Trepča je veliko ležište olovo-cinkanerude na Kosovu, koje obuhvata zapadne, jugozapadne i južne delove Kopaonika i spada među najveća u Evropi. Eksploatacija njenih rudnih bogatstava je otpočela u doba kralja Milutina (1282—1321), početkom XIV veka (1303) i trajala je do kraja XVII veka. Između dva svetska rata,britanska kompanija Trepca Mines Limited otpočinje radove na području Trepče (1927) otvaranjem rudnika (1930) i gradnjom topionice olova (1940). Posle Drugog svetskog rata, njena imovina je nacionalizovana i napravljen je Rudarsko-metalurško-hemijski kombinat olova i cinka Trepča, koji je u jednom trenutku zapošljavao oko 20.000 radnika i proizvodio oko 70% mineralnih sirovina stare Jugoslavije. Danas, usled specifične situacije u tom dijelu Kosova, veći deo kombinata Trepča nije operativan, a dodatni problem predstavlja zastarela i dotrajala oprema.
Prema poslednjim procenama iz 2001. godine, preostali kapacitet Trepče je oko 29.000.000 t rude od čega je[1]:
Iako je u celoj Kopaoničkoj oblasti, ruda vađena još u rimsko doba, područje Trepče se koristi tek od srednjeg veka. U doba kralja Milutina, tu su naseljeni Sasi koji su vadili rudu, a njen prvi pomen potiče iz 1303. godine[2], kada se pominje njihovo naselje u Trepči. Za zaštitu rudnika, podignuta je tvrđava Ćutet, a vađenje srebra,olova i gvožđa, nastavljeno je i posle propasti Srpske despotovine, sredinom XV veka. Tokom narednih vekova Otomanska imperija je nastavila vađenje rude, koje je okončano, neposredno nakon 1685. godine[1].
Moderno doba
Posle Prvog svetskog rata,Britanci su 1925. godine otpočeli istraživanje kompleksa i 1927. godine osnivaju kompaniju Trepca Mines Limited. Na mestu starog rudnika iz srednjeg veka,1930. godine se otvara novi rudnik, Stan Trg[n 1].
Proizvodnja je vrlo brzo dostigla brojku od 600 do 700 hiljada tona rude godišnje, a u periodu od 1930. do 1940. godine izvađeno je 5 700 000 tona rude, od čega[1]:
Posle rata, imovina britanskog preduzeća je nacionalizovana i formirano je novo preduzeće, pod imenom Rudarsko-metalurshko-hemijski kombinat olova i cinka Trepča. U njegovom sastavu našli su se rudnici:
kao i niz drugih postrojenja za preradu rude i njenu obradu, poput fabrike baterija i akumulatora, koncentratora u Gračanici, fabrike hemijskih đubriva i drugih. Kombinat je bio jedan od najznačajnijih rudarskih kompleksa na Balkanu, u jedno trenutku je zapošljavao 20.000 ljudi i proizvodio oko 70% mineralnih sirovina stare Jugoslavije[1].
Kriza i raspad stare Jugoslavije, posle koje je usledila ekonomska blokada SRJ, nakon čega su otpočeli sukobi na Kosovu koji su kulminirali NATO-vim bombardovanjem SRJ, doveli su do propasti ovog privrednog giganta. Posle dolaska snaga KFORa i UNMIKa na Kosovo, juna 1999. godine, proizvodnja u severnim rudnicima, koji su ostali pod kontrolom Srba, nastavljena je, dok su oni južni potopljeni. Trepčin muzej minerala (osnovan 1966) je opljačkan 18.09.1999. godine i iz njega je ukradeno preko 1 500 primeraka minerala iz Trepče, uključujući i neprocenjivi primerak vivianita[1], kao 150 drugih minerala iz preko 30 zemalja sveta, koji su muzeju bili poklonjeni. Pod pokroviteljstvom UNMIKa, obnovljen je rad u središnjim rudnicima i pogonima u Mitrovici, ali je to prekinuto u avgustu 2000. godine, zbog velike količine zagađenja[1].
Kombinat Trepča danas praktično funkcioniše, kao dva samostalna i nezavisna dela[3]:
Trepča sever, koja obuhvata rudnike i postrojenja na prostoru sa većinski srpskim narodom
Trepča jug, koja obuhvata rudnike i postrojenja na prostoru sa većinski albanskim narodom
Izvađena ruda
Procenjuje se da je u periodu od 1931. do 1998. godine, iz Trepčanskih rudnika izvađeno oko 34 350 000 t rude, od čega[1]:
