19 Mayıs veya Ondokuzmayıs veya ilçe merkezinin adlarıyla Engiz veya eski resmî adıyla Ballıca, Samsun ilinin bir ilçesidir. İlçe, Samsun – Sinop karayolu üzerinde yer alıp Samsun'un 37 km batısında, Bafra’nın ise 17 km doğusunda bulunmaktadır. İlçenin batısında Bafra, doğusunda Atakum ve Karadeniz, kuzeyinde Karadeniz, güneyinde ise Atakum ve Bafra yer almaktadır.
TÜİK'in 31 Aralık 2023 tarihli Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi raporuna göre ilçenin nüfusu 27.910 kişidir.[1] Bu nüfusuyla 19 Mayıs, Samsun'un onuncu, Türkiye’nin ise 507. en yüksek nüfuslu ilçesidir.[1] 234 km²'lik yüzölçümü olan ilçe, yüzölçümü açısından İlkadım ve Yakakent'ten sonra Samsun'un en küçük ilçesidir.[3]
1987'de ilçe olan 19 Mayıs, adını Mustafa Kemal Paşa'nın 19 Mayıs 1919'da Anadolu'ya Samsun'dan ayak basması ve Türk Kurtuluş Savaşı'nı başlatmasına ithafen almıştır.[5] 19 Mayıs, Balıkesir'in Altıeylül ile Kahramanmaraş'ın Onikişubat ilçeleriyle birlikte adını tarihten alan Türkiye'deki üç ilçeden biri olup bu ilçelerden farklı olarak adının yazılışında rakam bulunan tek ilçedir.[1]
Tarihi
İlçenin bugünkü merkezine yakın bir konumda yer alan Kumcağız mahallesinde Roma döneminde Naustathmos adında bir liman kasabası bulunuyordu.[6]Flavius Arrianus'un 130-131 yıllarında yazdığı Periplus Ponti Euxini kitabında bu kasabadan kısaca "Halys Nehri'nden bataklık olan Naustathmus'a doksan stadyum (17 km) mesafe vardır." şeklinde bahsedilmiştir.[7] Naustathmos ismi muhtemelen MÖ 30'dan MS 640'a kadar kullanıldı.[8] Kasaba, Tabula Peutingeriana’da Nautagmus olarak belirtilmiştir. Bu yerleşim birimi o dönemde Roma İmparatorluğu’nun Bitinya ve Pontus eyaletinde yer alıyordu. İlçenin bulunduğu coğrafya Bizans İmparatorluğu döneminde ise Armeniakon Theması’na bağlıydı.
13. yüzyılda Türk topraklarına katılan ilçe, 13. yüzyılın sonu ile 14. yüzyılın başlarında Pervâneoğulları Beyliği sınırları içerisindeydi. Bu beyliğin dağılmasından sonra 15. yüzyılın ortalarına kadar Canik beyliklerinin hakimiyeti altında kaldı. İlçe, 15. yüzyılın ortalarında ise Osmanlı İmparatorluğu topraklarına dahil oldu ve Rum Eyaleti’nin Canik Sancağı’na dahil edildi.[9] 19. yüzyılda ise Trabzon Eyaleti’ne bağlandı. 1864’teki Teşkil-i Vilâyet Nizamnâmesi ile eyaletlerin kaldırılıp yerine vilayetlerin getirilmesiyle Trabzon Vilayeti’nin Canik Sancağı’na bağlı Bafra kazası sınırları içinde yer aldı. Cumhuriyetin ilanından sonra Canik ilinin (1924'te ismi Samsun olarak değiştirilmiştir) sınırlarında kalan 19 Mayıs, Bafra ve Samsun'a bağlı olan bir kasabaydı.
15. yüzyılda Osmanlı hakimiyetine girmesinden 1961’e kadar Engiz adıyla bilinen ilçe, Engiz'in Rumca olduğu gerekçesiyle o yıl Ballıca adını aldı ve nahiye (bucak) oldu. 28 Şubat 1970'te ise Ballıca’ya belediye statüsü verildi.[9] Ballıca'da 1973 yılında yapılan ilk yerel seçimlerdeCHP adayı %57,12 oy oranıyla Ballıca’nın ilk seçilmiş belediye başkanı oldu.
