Filolaos (/ˌfɪləˈleɪəs/; Grekçe: Φιλόλαος, Philólaos; y. MÖ 470 – y. 385)[2][3]Pisagorcu ve Sokrates öncesi bir Yunan filozof idi. Her şeyin temelinde, uyum içinde bir araya gelen, sınırlayıcı ve sınırsızın oynadığı rol olduğunu savundu. Ayrıca, Dünya'nın Evrenin merkezi olmadığı teorisi olan güneşmerkezciliğin ortaya çıkmasıyla da tanınır. Nicomachus'tan alıntı yapan August Böckh'e (1819) göre Philolaus, Pisagor'un halefiydi.[4] MÖ 5. yüzyılda Pisagorcu okulun önemli filozoflarından biri olmuştur. Çoğulculuk Okulu gibi Pisagorcuların da çatışan iki görüş arasında bir çözüm arayışında oldukları söylenebilir. Bir yanda sürekli olarak değişen bir evren düşüncesi, öte yandan değişmez bir evren düşüncesi arasındaki çatışmadır söz konusu olan. Pisagorcular bu yönde çözümlerini matematikte bulmaya çalışırlar. Filolaus da diğer Pisagorcu filozoflar gibi matematik ve müzik ile ilgilenmiş, evrenin ve varlığın açıklanmasında bunlardan yararlanmıştır. O da diğerleri gibi evrenin temelinin sayı olduğu fikrinden hareket etmiştir.
Hayatıyla ilgili çeşitli raporlar, daha sonraki yazarların yazıları arasına dağılmıştır ve hayatını yeniden inşa etmede şüpheli bir değeri vardır. Görünüşe göre bir süre, Aresas'ın (belki Oresas'ın) veya (Plutarch'ın dediği gibi) Arcesus'un[13] öğrencisi olduğu Heraklea'da yaşadı. Diogenes Laërtius, Platon'un Sokrates'in ölümünden kısa bir süre sonra Philolaus ve Eurytus[14] ile tanıştığı İtalya'ya gittiği iddiasının tek otoritesidir. Philolaus'un öğrencilerinin arasında Xenophilus, Phanto, Echecrates, Diocles ve Polymnastus[15] olduğu söylenir. Ölümüne gelince, Diogenes Laërtius, Philolaus'un zorba[16] olmak istediğinden şüphelenildiği için Croton'da öldürüldüğüne dair şüpheli bir hikâye aktarır; Laërtius'un bile dizelere dökme zahmetine katlandığı bir hikâyedir.[17]
Yazıları
Philolaus kitabı, (Charles Peter Mason, 1870)
Diogenes Laërtius, Philolaus'un bir kitap yazdığından[18] bahseder, ancak Aulus Gellius ve Iamblichus gibi[19] başka yerlerde üç kitaptan bahsedilir. Üç kitaba bölünmüş bir bilimsel inceleme de olabilirdi. Platon'un kitabının bir kopyasını elde ettiği söylenir, daha sonra Platon'un Timaeusun çoğunu oluşturduğu iddia edildi.[20] Philolaus'un eserlerinden biri, Stobaeus'un On the Worldolarak adlandırdığı ve bir dizi pasajını koruduğu,[21]On Nature[18] adlı eserin aynısı gibi görünüyor. Diğer yazarlar, aynı eserin başka bir adı olabilecek ve Arignote kaynaklı olabilecek Bacchae adlı bir çalışmaya atıfta bulunmaktadır. Ancak Proclus'un Bacchaeyi matematik aracılığıyla teoloji öğretmek için bir kitap olarak tanımladığından bahsedilmiştir.[8]
Gerçekte, bundan ve mevcut parçalardan anlaşılıyor ki, çalışmanın ilk kitabı, evrenin kökeni ve düzeni hakkında genel bir açıklama içeriyor. İkinci kitap, Pisagor teorisinde her şeyin özü ve kaynağı olan sayıların doğasının bir açıklaması gibi görünüyor.
