PROFILPELAJAR.COM

Bulgaristan Çerkesleri
Önemli nüfusa sahip bölgeler
	Varna; Vidin; Vratsa; Şumen; Dobriç; Veliko Tarnovo; Pleven; Yambol; Burgas; Stara Zagora; (Tarihî)
	150,000 (19. yüzyılın sonu); 573 (1992)
Diller
	Çerkesçe
Din
	İslam

Bulgaristan'daki Çerkesler (Çerkesçe: Балгарыем ис Адыгэхэр; Bulgarca: Черкези в България) modern Bulgaristan'ı oluşturan bölgede tarihî etnik azınlık. 19. yüzyılın sonlarında sayıları 150.000 civarındaydı.^[1] 1992 yılında ise ülkede 573 kişi kendilerini Çerkes olarak tanımlıyordu.^[2]

Tarih

Yerleşim

Rus-Çerkes Savaşı'nın ardından yaşanan Çerkes soykırımından sonra çok sayıda Çerkes, tahminen 150.000 Çerkes'in bulunduğu^[1] Bulgaristan da dahil olmak üzere^[3] Osmanlı İmparatorluğu'na sürgün edildi. 1863 yılında Abzah kabilesinin mensupları Bulgaristan'a yerleşmeye başladı.^[4] Yalnızca 1861-1862'de Tuna Vilayeti'nde 41.000 Çerkes aile vardı.^[5] Çerkeslerin kendi köylerini kurdukları bugünkü Vidin, Vratsa, Montana, Şumnu, Dobriç ve Veliko Tırnovo bölgelerine yoğun kitleler yerleşmiş, bir kısmı da Bulgar veya Türk köylerine yerleşmişti. Vratsa, Montana ve Plevne bölgesindeki Tatar köylerine de Çerkesler yerleşiyor. Güney Bulgaristan'da en çok sayıda Çerkes topluluğu Yambol, Burgaz'da ve kısmen bugünkü Stara Zagora bölgesinde oluşturulmuştur.

Hastalıklar ve açlık

Çerkeslerin yaşadıkları bölgelerde yeni iklime uyum sağlayamamaları ciddi hastalıklara yol açtığından hayatları kolay değildi. Birçok aile birkaç yıl içinde tamamen yok oldu. Yaklaşık 80.000 Çerkes, Varna'nın eteklerinde "ölüm kampları" olarak anılan yerleşimlerde yaşıyor, yiyecekten mahrum kalıyor ve hastalıklara maruz kalıyordu. Çerkeslerin çoğu öldü ve Osmanlılar çok sayıda cesedi gömemediler, bu yüzden hükümlülerin yardımına başvurdular. Açlıktan ölmek üzere olan bazı Çerkesler eşkıyalığa başvurdu.

Vidin'in hem Müslüman hem de Hristiyan nüfusu, açlık çeken Çerkes yerleşimcilere tahıl üretimini artırarak yardım etmeye gönüllü oldu. Osmanlı yetkilileri, bölgedeki yerli halkın onlara bakacağı ve onları "kardeş olarak karşılayacağı" beklentisiyle Çerkeslere ekim yapmaları için arazi sağlayarak onları üretken çiftçilere dönüştürmeye çalıştı. Bu, bazı insanlardan açlıktan ölmek üzere olan Çerkesler için ev inşaatına yardım etmelerinin istendiği Bulgaristan'da sorun yaratacaktır. Her ne kadar bu iddialar çelişkili ve en iyi ihtimalle şüpheli olsa da, bazı Bulgarların da Çerkesler lehine evlerinden sürüldükleri bildirildi.^[6]

