Goce Delčev (1872 — 1903) je bio makedonski[1][2][3] revolucionar, vođa Tajne makedonsko-odrinske revolucionarne organizacije (mk. Tajna Makedonsko-Odrinska Revolucionerna Organizacija, skraćeno TMORO), kasnije preimenovane u Unutrašnja makedonsko-odrinska revolucionarna organizacija (na bugarskom i makedonskom skraćeno VMORO) ili Unutrašnja makedonska revolucionarna organizacija (mk. Vnatrešna Makedonska Revolucionerna Organizacija, skraćeno VMRO).
U Severnoj Makedoniji se smatra da je Goce Delčev jedan od najvećih etnički makedonskih revolucionara, a u Bugarskoj je smatran Bugarinom.
Biografija i revolucionarna djelatnost
Rođen je 23. januara (4. februara) 1872. u Kukušu u Egejskoj Makedoniji (grč. Kilkis u današnjoj sjevernoj Grčkoj), kao prvo muško dijete, treće po redu u brojnoj porodici Delčevih koja je imala ukupno devetoro djece. Delčev je potekao iz relativno dobro situirane porodice. Njegov otac Nikola Delčev, bio je Kukušanac, a njegova majka Sultana Nurdžieva poticala je iz obližnjeg sela Murarci. Od 1879. do 1880. godine, Goce (Georgi) Delčev išao je u progimnaziju Bugarske egzarhije u Kukušu. Zatim je završio srednju školu u Solunskoj bugarskoj muškoj gimnaziji „Sveti Kiril i Metodij“ koja je delovala pod okriljem Bugarske egzarhije. Upisao se u Vojnu akademiju u Sofiji u Bugarskoj1891. godine. Kasnije, kao pitomac vojne škole u Sofiji, tajno je posjećivao socijalističke skupove i širio socijalističku literaturu, zbog čega je isključen iz škole. Delčev je postao bugarski učitelj u gimnaziji Bugarske egzarhije u Štipu1894. godine, gdje se upoznaje sa Damom Gruevim, jednim od osnovača revolucionarne organizacije. Kao rezultat bliskog prijateljstva među njima, Delčev se pridružio toj organizaciji 1895. godine, ubrzo postajući njezin vođa.
Godine 1896, u Solunu se održao kongres makedonsko-odrinskih revolucionara. Kongresu je prisustvovao i Goce Delčev. Goce Delčev i Đorče Petrov sastavili su Pravilnik i Ustav organizacije, koji je nosio naziv Ustav Bugarskog makedonsko-odrinskog revolucionarnog komiteta. U to vrijeme organizacija je počela da se zove i Unutrašnja makedonsko-odrinska revolucionarna organizacija (VMORO). Početkom januara 1898. godine ustanovljen je četnički institut, a Goce Delčev je postao načelnik svih četa u Makedoniji.
Cilj organizacije bila je autonomija Makedonije i Odrinske Trakije.
Da odstrani, ili bar da smanji djelovanje bugarskog dvora i njegovog tzv. Vrhovnog makedonsko-odrinskog komiteta u Makedoniji i Trakiji, Goce je aktivno radio protiv njihovog miješanja u rad Revolucionarne organizacije, koja je bila jedinstven predstavnik makedonsko-odrinskog oslobodilačkog ustanka. Zvaničnoj Bugarskoj Goce je poručio da ne misli na Makedoniju, već da čuva svoju teritoriju, a Makedonci će čuvati Makedoniju.
Na redovnom savjetovanju decembra 1902. godine, Goce Delčev, Dame Gruev, Jane Sandanski i dr. tvorci TMORO-a riješili su da se ne diže frontalni ustanak u Makedoniji i Trakiji, već da se vodi partizanski rat. Cilj, kao što je izjavio Goce, treba da bude: „ne da mi pobijedimo Tursku, već da ona ne pobijedi nas.“ Zatim je Goce otišao na teren.
