Mitropolija zagrebačko-ljubljanska Srpska pravoslavna crkva
Saborni hram Preobraženja Gospodnjeg u Zagrebu
Osnovne informacije
Država	Hrvatska, Slovenija
Sjedište	Zagreb
Broj manastira	4
Zvanična stranica	www.mitropolija-zagrebacka.org
Arhijerej
Eparhijski arhijerej	Porfirije
Čin arhijereja	Mitropolit
Titula arhijereja	Mitropolit zagrebačko-ljubljanski

Mitropolija zagrebačko-ljubljanska je eparhija Srpske pravoslavne crkve sa sedištem u Zagrebu, gde se i nalazi Saborna crkva.

Nadležni arhijerej je gospodin Porfirije .

Mitropolija zagrebačko-ljubljanska je nadležna za pravoslavne vernike u severnoj Hrvatskoj i celoj Sloveniji. Do 2011. godine pod datom mitropolijom bile su i srpske crkvene opštine u Italiji, koje su potom dodeljene novoosnovanoj Eparhiji austrijsko-švajcarskoj.

Na području ove eparhije pravoslavno sveštenstvo spominje se u vreme Katarine Branković koja je bila kćerka srpskog despota Đurđa Brankovića. Godine 1434. ona se udala za grofa Ulriha II Celjskog, te je sa sobom povela sveštenika iz Smedereva. Na njen je zahtev u Varaždinu 1454. prepisana bogoslužbena knjiga „Apostol“ na srpsko-slovenskom jeziku, a čuva se u Muzeju Srpske pravoslavne crkve u Beogradu.

Marčanska eparhija: Nakon obnove Pećke patrijaršije 1557, dok je patrijarh bio Makarije Sokolović, pravoslavno stanovništvo severne Hrvatske vodio je požeški mitropolit koji je imao sedište u manastiru Orahovici. U oktobru 1595. mitropolit Vasilije prelazi bliže turskoj granici, kako bi se približio tamošnjim vernicima, te postavlja svoje sedište u manastiru Marči. Marčanska eparhija bila je živeća tokom prve polovine 17. veka. Kasnije će ovaj manastir biti središte borbi oko unije s Katoličkom crkvom.

Lepavinska eparhija: Uz manastir Marču, središte pravoslavlja na ovim prostorima postaje i manastir Lepavina. Godine 1734. uspostavljena je Lepavinsko-severinska episkopija sa prvim sedištem u manastiru Lepavina, a potom u Severinu. Godine 1754. ova je eparhija sjedinjena sa Kostajničko-zrinopoljskom eparhijom, a 1771. i sa Pakračkom.

Godine 1931. osnovana je Zagrebačka eparhija u rangu mitropolije, sa sedištem u Zagrebu. Prvi mitropolit bio je Dositej Vasić. Dana 11. maja 1941. ustaške su vlasti uhapsile mitropolita Dositeja, te ga u zatvoru u Petrinjskoj ulici mučile, a onda i otpremile u Beograd, gde je 14. januara 1945. i umro.

Nakon Drugog svetskog rata, prilikom popunjavanja upražnjenih eparhija, na prvom posleratnom redovnom zasedanju Svetog arhijerejskog sabora 1947, izabran je Damaskin Grdanički za mitropolita zagrebačkog. Posle njegove smrti 1969, eparhija dugo nije imala sopstvenog mitropolita, nego su njome upravljali episkopi drugih eparhija, sve dok na zasedanju Svetog arhijerejskog sabora 1977. godine nije poverena tadašnjem episkopu lepavinskom Jovanu Pavloviću, koji je 1982. izabran i za mitropolita zagrebačkog. Na njegov predlog, sledeće godine mitropolija je preimenovana u Zagrebačko-ljubljansku.

Nakon što je ovoj mitropoliji 1994. poverena briga i za pravoslavne Srbe u Italiji, nazvana je „Mitropolijom zagrebačko-ljubljanskom i cele Italije“. Kasnijim arondacijama eparhija, Italija je izuzeta iz njene nadležnosti i stavljena pod upravu Eparhije srednjoevropske, a potom Eparhije austrijsko-švajcarske.

Mitropolija od 2007. dodeljuje orden Kantakuzine Katarine Branković, od 2005. u Zagrebu postoji Srpska pravoslavna opšta gimnazija istog imena.

• Maksim Predojević (1630—1642),
• Gavrilo Predojević (1642—1644),
• Vasilije Predojević (1644—1648),
• Sava Stanislavić (1648—1661) i
• Gavrilo Mijakić (1661—1671).

• Atanasije Ljubojević (1698-1712),
• Dionisije Ugarković (1713-1716),
• Nikanor Dimitrijević (1716-1728),
• Stefan Ljubibratić (1728-1737),
• Aleksije Andrejević (1737-1749),
• Arsenije Teofanović (1750-1753),
• Josif Stojanović (1754-1769).

• Simeon Filipović (1734-1743).

• Dositej Vasić (1931-45),
• Arsenije Bradvarević (1945-47), administrirao mitropolijom
• Damaskin Grdanički (1947-69),
• Emilijan Marinović (1969-77), administrirao mitropolijom
• Jovan Pavlović, (1977-2014).

• Zagrebačko,
• Bjelovarsko,
• Grubišnopoljsko i
• Ljubljansko.

U Zagrebačko namesništvo spadaju crkvene opštine: Zagrebačka, Vojakovačka i Sisačka.

Mitropolitu u upravljanju eparhijom pomažu Eparhijski savet i Eparhijski upravni odbor. Usto, tu je i Eparhijski crkveni sud. Svim ovim telima na čelu je mitropolit.

Saborna crkva Mitropolije zagrebačko-ljubljanske je Crkva Preobraženja Gospodnjeg na tzv. Cvjetnom trgu ili Trgu Petra Preradovića u Zagrebu. Radi se o nekadašnjoj rimokatoličkoj Crkvi Sv. Margarete koja je pripadala Zagrebačkoj biskupiji, a spominje se na ovom mestu od 1334. kao župna crkva uz koju su se održavali „margaretski sajmovi“ (održavali su se od 1337). Kasnije je crkva pripala župi Sv. Marka, a 1794. prodana je grčkim pravoslavnim trgovcima koji su tada kao trgovci i novčari boravili u Zagrebu. Kad Grka više nije bilo, crkva je počela služiti pravoslavnim Srbima. Zbog ovakve istorije sabornog hrama, ulica koja prolazi iza crkve i danas se zove Margaretska, a ona koja prolazi ispred nje zove se Preobraženska.

Dana 4. maja 2007. dovršen je ikonopis u unutrašnjosti ckrve, a izradio ga je ruski ikonopisac Nikolaj Aleksandrovič Muhin.

Na području Mitropolije zagrebačko-ljubljanske nalazi se više manastira od kojih neki više nisu u upotrebi. Najpoznatiji je manastir Lepavina. Tu je, potom, ženski manastir Svete Petke u Zagrebu, te nenaseljeni manastiri Marča, Bršljanac i manastir u Bojancima.

• Srpska pravoslavna crkva u Hrvatskoj

Mitropolija zagrebačko-ljubljanska na Wikimedijinoj ostavi

• Zvanična stranica Mitropolije zagrebačko-ljubljanske
• Zagrebačko-ljubljanska mitropolija Arhivirano 2009-08-20 na Wayback Machine-u