Ballıca, 4 Temmuz 1987’de Resmî Gazete’de yayımlanan 3392 numaralı “103 İlçe Kurulması Hakkında Kanun” ile 19 Mayıs adıyla ilçe statüsüne yükseltildi.[5][9] Böylece 19 Mayıs, aynı kararla ilçe olan Asarcık, Salıpazarı ve Tekkeköy ile birlikte Samsun'un dokuzuncu ilçesi oldu.[5] Kanun kapsamında Bafra'dan 22, Samsun merkez ilçesinden ise 13 köy 19 Mayıs'a bağlandı.[5] İlerleyen yıllarda bazı köyler ise tekrardan Bafra'ya ve yeni kurulan Atakum ilçelerine bağlandı.
Coğrafya
19 Mayıs, Samsun – Sinop karayolu üzerinde yer alıp Samsun'un 37 km batısında, Bafra'nın ise 17 km doğusunda bulunmaktadır.[10][11] İlçe, merkez ilçeleri haricinde Samsun şehir merkezine en yakın olan ilçe konumundadır.[10] İlçenin batısında Bafra, doğusunda Atakum ve Karadeniz, kuzeyinde Karadeniz, güneyinde ise Atakum ve Bafra yer almaktadır. İlçenin Karadeniz'e 22.5 kilometrelik bir sahil şeridi bulunmaktadır.[11] 19 Mayıs'ın rakımı ise 21 metredir.[4]
İlçe, Kızılırmak Nehri'nin oluşturduğu deltanın doğusunda yer almaktadır.[11] Delta içerisinde bulunan kıyı set göllerinden Balık Gölü ilçe sınırları içinde kalmaktadır.[11] Deltadaki doğal sazlıklar ve göller nadide kuş türlerini barındırmakta olup delta, Ramsar Sözleşmesi ile koruma altına alınan nadir sulak alanlardan biridir.[11] Türkiye'de bulunan 420 kuş türünden 341'i bu alanda barınmaktadır.[11]
19 Mayıs'ın en yüksek yeri Canik Dağları'nda bulunan ve 1285 metre yüksekliğe sahip olan Nebiyan Dağı'dır.[12]Engiz Çayı ise ilçenin en önemli akarsuyudur.[11] İlçenin kuzeyinde tarım alanları bulunurken güneyi ise ormanlarla kaplıdır. 6.240 hektarlık ormanlık alanda kayın, gürgen, çam, dişbudak, meşe gibi ağaç türleri bulunmaktadır.[11] İlçede ayrıca Çamlıca ve Tepeköy mahalleleri sınırları arasında yer alan ve 110 dekar araziye sahip olan Sarıgazel Tabiat Parkı da bulunmaktadır.[10][11]
Jeoloji
19 Mayıs, Kuzey Anadolu Fay Hattı'nın yaklaşık 70 kilometre kuzeyinde yer alıp III. dereceden deprem kuşağı ile sınıflandırılmıştır.[13] Kuzey Anadolu Fay Hattı'nın haricinde Karadeniz kıyı çizgisine paralel olarak kuzeybatı-güneydoğu yönünde uzanan Erikli Ters Fayı da ilçenin güneyindeki köylerden geçmektedir.[14] 2011 yılında 19 Mayıs, Samsun'da pilot ilçe seçilerek AFAD tarafından ilçe merkezi ve köylerdeki 7000'den fazla yapının olası afet durumuna karşı karnesi çıkarılarak verileri kayıt altına alınmıştır.[10]
İlçe merkezi ve ilçenin kuzeyindeki alanların litolojisi ayrılmamış kuvaterner alüvyon çökellerden oluşmaktadır.[14] Güneyindeki alanlar ise tersiyere ait fliş ve volkaniklerden meydana gelmiştir.
Kaynak: The Global Historical Weather and Climate Data[16]
Ekonomi
Kızılırmak Deltası birçok farklı kuş türüne evsahipliği yapmakta olup delta içerisindeki göllerde balıkçılık da yapılmaktadır.
Kızılırmak Deltası'nda bulunduğu için ilçede tarım, hayvancılık ve balıkçılık ön plana çıkmıştır.[17] Tarım ürünleri arasında fındık ve mısır önemli yer tutar. Balıkçılık denizden başka balık göllerinde de yapılmaktadır.[17] İlçede ceviz üretimi ve arıcılık projeleri uygulanmaya konulmuştur.[17] Balık gölleri civarında yapılan hasır örücülüğü de ekonomik faaliyetler arasındadır.[17] İlçede tarım arazisi varlığı 8.542 hektar olup ilçe yüzölçümünün %37'si kadardır.[11] Tarım arazilerinin % 41'i sulanabilir tarım arazisidir.[11]
İlçede 1976 yılında inşaatına başlanan ve bir milyon metrekareden fazla bir arazi üzerinde kurulu olan Ballıca Sigara Fabrikası uzun yıllar herhangi bir ilerleme kaydedilemeden ancak 1997 yılında açılabildi.[18] Fabrikada ilçenin eski adına ithafen "Ballıca" adında sigara da üretilmeye başlandı.[18] Ballıca sigarası haricinde TEKEL 2000, TEKEL 2001, Samsun ve Samsun 216 sigaraları da burada üretildi.[19]
TEKEL tarafından işletilen fabrika, TEKEL'in 2008 yılında 1.720 milyar dolar karşılığında özelleştirilmesiyle British American Tobacco'ya (BAT) devredildi.[20]İzmir ilinin Tire ilçesinde de fabrikası olan BAT, 2010 yılından itibaren Türkiye'deki tüm üretimini 19 Mayıs'taki fabrikaya kaydırdı.[21] 1000 civarında çalışanın istihdam edildiği fabrikadan, 30'dan fazla ülkeye tütün ve tütün mamülleri ihracat edilmektedir.[21][22] Türkiye'nin en büyük ve teknik donanımlı sigara fabrikası olan fabrika, ilçenin en önemli ekonomik kalemlerinden biridir.
İlçede ayrıca cep telefonu markası Reeder'ın 2018 yılında kurduğu cep telefonu ve tablet üretim fabrikası da bulunmaktadır.[23]
Eğitim
İlçede bulunan 25 okulda 3579 öğrenci eğitim görürken bu okullarda 405 öğretmen görev yapmaktadır.[24] İlçede 2010 yılında Ondokuz Mayıs Üniversitesi bünyesinde oluşturulan ve 2018'de yeni kurulan Samsun Üniversitesi'ne bağlanan havacılık ve uzay bilimleri alanında eğitim veren bir fakülte de bulunmaktadır. Aynı üniversite bünyesinde yer alan Sivil Havacılık Yüksekokulu da yine ilçe sınırları içerisindeki Ballıca Kampüsü'nde eğitim vermektedir.[25] Kampüste ayrıca pilotaj eğitimleri verilmekte olup eğitimler için 980 metre uzunluğundaki Engiz Havaalanı kullanılmaktadır.[26]
2022 TÜİK verilerine göre ilçenin okuma yazma oranı %99,03 olup Atakum'dan sonra Samsun'da okuma yazma oranının en yüksek olduğu ilçedir.[1] Okuma yazma oranı erkeklerde %99,63 kadınlarda %98,42'dir.[1] Okuma yazma bilmeyen kişi sayısı 204'tür.[2]
Ulaşım ve altyapı
İlçe, D 010 karayolu üzerinde yer almaktadır. D 010 karayolunun ilçe sınırları içinde kalan kısımlarının bölünmüş yol ihalesi 90'lı yılların sonunda yapılıp 2010'ların başında tamamlanmıştır.[27]
İlçede tarım arazilerinin sulanması, elektrik üretimi ve içme suyu tedariki amacıyla Dağköy mahallesinde Engiz Çayı üzerinde yapımına başlanan 19 Mayıs Barajı 2019'da tamamlandı.[28]
İlçeye doğalgaz getirme çalışmaları 2015 yılında başlamış olup bir sonraki yıldan itibaren ise birçok mahalleye doğalgaz verilmeye başlanmıştır.[29] İlçedeki doğalgaz dağıtım faaliyetleri Akmercan Delta Doğalgaz şirketi tarafından yapılmaktadır.[10][30]
Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
19 Mayıs'ın nüfusu TÜİK'in 31 Aralık 2023 tarihli Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi raporuna göre 27.910 kişidir.[1] Nüfus yoğunluğu ise 115/km²'dir.[1] İlçede yaşayanların %50,90'ı erkek, %49,10'u kadındır.[1] İlçe, Samsun'un merkez ilçeleri haricinde Samsun'da nüfusu artış gösteren nadir ilçelerden biridir. 2015'ten itibaren ilçenin yıllık ortalama nüfus artış oranı %1,3'tür.[1] İlçenin nüfus artışının sebebi Samsun'un büyük ilçelerinden olan Bafra ile Atakum arasında yer alması ve Samsun'a yakınlığından ötürü turizmin gelişmiş olmasıdır.
