Dag Hjalmar Agne Carl Hammarskjöld (29 Temmuz 1905, Jönköping - 18 Eylül 1961, Rodezya), İsveçli iktisatçı ve devlet adamıdır. Birleşmiş Milletler'in ikinci genel sekreteri (1953-1961). BM'nin saygınlığını ve etkisini artırmış, ölümünden sonra Nobel Barış Ödülü (1961) verilmiştir.
Hayatı
İsveç başbakanı (1914-1917) ve Nobel Vakfı başkanı (1929-1947) Hjalmar Hammarskjöld'ün oğlu olan Dag Hammarskjöld, Uppsala ve Stockholm üniversitelerinde hukuk ve iktisat öğrenimi gördü. 1933-1936 arasında Stockholm Üniversitesi'nde siyasal iktisat dersleri verdi. Ardından Maliye bakanlığında daimi müsteşar olarak devlet hizmetine girdi, daha sonra da İsveç Merkez Bankası yönetim kurulu başkanı oldu. 1947'den sonra Dışişleri Bakanlığı'nda görev yaptı. 1951'de Birleşmiş Milletler Genel Kurulundaki İsveç delegasyonunun başkan yardımcılığına, 1952'de de başkanlığına getirildi. Norveçli Trygve Lie'nin BM genel sekreterliğinden istifa etmesinden beş ay sonra, 10 Nisan 1953'te beş yıl süreyle bu göreve seçildi. Eylül 1957'de yapılan seçimle beş yıllık bir dönem için yeniden aynı göreve getirildi.
Genel sekreterliğinin ilk yıllarında ağırlıklı olarak Ortadoğu'da İsrail ile Arap devletleri arasındaki savaş ve savaş tehlikesi konularıyla ilgilendi. 1957 Nobel Barış Ödülü'nün sahibi, Kanadalı devlet adamı Lester Pearson'la birlikte, 1956'da patlak veren Süveyş Krizi'nin çözülmesi için yürütülen çalışmalara katıldı. Ayrıca 1958'de Lübnan ve Ürdün'de baş gösteren bunalımın çözümünde önemli rol oynadı. 1959 yılında eğer ölürse tüm arşivinin İsveç Millî Kütüphanesi'ne bırakılmasını vasiyet etti.
Belçika Kongosu'nun 30 Haziran 1960'ta bağımsızlığını kazanmasından kısa bir süre sonra başlayan ve bütün ülkeyi saran karışıklıkları durdurmak amacıyla bölgeye BM'ye bağlı birlikler gönderdi. Sovyetler Birliği Eylül 1960'ta Hammarskjöld'ün bu kararını şiddetle eleştirerek genel sekreterlikten istifa etmesini ve bu görevin Batılı, sosyalist ve tarafsız ülkelerin temsilcilerinden oluşan üç kişilik bir kurula (Troyka) devredilmesini istedi.
Ölümü
Hammarskjöld Kongo'dan ayrılarak bağımsızlığını ilan eden Katanga eyaleti başkanı Moise Tshombe'yle ülkede barış sağlanması için görüşmelerde bulunmak üzere Kongo'ya giderken meydana gelen bir uçak kazasında öldü. Olaydan yıllar sonra ortaya çıkan belgelere göre yaşananların kaza değil suikast olduğuna dair ihtimali artırdığı belirtilmektedir.[1]
1998'de CIA ve MI6'ın Belçika'nın madencilik çıkarlarına Güney Afrikalı bir paramiliter örgüt aracılığıyla dahil olduğunu öne süren belgeler ortaya çıktı. Bilgiler, Güney Afrika Komünist Partisi lideri Chris Hani'nin 1993 yılında öldürülmesiyle ilgili olarak Güney Afrika Gizli Servisi ve Güney Afrika Hakikat ve uzlaşma komisyonu'na devrettiği bir dosyada yer alıyordu. Bu belgeler, Hammarskjöld'ü "ortadan kaldırmaya" yönelik iddia edilen bir komployu içeriyordu. CIA direktörü Allen Dulles'ın "Dag baş belası hale geliyor ve kaldırılması gerekiyor" şeklindeki sözde bir açıklamasını içeriyordu.
2014 yılında, gizliliği kaldırılan belgelerde Amerika'nın Kongo büyükelçisinin Washington D.C.'ye, uçağın küçük Katanga Hava Kuvvetleri komutanı Belçikalı paralı asker pilot Jan van Risseghem tarafından vurulmuş olabileceğine dair uyarıda bulunan bir telgraf gönderdiğini ortaya çıkardı.
2015 yılında Bağımsız Uzmanlar Komisyonu tarafından hazırlanan bir araştırma raporu da şüpheleri yoğunlaştırıldı. Haleflerinden BM Genel Sekreteri Ban Ki-mun da 24 Ağustos 2016 tarihinde bu rapora eklediği bir bilgi notuyla Hammarskjöld'ün öldüğü uçak kazasının tam olarak araştırılmasının BM'nin resmi yükümlülüğü olduğunu ve yeni soruşturmanın BM'nin Genel Kurul veya kendisinin seçimiyle belirlenecek seçkin kişiler tarafından yürütülebileceğini belirtti.[2]
Kaynakça
|
|---|
| 1901-1925 | |
|---|
| 1926-1950 | |
|---|
| 1951-1975 | |
|---|
| 1976-2000 | |
|---|
| 2001-günümüz | |
|---|
