Hans Blumenberg (d. 13 Temmuz 1920, Lübeck, Almanya - ö. 28 Mart 1996, Altenberge, Almanya), Alman filozof ve entelektüel tarihçidir. 20. yüzyılın en önemli Alman filozoflarından biri olarak kabul edilir. Modern düşüncenin ve insanın varoluşunun köklerine dair analizleri vardır. Blumenberg, insanın kendini ortaya koyma biçiminin ve Hristiyanlık içi tartışmalarda bozulmuş varlık alanının yeniden temellük edilmesi olarak gördüğü modern çağı savunan bir düşünce geliştirmiştir.^[1] Blumenberg teoriyi, gerçekliğe tam olarak yaklaşmanın insani yollarından biri olarak inceler.^[2]

1939-47 arasında II. Dünya Savaşı nedeniyle kesintiye uğrayan eğitimini felsefe, Alman çalışmaları ve klasikler üzerine aldı. Blumenberg, "metaforoloji" olarak adlandırılan düşünceyi yarattı. Bu kavram, metaforların ve dil modizmlerinin altında yatan şeyin gerçeğe en yakın ve ideolojilerden en uzak durum olduğunu belirtir. Böylece metaforların geçirdiği değişimden yola çıkarak felsefenin tarihine dair unsurları inceler.^[3]

Son çalışmaları, özellikle de "Endişe Nehri Geçiyor"^[4] (Die Sorge geht über den Fluss), metaforlar ve istemsiz ifadeler üzerinden insan gerçekliğini kavramaya odaklanmıştır. Batı düşüncesi ve edebiyatı tarihine dair anlamsız görünen detayları öne çıkaran Blumenberg, daha önemli olduğu düşünülen meselelere ilişkin tartışmalarda ortaya çıkan ifadelerin, örneklerin ve jestlerin bir haritasını çizdi. Blumenberg'in yorumları son derece öngörülemez ve kişiselken bir yandan da işaretler, göstergeler ve önerilerle dolu ve ironiktir. Her şeyden önce, vahyedilen gerçeğin gücüne ve karışıklık içindeki bir dünyanın güzelliğine karşı bir uyarıdır.

Hans Blumenberg, üniversite giriş sınavını 1939'da Katharineum zu Lübeck'te Auszeichnung ("Seçkin") notunu alan tek öğrenci olarak bitirdi. Ancak annesinin Yahudi olduğu gerekçesiyle yarı Yahudi olarak etiketlendiği için,^[5] Katolik teoloji çalışmalarına devam etmesi engellendi.^[6] Bunun yerine 1939-1941 yılları arasında Paderborn ve Frankfurt kentlerindeki ilahiyat üniversitelerinde felsefe eğitimine devam etti. 1944'te bir Nazi toplama kampında gözaltına alındı, ancak daha sonra serbest bırakıldı. Savaşın sonunda müstakbel eşi Ursula'nın ailesi tarafından saklandı. Arkadaşı Odo Marquard, savaştan sonra Blumenberg'in kaybettiği zamanı telafi etmek için haftada yalnızca altı kez uyuduğunu belirtmişti.^[7] Sonuç olarak, skolastisizmin önündeki bir engel olan sonlu yaşam ve sınırlı zaman teması, The Legitimacy of the Modern Age^[8] kitabında dile getirilir. 1945'ten sonra Blumenberg, Hamburg Üniversitesi'nde felsefe, Germanistik ve klasik filoloji çalışmalarına devam etti ve 1947'de Kiel Üniversitesi'nden Orta Çağ ontolojisinin üzerine yazdığı teziyle mezun oldu. 1950'de Ontolojik Uzaklık, Edmund Husserl'in Fenomenolojisinin Krizine İlişkin Bir Araştırma başlıklı teziyle doktora sonrası ders verme yetkisini aldı. Bu yıllardaki akıl hocası Ludwig Landgrebe idi. Blumenberg Alman Araştırma Vakfı Senatosu üyesiydi. Almanya'daki çeşitli üniversitelerde profesör olarak yer aldıve Poetika ve Hermenötik araştırma grubunun ortak kurucusuydu.

Blumenberg'in çalışmaları büyük oranda tarihsel nitelikteydi; derin felsefi ve teolojik öğreniminin izlerini taşımaktaydı. Yazı stilinin keskinliği de onun özelliklerinden biridir. İlk metni olan Metaforoloji için Paradigmalar (Almanca: Paradigmen zu einer Metaphorologie, 1960), fikir ve felsefe tarihinden örneklerle mutlak metafor fikrini açıklar. Blumenberg için "çıplak gerçek" gibi mutlak metaforlar, felsefi söylemin, kavramlarla değiştirilemeyecek ve dolayısıyla esas olarak mantığa geri getirilemeyecek temel bir yönü olarak düşünülmelidir. Bu metaforların farklılığı ve anlamı, insanın yönelimi, düşüncesi ve eylemi için gerekli bir önkoşul olan gerçekliğin bir bütün olarak algılanmasını sağlar. Blumenberg'e göre, "Bu metaforların 'mutlak' olarak adlandırılması, yalnızca bunların terminolojik iddialara dirençli olduğu ve kavramsallık içinde çözülemeyeceği anlamına gelir; bir metaforun bir başkasıyla değiştirilemeyeceği, temsil edilemeyeceği veya daha kesin bir metaforla düzeltilemeyeceği anlamına gelmez. Dolayısıyla mutlak metaforların bile bir tarihi vardır".^[9] Bu ilk metindeki temel fikirler, sonraki çalışmalarda devam ettirildi. Örneğin bilgi teorilerindeki ışık metaforları, sefer halinde olma (Shipwreck with Spectator, 1979), kitap ve okuma metaforları üzerine yapılan çalışmalarda geliştirildi (The Legibility of the World, 1979).