U januaru 1903. godine, Goce Delčev se izjasnio otvoreno kako je on prvi protiv podizanja ustanka u Makedoniji i Trakiji te godine. Na njegovu inicijativu u Sofiji je organizovano savjetovanje grupe makedonsko-odrinskih revolucionara, među kojima su bili Goce Delčev, Đorče Petrov, Jane Sandanski, Pere Tošev, Mihail Gerdžikov i drugi iz TMORO. Razmatrao se prijedlog o podizanju ustanka. Izlagali su svoja mišljenja Goce Delčev, Jane Sandanski, Đorče Petrov i dr. Oni su smatrali da unutrašnja i međunarodna situacija u Makedoniji nije pogodna za dizanje ustanka, i skup se izjasnio protiv njega.
19. januara 1903. godine, Goce Delčev sa četom kreće za Makedoniju, a sa njim i Javorov. Istog dana stižu u Samokov. 19. marta 1903. Goce Delčev sa svojom četom minira most na rijeci Angisti, a u vazduh je dignut i tunel na železničkoj pruzi. Od 19. do 20. aprila iste godine Goce Delčev pristiže u Solun i smješta se u prostore Solunske bugarske muške gimnazije. Tu se nekoliko puta sreće sa Damem Gruevim i sa njim razmatra podizanje ustanka. Goce napušta Solun i vozom ide u Serez. Uveče 2. maja 1903. Goce Delčev pristiže u selo Banicu blizu Sereza. O pristignuću Goca Delčeva u Banicu izviješćeni su Turci. U zoru 4. maja 1903. godine, Goce Delčev i i njegova družina obaviješteni su od strane svojih jataka da su opkoljeni turskom vojskom. Goce naređuje ljudima da izlaze iz kuća i da se povlače kako bi se spasli turskog zuluma. U borbama prilikom izlaženja iz sela Banice, Goce Delčev je bio pogođen u lijevi dio grudi i pao je mrtav.
Goce Delčev u Severnoj Makedoniji i Bugarskoj slovi za narodnog heroja. Njegovo ime je postalo legenda i ideal svim kasnijim organizacijama koje su se zalagale za Makedoniju i Makedonce.
Avgusta 1903. godine, na praznik Ilindan, u Makedoniji je podignut tzv. Ilindanski ustanak protiv turske vlasti. Iako Goce Delčev, koji je poginuo u maju te godine, nije učestvovao u njemu, ustanici su bili nadahnuti njegovim revolucionarnim idejama.
Citati Goca Delčeva
Spomenik Goce Delčevu u Skoplju
„Sloboda Makedonije se krije u unutrašnjem ustanku. Ko misli da oslobodi Makedoniju spolja, taj laže i sebe i druge.“
„Trud i upornost, to je moć sa čijom pomoći čovjek postaje nesalomiv u nekom svom zalaganju.“
„Da čuvamo čistotu oslobodilačkog ustanka i Organizacije - to je prvi uslov za naš uspjeh!“
„Bravo, junače, dođi da ti ja stisnem ruku i da te pozdravim, takvi i jesu potrebni majci Makedoniji!“
„Unutrašnja organizacija ne teži samo tome da narodu daje oružje za ustanak, već i da razbije njihov robovski duh.“
„Mi se borimo za slobodnu i nezavisnu Makedoniju sa širokim pravima siromašnog življa.“
„Ja ne volim ustanak sa ljudima koji će me napustiti pri prvom neuspjehu, ja volim revoluciju sa građanima kadrim da podnesu sva iskušenja jedne dugotrajne borbe kakva će, usljed žestokih političkih uslova, biti i naša - ili ćemo voditi goveda u kasapnicu.“
„Ja zamišljam svijet kao polje za kulturnu saradnju među narodima.“
„No to je put za oslobođenje naroda od tuđeg ropstva. Njim su krenuli Grci, Srbi, Bugari. Tim putem treba da krenemo i mi, Makedonci, kako bismo se oslobodili od Turaka.“
„Ako je tiranija nasilje, onda je revolucija nasilje protiv nasilja.“
„Da li može postojati drugo mjesto za jednog Makedonca osim Makedonije? Da li postoji narod nesrećniji od makedonskog? I da li postoji negdje šire polje za rad od ovog u Makedoniji?“