Pisagor ve ilk halefleri, doktrinlerinin hiçbirini yazmaya adamış görünmüyorlar. Porphyrius'a göre (Vit. Pyth. p. 40) Lysis ve Archippus, ailelerinin yadigarı olarak aktarılan başlıca Pisagor doktrinlerinden bazılarını kamuoyuna açıklanmaması gereken katı tedbirler altında yazılı olarak topladı. Ancak konunun farklı ve tutarsız açıklamalarının ortasında, Pisagor doktrinlerinin ilk yayını, oldukça benzer bir şekilde Philolaus'a atfedilir. Pisagor felsefesi üzerine, Platon'un söylediğine göre o sırada derin yoksulluk içinde olan Philolaus'tan 100 minae karşılığında Syracuseli Dion sayesinde satın aldığı söylenen üç kitapta Pisagor felsefesi üzerine bir eser derledi. Hikayenin diğer versiyonları Platon'u Sicilya'dayken Philolaus'tan veya akrabalarından satın aldığını gösterir. (Diog. Laert. viii. 15, 55, 84, 85, iii. 9; A. Gellius,iV. iii. 17; lamblichus, Vit. Fyth. 31. p. 172 ; Tzetzes, Chiliad, x. 792, &c. xi. 38, &c.) Bu kitaplardan çıkardığı materyallerden Platon'un "Timaeus"u derlediği söylenir. Ancak Platon çağında, Pisagor öğretilerinin önde gelen özellikleri uzun süredir sır olmaktan çıkmıştı ve Philolaus Pisagor doktrinlerini Thebes'de öğrettiyse, bunları yayınlarken pek isteksiz hissetmesi pek olası değildi ve yukarıda atıfta bulunulan otoritelerde korunan çelişkili ve olası olmayan hesapların ortasında, Pythagoras doktrinleri üzerine bir kitap yayınlayan ilk kişi Philolaus olması ve Platon'un okuyup ondan yararlanması dışında çok az şey güvenilir olarak kabul edilebilir. (Böckh, I.e. p. 22.)
„
Stanford Encyclopedia of Philosophy, Philolaus' Book: Genuine Fragments and Testimonia adlı bölümde tarihçiler şunları kaydetti:[8]
“
Bu kitapların Philolaus'a ait olmadığı ima ediliyor ve görünüşe göre bu ifade, D.L. VIII 6 (Burkert 1972a, 224–5)'de Pisagor'a atfedilen üç sahte çalışmaya atıfta bulunuyor. Platon'un bu kitapları Philolaus'tan satın almasının öyküsü, muhtemelen Pisagor'un üç sahte incelemesini doğrulamak için icat edildi. Burkert'in ileri çalışmalarla (Huffman 1993) desteklenen argümanları (1972a, 238–277), 11 parçanın gerçek olduğu konusunda bir fikir birliğine varmıştır (Frs. 1-6, 6a, 7, 13, 16 ve 17 Huffman 1993) ve Philolaus'un On Nature kitabından türetilmiştir (Barnes 1982; Kahn 1993 ve 2001; Kirk, Raven ve Schofield 1983; Nussbaum 1979; Zhmud 1997). 1, 6a ve 13 numaralı parçaların, antik kaynaklar tarafından On Nature kitabından geldiği tespit edilmiştir. Stobaeus, 2. ve 4.-7. parçaların On the Cosmos adlı bir çalışmadan geldiğini aktarıyor, ancak bu, muhtemelen Stobaeus'taki bölüm başlığı 'On the Cosmos' olduğu için ortaya çıkan On Nature'nin alternatif bir başlığı gibi görünüyor.
Dünya düzenindeki (kozmos) doğa (physis), hem bir bütün olarak dünya düzenini hem de içindeki her şeyi, sınırsız ve sınırlayıcı şeylerin dışında bir araya getirildi.
„
Robert Scoon Philolaus'un 1922'deki evrenini şöyle açıkladı:[23]
“
Philolaus, bildiğimiz düzenli evrenin bugünkü durumuna nasıl geldiğini göstermeye çalışıyor. Bilmediğimiz, ancak çıkarım yapmamız gereken temel bir madde üzerindeki uyum eylemiyle ortaya çıktı, diyor. Bu madde, farklı birincil unsurlardan oluşuyordu ve armoni, onları doğanın (Grekçe: φύσις) düzenli bir dünya (Grekçe: κόσμος) olduğu ortaya çıkacak şekilde birbirine uydurdu.
„
Stobaeus'un hesabı
Philolaus, uzayda sabit yön fikirlerini ortadan kaldırdı ve evrenin ilk yer merkezli olmayan görüşlerinden birini geliştirdi. Yeni düşünce tarzı, kelimenin tam anlamıyla Merkezi Ateş adını verdiği bir varsayımsal astronomik nesne etrafında dönüyordu.