Blumenberg'in felsefe tarihine ilişkin pek çok araştırmasında geç Orta Çağ ile erken Rönesans eşiği bir odak noktası oluşturur. Ernst Cassirer başta olmak üzere felsefe tarihine ilişkin işlevsel perspektiften esinlenen Blumenberg, tarihsel sürekliliğin tözcülüğünü reddeder. Aynı şekilde ruhsal ilişkilerdeki yeniden düzenleme görüşünü de benimsemez. Tözcülük reddi, modernitenin kavramsal sistemlerinin yeni bir şey olarak görülmediği, ancak Skolastisizmin teolojik ilkelerinin basit bir sıradanlaşması olarak kabul edilen sekülerleşme teorisine karşı geliştirilmiştir. Bunun yerine, Blumenberg'in görüşüne göre Modern çağ, teolojik mutlakiyetçiliğe tepki olarak insan merakının rehabilitasyonu yoluyla temellük ettiği, Antik Çağ ve Orta Çağ'a karşı çıkan bağımsız bir dönemi temsil etmekdir. "Hans Blumenberg, Karl Löwith'in ilerlemenin İbrani ve Hıristiyan inançlarının sekülerleşmesi olduğu yönündeki iddiasını hedef alıyor ve modern çağın, ilerlemeye olan inancı da dahil olmak üzere, Hıristiyan geleneğine karşı kültürün yeni bir laik kendini onaylamasından doğduğunu iddia ediyor."^[10]

Daha sonraki çalışmalarında (Work on Myth, Out of the Cave), Arnold Gehlen'in "Gerçekliğin Mutlakiyeti" ve onun ezici gücüyle yüzleşmek için belirli yardımcı fikirlere ihtiyaç duyan zayıf ve sonlu bir varlık olan insan görüşünü takip etmiştir. Bu çalışmalarda fikirlerinin antropolojik arka planını giderek daha fazla vurguladı: Mit ve metaforu, Gehlen tarafından anlaşıldığı şekliyle kurumların uzaklaştırıcı, yönlendirici ve rahatlatıcı değerine işlevsel bir eşdeğer olarak yaklaştı. Bu bağlam Blumenberg'in mutlak metafor fikri açısından belirleyici öneme sahiptir. Metaforlar başlangıçta bir konunun gerçekliğini göstermenin, anlama şekil vermenin bir aracı iken, daha sonraları her yerde olduğu gibi bilimlerde de ayrı bir varoluşa yönelmeye başlamıştır. Bu fenomen, metaforun açıklayıcı işlevini gözden kaçırırken metaforu tam olarak açıklama girişiminden, sonuçların görünürdeki mantıksallığını etkileyen metaforlara gömmek durumlarına kadar farklı biçimler alabilir. 'Mutlak metaforlar' fikrinin, Martin Heidegger ve Hans-Georg Gadamer'in yorumbiliminde bulunan Neo-Platonizm'deki hakikat olarak ışık metaforu gibi bir kültürün fikirleri için belirleyici önemde olduğu ortaya çıkar. Dolayısıyla kavramların eleştirel tarihi metaforik gücün zayıflatılmasına hizmet edebilir. Bununla birlikte Blumenberg okurlarını, mitin eleştirel yapısökümünü, her türlü mitolojinin üstesinden gelineceğine dair programlı inançla karıştırmamaları konusunda da uyarmıştır. Husserl üzerine fikirlerini yansıtan çalışması, son kertede, potansiyel bilimsel aydınlanmamız kendi öznel ve antropolojik sınırını, sürekli kendi derin düşüncelerimizin imgelerine başvurma gerçeğinde bulur şeklinde sonuçlanmaktadır.

• (1947) Contributions to the problem of the originality of the medieval-scholastic ontology (doctoral thesis, unpublished).
• (1950) The ontological distance. An investigation into the crisis of Husserl's phenomenology (habilitation thesis, unpublished).
• (1966) The Legitimacy of the Modern Age
• (1975) The Genesis of the Copernican World
• (1979) The Legibility of the World
• (1979) Work on Myth
• (1986) Lifetime and world time
• (1987) Care Crosses the River
• (1993) St Matthew Passion

Üzerine yapılmış çalışmalar:

• History, Metaphors, Fables: A Hans Blumenberg Reader. Cornell University Press, 2020. ISBN 9781501747984

• Gemi Batıyor Seyrediyorlar.^[11] Alfa Yayıncılık. 2017. ISBN 9786051715667
• Endişe Nehri Geçiyor.^[12] Çev. Cemal Ener. Metis Yayınları. 2014. ISBN 9789753429467
• Kavramsal Olmayanın Teorisi^[13]. Çev. Aydın Gelmez. Ketebe Yayınları. 2023.^[2]