daki bir geçit töreni sırasında Aziz Wenceslaus'un kafatasıyla Kardinal Miloslav Vlk
Wenceslaus efsaneleri, ölümünden birkaç on yıl sonra, 10. yüzyılın ikinci yarısında ortaya çıkmaya başlamış ve hem Bohemya'ya hem de İtalya, Almanya ve hatta Rusya dahil yurt dışına yayılmıştır. Bu tür efsaneler arasında 10. yüzyıldan kalma ilk Eski Slav efsanesi, Latin efsanesi Crescente fide, Gumpold efsanesi ve Christian efsanesi yer almaktadır.[24]
Efsaneye göre Kont Radislas adlı biri isyan çıkardı ve Kral Wenceslaus'a karşı yürüdü. İkincisi barış teklifleriyle birlikte bir heyet gönderdi, ancak Radislas bunu bir korkaklık işareti olarak gördü. Wenceslaus, masum kanı dökmekten kaçınmak için Radislas'ı teke tek dövüşe davet ettiğinde, iki ordu savaş düzeninde karşı karşıya dizilmişti. Radislas krala doğru ilerlerken Wenceslaus'un yanında "Uzak durun!" diye bağıran iki meleği gördü. Yıldırım çarpmış olan Radislas isyanından pişman oldu, kendini atından Wenceslaus'un ayaklarının dibine attı ve af diledi. Wenceslaus onu büyüttü ve nezaketle tekrar kabul etti.
Kalıcı ikinci bir efsane, Çek Cumhuriyeti'ndeki bir dağ olan Blanik'in altında bir şövalye ordusunun uyuduğunu iddia ediyor. Uyanacaklar ve Wenceslaus'un komutası altında, büyük tehlike altında olan Çek halkına yardım getirecekler. Prag'da da benzer bir efsane vardır; Anavatan tehlikedeyken veya en karanlık zamanlarında ve yıkıma yakın olduğunda, Wenceslaus Meydanı'ndaki Kral Wenceslaus'un atlı heykeli canlanacak, Blanik'te uyuyan orduyu ayağa kaldıracak ve karşıya geçtiğinde Karl Köprüsü'nde atı tökezleyecek ve bir taşa takılıp Bruncvík'in efsanevi kılıcı ortaya çıkacak. Kral Wenceslaus bu kılıçla Çeklerin tüm düşmanlarını öldürecek, ülkeye barış ve refah getirecektir.[25]
Mirası
Wenceslaus, popüler Aziz Stefen Günü'nün (Batı'da 26 Aralık'ta kutlanan) "İyi Kral Wenceslas" şarkısının konusudur. John Mason Neale tarafından 1853'te yayımlandı ve Çek şair Václav Alois Svoboda'nın bir şiirinin çevirisi olabilir. Dük adının sözde Amerikan yazılışına, "Wenceslaus", ilahinin daha sonraki metinsel varyantlarında zaman zaman karşılaşılır, ancak bu, Neale tarafından kendi versiyonunda kullanılmamıştır ve ABD'de isim, ilahide olduğu gibi genellikle Wenceslas olarak yazılır.[26] Wenceslaus, üç yüzyıldan fazla bir süre sonra yaşayan Bohemya Kralı I. Wenceslaus (Wenceslaus I Premyslid) ile karıştırılmamalıdır.
Prag'da adını taşıyan meydandaki Aziz Wenceslas Heykeli
Hussit savaşları'nın başlangıcında Wenceslaus'un adı sık sık anılırdı ve ancak daha sonra Hussite savaşçısı Jan Žižka'nın gölgesinde kalmıştır. Daha sonra, Hussites ve Protestanlar Bohemya'da üstünlük kazanıp Wenceslaus kültü kaybolduğunda bile, [[Jan Hus'un vaazlarında sık sık Wenceslaus'a atıfta bulunmasıyla, Bohemya'da hala saygı duyulan bir figür olarak kalmıştır.[27]IV. Karl'ın hükümdarlığı sırasında, Wenceslaus'un bir aziz ve şehit imajı, Karl tarafından hem yurtiçinde hem de yurtdışındaki girişimlerinde sıklıkla kullanılmış ve daha sonraki yıllarda Bohemya'nın sistematik Almanlaştırılması başladığında, Wenceslaus, Çek ulusal bilincinin bir temsili olarak görülmeye başlanmıştır.[28]
Aziz Wenceslaus'un ve Bohemya'nın diğer patronlarının (Aziz Adalbert, Aziz Ludmila, Aziz Prokop ve Bohemya Aziz Agnes) atlı heykeli Prag'daki Wenceslaus Meydanı'nda yer almaktadır. Heykel Prag'da popüler bir buluşma yeridir. Burada komünist rejime karşı gösteriler düzenlenmiştir.[29]
Miğferi ve zırhı Prag Kalesi'nde sergilenmektedir.[30]
Popüler kültürde
1930 yapımı gösterişli sessiz film St. Wenceslas döneminde o zamana kadar yapılmış en pahalı Çek filmiydi.
Ogden Nash, Wenceslas efsanesinden öğeler içeren, Lullapat krallığını Noel'i yasaklayan gaspçılardan kurtarmak için bir çocuğun Wenceslaus ve şövalyelerini uyandırdığı "Neredeyse Olmayan Noel" (1957) adlı komik destansı bir şiir yazmıştır.[31]
1994 yapımı televizyon filmi Good King Wenceslas, onun erken dönem yaşamının oldukça kurgusal bir anlatımıdır. Başrolde Jonathan Brandis'in yer aldığı filmde Leo McKern, Stefanie Powers ve Ludmila rolünde Joan Fontaine yer almaktadır.[32]
Notlar
^Most frequently cited year of birth; other cited years are 908[3] veya 911.
^According to legend; otherwise the place of birth is unknown.[3]
^Bohemia to the Extinction of the Premyslids, Kamil Krofta, The Cambridge Medieval History: Victory of the Papacy, Vol. VI, ed. J.R. Tanner, C.W. Previt-Orton and Z.N. Brook, (Cambridge University Press, 1957), 426.
^Štefan, Ivo; Stránská, Petra; Vondrová, Hana (2016). "The archaeology of early medieval violence: the mass grave at Budeč, Czech Republic". Antiquity (İngilizce). 90 (351). ss. 759-776. doi:10.15184/aqy.2016.29. ISSN0003-598X.
^Describing the Codex Gigas 7 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., a thirteenth-century manuscript from Bohemia in the Swedish National Library in Stockholm, it is stated: "All this bears witness to the outstanding importance of the cult of Vaclav in Bohemia at the time of the Devil's Bible's compilation. Moreover, all three festivals are inscribed in red ink, denoting their superlative degree."
^The First Slavonic Life (in Old Church Slavonic), the anonymous Crescente fide [cs] (in Latin), the Passio sancti Venceslavi martyris (in Latin) by Gumpold, bishop of Mantua (d. 985), and Vita et passio sancti Venceslai et sancte Ludmile ave eius (in Latin) (The Life and Passion of Saint Václav and his Grandmother Saint Ludmila) by Strachkvas (Kristián) as described in the Kristiánova legenda [cs].