“
Philolaus ortada ateş olduğunu [...] ve yine en yüksek noktada ve her şeyi çevreleyen daha fazla ateş olduğunu söylüyor. Doğası gereği ortadaki ilk önce ve etrafında on ilahi beden dans ediyor -gökyüzü, gezegenler, sonra güneş, sonra ay, sonra yeryüzü, sonra karşı ve hepsinden sonra merkezde pozisyon tutan ocağın ateşi. Elementlerin saflığında bulunduğu, çevrenin en yüksek kısmına Olympus diyor; Olympus'un yörüngesinin altındaki bölgelere, güneş ve ayın olduğu beş gezegenin olduğu dünyaya; altlarında, ayın altında ve yeryüzünün etrafında, içinde nesil ve değişim bulunan kısım, gökyüzünü çağırır.
Philolaus'un sisteminde sabit yıldızlardan oluşan bir küre, beş gezegen, Güneş, Ay ve Dünya, Merkezi Ateşinin etrafında hareket ediyordu. Aristoteles'in Metafizik'teki yazısına göre Philolaus, onuncu görünmeyen bir cisim ekledi, ona Karşı-Dünya adını verdi, çünkü onsuz sadece dokuz dönen cisim olacaktı ve Pisagor sayı teorisi onda birini gerektiriyordu. Bununla birlikte, Yunan bilim insanı George Burch'a göre, Aristoteles Philolaus'un fikirlerini abartıyordu. Gerçekte, Philolaus'un fikirleri küreler fikrinden yüzlerce yıl önceydi.[24] Yaklaşık iki bin yıl sonra Nicolaus Copernicus, De Revolutionibus'ta Philolaus'un, Dünya'nın merkezi bir ateş etrafında devrimini zaten bildiğini belirtmişti.
Bununla birlikte, Stobaeus'un ilk İon filozoflarının dogmalarını karıştırma eğilimine ihanet ettiği ve zaman zaman Platonizm ile Pisagorculuğu karıştırdığı belirtilmiştir.[25]
Felsefe
Philolaus, her şeyin temelinde sınır ve sınırsız fikirlerin oynadığı rol olduğunu savundu. Philolaus'un çalışmasındaki ilk beyanlardan biri, evrendeki her şeyin sınırsız ve sınırlayıcı olanın bir kombinasyonundan kaynaklandığıydı;[26] çünkü her şey sınırsız olsaydı, hiçbir şey bilginin nesnesi olamazdı.[27] Sınırlayıcılar ve sınırsızlar bir uyum (harmonia) içinde bir araya getirilir:
“
Doğa ve uyumla ilgili durum budur. Şeylerin özü ebedidir; bilgisi insana ait olmayan eşsiz ve ilahi bir doğadır. Yine de, bizim tarafımızdan bilinen ve bildiğimiz şeylerden herhangi birinin bilgimize ulaşması mümkün olmazdı, eğer bu öz, dünyanın kurulduğu ilkelerin, yani sınırlayıcı ilkelerin iç temeli değilse ve sınırsız unsurlar. Şimdi, bu ilkeler karşılıklı olarak benzer olmadıkları için, ne de benzer nitelikte olmadıkları için, uyum müdahale etmedikçe, dünya düzeninin onlar tarafından oluşturulması imkansız olurdu [...].
^Gaffurius, Franchinus (1492). Theorica musicae. 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2021.
^Huffman, Carl (2020), "Philolaus", The Stanford Encyclopedia of Philosophy, 10 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 24 Ocak 2021
^"Philolaus'un doğumu için en olası tarih 470 civarında görünmektedir, ancak 480'de veya 440 gibi daha geç de doğmuş olabilir. Görünüşe göre 380'lere ve en azından 399'a kadar yaşadı." Carl A. Huffman, (1993) Philolaus of Croton: Pythagorean and Presocratic, ss. 5–6. Cambridge University Press
^"The story at D.L. 84 that Philolaus was killed because he was thought to be aiming at a tyranny is clearly a confusion with Dion who is mentioned in the context and did have such a death." Carl A. Huffman, (1993) Philolaus of Croton: Pythagorean and Presocratic, p. 6. Cambridge University Press
^Diogenes Laërtius, iii. p. 84; cf. Suda, Philolaus
^Önceki cümlelerden bir veya daha fazlası artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Stobaeus, Joannes". Encyclopædia Britannica (11. bas.). Cambridge University Press.