19 Mayıs'ın ilçe olduktan bir yıl içinde ilçe sınırları içerisinde yer alan Dereköy ve Yörükler belde statüsüne alındı. Fakat iki belde de 12 Kasım 2012'de TBMM'de kabul edilen 6360 sayılı kanun ile mahalle oldu. Günümüzde 19 Mayıs'ta 38 adet mahalle bulunmaktadır.[42] İlçenin en fazla nüfuslu mahallesi 3578 kişi ile Dereköy iken, en az nüfuslu mahallesi 120 kişi ile Hibe'dir.[1]
2012'deki 6360 no'lu "Büyükşehir belediyesi kurulması ve sınırlarının belirlenmesi" kanunuyla birlikte köyler mahalle statüsüne geçtikten sonra 19 Mayıs'taki mahalle sayısı 38 olmuştur.
Yönetim
Belediye başkanları
19 Mayıs'ın ilk belediye başkanı Ballıca Belediyesi 1970'te kurulduktan sonra atama yoluyla Gaffur Bayram olmuştur. İlçenin en uzun süre belediye başkanlığı yapan ismi üç farklı dönemde yaklaşık 25 yıl görev yapan Yılmaz Erel'dir.[43] Günümüzde ilçenin belediye başkanlığı görevini 2009'dan beri Adalet ve Kalkınma Partisi'nden Osman Topaloğlu yürütmektedir.[43]
19 Mayıs'ın ilk kaymakamı ilçe kurulduktan 15 ay sonra göreve başlayan Azmi Yeşil'dir.[44] İlçenin en uzun süre görev yapan kaymakamı 1990 – 1996 yılları arasındaki 6 yıl, 21 günlük görev süresiyle Dursun Balaban'dır.[44] Günümüzde ilçenin kaymakamlık görevini 2020'den beri İbrahim Civelek yürütmektedir.[44]
^"Naustathmos". pleiades.stoa.org. 20 Temmuz 2017. 25 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2023.
^abcSezen, Tahir (2017). "Osmanlı Yer Adları"(PDF). devletarsivleri.gov.tr. 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi(PDF). Erişim tarihi: 21 Temmuz 2023.
"Merkezi Dağıtım Sistemi"(html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
"19 Mayıs Nüfusu - Samsun". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)
"Samsun 19 Mayıs Nüfusu". nufusune.com.Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)
Biomimetic approach to the design of products Cradle to Cradle redirects here. For the 2002 book, see Cradle to Cradle: Remaking the Way We Make Things. Cradle to Cradle concept by M. Braungart and W. McDonough The current economic system, the current solution (the 3Rs), and the C2C framework as an alternative solution Cradle-to-cradle design (also referred to as 2CC2, C2C, cradle 2 cradle, or regenerative design) is a biomimetic approach to the design of products and systems that models huma...