Osmanlı yetkilileriyle işbirliği

Çerkes çeteleri ve Türk çeteleri, ortak İslam inançları ve Ortodoks Slavlara karşı ortak kinleri nedeniyle ittifak kurma konusunda hızlı davrandılar. Çerkesler bölgedeki çatışmalarda aktif olarak katıldı ve Balkanlar'daki yerli Hristiyan nüfusa karşı her zaman Osmanlıların yanında yer aldılar. 1876'da bin Çerkes Bulgar isyancılar tarafından katledildi ve Çerkesler buna Türklerin yanında yer alarak ve Hristiyan nüfusa karşı eşkıyalık başlatarak misilleme yaptı.^[7] Bu Avrupa'da Bulgarlara sempati duyulmasına neden oldu.^[3]^[6] 1877-78 Rus-Türk Savaşı sırasında Çerkesler, Türk ordusu tarafından düzensiz süvari birlikleri olarak kullanıldı. 1877 yazında, Nova Zagora savaşına Türk tarafında çoğunlukla Hasanoğlu ve Otmanlı köylerinden gelen düzensiz Çerkes süvarileri katıldı. Çerkesler Şipka, Lofça ve Plevne savaşlarında aktif rol aldılar.

Sürgün

Bulgaristan'daki Çerkesler 1876'daki Bulgar İsyanına şiddetle karşı çıktılar. Kosova Çerkesleri de Bulgar Çerkeslerine katıldı.^[8]^[9] Avrupa ülkeleri buna tepki olarak Çerkeslerin bölgeyi terk etmesini talep etti.^[10] Çerkesler bir "Müslüman tehdidi" olarak görüldü ve Rus-Türk savaşının sona ermesinin ardından Rus orduları tarafından Bulgaristan'dan ve Balkanların diğer bölgelerinden sürüldü. Geri dönmelerine izin verilmedi,^[11]^[12] bu yüzden Osmanlı yetkilileri onları Bedevi Araplarla çatışabilecekleri modern Ürdün (bkz. Ürdün'deki Çerkesler) ve Ermeniler ile çatışacakları Anadolu gibi başka yeni topraklara yerleştirdiler.^[13]^[14]

Kaynakça

^ ^a ^b ^c Irechek, Konstantin; Константин Иречек посочва, че черкезите в България преди 1878 г. са 150 000 души, като обръща внимание на факта, че мъжкото население в Северна България сред кавказците, освен санджаците Ниш, Търново и София е 30 573 души.
^ ^a ^b Galabov, Antoniy. National Report Bulgaria 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. p. 20. Council of Europe.
^ ^a ^b Richmond, Walter (2013). The Circassian Genocide. Rutgers University Press. back cover. ISBN 978-0-8135-6069-4. 23 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2023.
^ Cemil, Vahit. "Kosova'ya Yapılan Çerkes Göçü ve İskânı (1864-1865)". Trakya Üniversitesi, Balkan Araştırma Enstitüsü. 8 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2023. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım)
^ Natho, Kadir I. Circassian History. Page 380
^ ^a ^b Isla, Rosser-Owen. "The First Circassian Exodus to the Ottoman Empire (1858-1867), and the Ottoman Response, based on the accounts of Contemporary British Observers" (PDF). Circassianworld. 25 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
^ "Там /в Плевенско и Търновско/ действително се говори, че тези черкези отвличат деца от българи, загинали през последните събития." (Из доклада на английския консул в Русе Р. Рийд от 16.06.1876 г. до английския посланик в Цариград Х. Елиот. в Н. Тодоров, Положението, с. 316)
^ "Kosova'ya Yapılan Çerkes Göçü ve İskânı (1864-1865)". Trakya Üniversitesi, Balkan Araştırma Enstitüsü. 8 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2023. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
^ Noel Malcolm, Kosova: Balkanları Anlamak İçin, çev. Özden Arıkan, Sabah Kitapları, İstanbul 1999
^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı,“Tersane Konferansının Mukarreratı Hakkında Şûra Mazbatası”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, VI/9 (1954), s. 125., Dipnot: 2.
^ Hacısalihoğlu, Mehmet. Kafkasya'da Rus Kolonizasyonu, Savaş ve Sürgün (PDF). Yıldız Teknik Üniversitesi. 7 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Eylül 2023.
^ BOA, HR. SYS. 1219/5, lef 28, p. 4
^ Natho, Kadir I. Circassian History.
^ "The Circassian colonies at Amman and Jerash". The Biblical World. 4 (3): 202-204. September 1894. doi:10.1086/471510. 3 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2023. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)