Native American Siouan-speaking tribe Osages redirects here. For the former minor league baseball team, see Pawhuska Osages. Indian reservation in the United StatesThe Osage Nation Ni Okašką(People of the Middle Waters)Indian reservationOsage Nation government buildings, Pawhuska FlagSealLocation of the Osage Reservation in OklahomaTribeOsage NationCountryUnited StatesStateOklahomaCountyOsageHeadtownPawhuskaGovernment[1] • BodyFederally recognized tribe • Pri...
Children's museum in Indianapolis, Indiana, U.S. The Children's Museum of IndianapolisWelcome Center and Brachiosaurus, installed in 2009Established1925; 99 years ago (1925)Location3000 North Meridian Street, Indianapolis, Indiana, 46208-4716, U.S.TypeChildren's museumVisitors1.3 million (2019)[1]PresidentJennifer Pace RobinsonCEOJennifer Pace RobinsonPublic transit access Red Line, 18, 28, 30Websitewww.childrensmuseum.org The Children's Museum of Indianapolis is the...
Music festival in Tampere, Finland Sauna Open AirGenreHeavy metalDatesJuneLocation(s)Tampere, FinlandYears active2004–20132019[1]–2022Websitewww.saunaopenair.fi Sauna Open Air Metal Festival, shortly Sauna Open Air or just Sauna, was one of the largest music festivals dedicated only to heavy metal and related styles of rock music in the Nordic countries. It was first arranged in 2004 and takes place in the Ratinanniemi park in Tampere, Finland. From 8 June to 10 June 2006, over 20...
Final Piala FA 1960TurnamenPiala FA 1959–1960 Wolverhampton Wanderers Blackburn Rovers 3 0 Tanggal7 Mei 1960StadionStadion Wembley, LondonWasitKevin HowleyPenonton100.000← 1959 1961 → Final Piala FA 1960 adalah pertandingan sepak bola antara Wolverhampton Wanderers dan Blackburn Rovers yang diselenggarakan pada 7 Mei 1960 di Stadion Wembley, London. Pertandingan ini merupakan pertandingan final ke-79 Piala FA sebagai pertandingan penentu pemenang musim 1959–1960. Pertandingan ...
Elezioni presidenziali negli Stati Uniti d'America del 1836 Stato Stati Uniti Data 3 novembre / 7 dicembre Collegio elettorale 294 elettori Affluenza 57,8% ( 2,4%) Candidati Martin Van Buren William H. Harrison Hugh L. White Partiti Democratico Whig Whig Voti 764.17650,8% 550.81636,6% 146.1099,7% Elettori 170 / 294 73 / 294 26 / 294 Elettori per stato federato Presidente uscente Andrew Jackson (Partito Democratico) 1832 1840 Le elezioni presidenziali negli Stati Uniti d'America del 183...
Organic compound containing an −NO₂ group Not to be confused with Nitrate ester. See also: Transition metal nitrite complex The structure of an organic nitro compound In organic chemistry, nitro compounds are organic compounds that contain one or more nitro functional groups (−NO2). The nitro group is one of the most common explosophores (functional group that makes a compound explosive) used globally. The nitro group is also strongly electron-withdrawing. Because of this property, C−...
Pour les articles homonymes, voir Moingt (homonymie). le Moingtruisseau de Cotoyet, le Cotayet Le Moingt à Moingt (Montbrison). Cours du Moingt. Caractéristiques Longueur 22,6 km [1] Bassin collecteur la Loire Nombre de Strahler 2 Organisme gestionnaire l'EPTB Loire[2] Cours Source dans les monts du Forez · Localisation Lérigneux · Altitude 1 056 m · Coordonnées 45° 35′ 16″ N, 3° 56′ 35″ E Confluence Vizézy · Localisation Mornan...
جبل آل معتوب الموقع السعودية المنطقة منطقة جازان النوع حقول زراعية , حصون تاريخية تعديل مصدري - تعديل جبل آل معتوب؛ هو أحد أطول الجبال في محافظة الداير بني مالك شرق منطقة جازان في جنوب المملكة العربية السعودية. الزراعة تزرع على سفوح الجبل حقول زراعية لعشرات الأصناف ...
11th Rugby League World Cup tournament 1995 (1995) Rugby League World Cup ()Number of teams10Host countries England WalesWinner Australia (8th title)Matches played15Attendance265,609 (17,707 per match)Points scored718 (47.87 per match)Top scorer Andrew Johns (62)Top try scorer Steven Menzies (6)Tournaments < 1989–1992 2000 > The 1995 Rugby League World Cup was held during October 1995 in the United Kingdom. It was the eleventh staging of...
Wingmanウイングマン(Uinguman)Copertina del primo volume dell'edizione italiana, raffigurante Miku Ogawa, Wingman e Aoi Yume Generefantascienza[1], supereroi[2] MangaAutoreMasakazu Katsura EditoreShūeisha RivistaWeekly Shōnen Jump Targetshōnen 1ª edizione4 gennaio 1983 – 27 agosto 1985 Tankōbon13 (completa) Editore it.Star Comics Collana 1ª ed. it.Dragon 1ª edizione it.1º maggio 2002 – 3 maggio...
烏克蘭總理Прем'єр-міністр України烏克蘭國徽現任杰尼斯·什米加尔自2020年3月4日任命者烏克蘭總統任期總統任命首任維托爾德·福金设立1991年11月后继职位無网站www.kmu.gov.ua/control/en/（英文） 乌克兰 乌克兰政府与政治系列条目 宪法 政府 总统 弗拉基米尔·泽连斯基 總統辦公室 国家安全与国防事务委员会 总统代表（英语：Representatives of the President of Ukraine） 总...
Church in Hawaii, United StatesCo-Cathedral of Saint Theresaof the Child JesusLocation in Hawaii21°19′27″N 157°51′40″W / 21.3243°N 157.8611°W / 21.3243; -157.8611Location712 N. School St.Honolulu, HawaiiCountryUnited StatesDenominationRoman Catholic ChurchWebsitewww.cocathedral.orgHistoryFounded1931ArchitectureStyleModernCompleted1963SpecificationsNumber of spiresOneAdministrationDioceseHonoluluClergyBishop(s)Most Rev. Clarence R. SilvaRectorRev. Manuel Hew...
Upper house of the Parliament of Cameroon Senate Sénat3rd LegislatureTypeTypeUpper House of the Parliament of Cameroon HistoryFounded2013LeadershipPresidentMarcel Niat Njifenji, CPDM since 12 June 2013 StructureSeats100 members(70 elected + 30 appointed)Political groups CPDM (94) UNDP (1) FNSC (1) SDF (1) MDR (1) ANDP (1) UPC (1) Length of term5 yearsElectionsVoting systemIndirect election (70 seats)First election14 April 2023Last election...
NFL team season 1997 Oakland Raiders seasonOwnerAl DavisGeneral managerAl DavisHead coachJoe BugelHome fieldOakland–Alameda County ColiseumResultsRecord4–12Division place4th AFC WestPlayoff finishDid not qualifyPro BowlersDarrell Russell DTTim Brown WR ← 1996 Raiders seasons 1998 → The 1997 season was the Oakland Raiders' 28th in the National Football League, their 38th overall, their 3rd since their return to Oakland, and their first under head coach Joe Bugel....
الدول المشاركة في القمم. قمم الفرنكوفونية هي لقاءات رؤساء دول البلدان العضوة في المنظمة الدولية للفرانكوفونية. تقام هذه القمم منذ سنة 1986 كل سنتين. أثناء هذه القمم، يقوم رؤساء الدول أو الحكومات بالتحدث والنقاش في السياسة الدولية، والاقتصاد الدولي، التعاون بين الناطقين بال...
Si ce bandeau n'est plus pertinent, retirez-le. Cliquez ici pour en savoir plus. Cet article ne cite pas suffisamment ses sources (janvier 2020). Si vous disposez d'ouvrages ou d'articles de référence ou si vous connaissez des sites web de qualité traitant du thème abordé ici, merci de compléter l'article en donnant les références utiles à sa vérifiabilité et en les liant à la section « Notes et références ». En pratique : Quelles sources sont attendues ? C...
.jpg)
