Aleksej Jelačić (rus. Алексей Кириллович Елачич; Kijev, 10. januar 1892 — Beograd, 20. oktobar 1941) je bio srpski istoričar, publicista i novinar srpsko-ruskog porekla.
Biografija
Aleksej Jelačić rodio se u Kijevu 18. januara 1892. godine. O njegovim roditeljima nema preciznijih podataka, a sam Jelačić na više mesta navodi da je južnoslovenskih korena. U posveti jedne knjige navodi se da mu je majka umrla 11. januara 1912. godine.[1] U Kijevu je završio privatnu osnovnu školu i klasičnu gimnaziju 1909. Činjenica da je završio privatnu osnovnu školu i njegovo ime na spisku zemljoposednika Proskurovskog sreza[2], pretpostavljaju da je iz imućnije porodice. Studije istorije je završio na Istorijsko-filološkom fakultetu Univerziteta u Sankt Peterburgu 1914. godine. Iste godine primljen je za asistenta na katedru za rusku istoriju istog fakulteta. Godine 1917. prelazi na Univerzitet svetog Vladimira u Kijevu i na njemu magistrira 1918. godine radnjom „Samoderžavie i narod v Rossii XVIII veka“ (Samodržavlje i narod u Rusiji 18. veka). Godine 1919. prelazi na licej u Kamenc-Podolskom i predaje u istom sve do 1920. godine.
Godine 1920. emigrira u Kraljevinu Jugoslaviju i živi u njoj sve do smrti. Bio je angažovan kao gimnazijski profesor u Skoplju (1920–1924), Pljevljima i Prištini (1924–1925). U Ljubljani je 1925. godine doktorirao radnjom „Seljački pokret u Hrvatskoj i Slavoniji godine 1848-1849", što je prvi temeljitiji rad na navedenu temu uopšte[3]. Od 1925. godine živi i radi u Skoplju kao honorarni profesor ruske i zapadnoslovenske istorije na Filozofskom fakultetu, a istovremeno predaje i u skopskoj gimnaziji. Bio je dugogodišnji Politikin dopisnik iz Skoplja. Iz Skoplja je kraće vreme izbivao 1932. kada nastavnikuje u Kruševcu. Po izbijanju rata 1941. premešten je na rad u leskovačku gimnaziju. U Beogradu je umro 20. oktobra 1941. godine i pokopan je na ruskom groblju.
Naučna i publicistička delatnost
Od 1909. do doseljenja u Jugoslaviju Jelačić je objavio nekoliko istorijskih radova, seriju književnih prikaza i pregleda u raznim kijevskim časopisima i novinama, te seriju mnogobrojnih izvornih članaka iz ruske i opšte istorije u enciklopediji „Нови Энциклопедический Словарь Ефрона“, počev od sv. V., Sankt Peterburg 1911-.
Po dolasku u Jugoslaviju brzo ovladava srpskim jezikom i postaje plodan pisac. U mnogim dnevnim novinama piše o revolucionarnim zbivanjima u Rusiji, a u zagrebačkoj „Novoj Evropi“ godinama je objavljivao članke iz ruske istorije. O njegovom značaju u tadašnjem društvu svedoči enciklopedijski članak o njemu u poznatoj „Narodnoj enciklopediji srpsko-hrvatsko-slovenačkoj"[4].
U svojim radovima piše protivboljševički. Miroslav Krleža u časopisu „Književna republika“ oštro je napadao Jelačića kao „aktivnog kontrarevolucionara“ i „generalsku prirepinu"[5]. Zbog takvih svojih stajališta Jelačić je za vreme komunističke Jugoslavije najčešće prešućivan.
Napisao je prvi celoviti prikaz ruske istorije na srpskom jeziku, te kraće prikaze poljske i češke istorije. Celovita bibliografija njegovih radova do danas nije izrađena. Spisak njegovih radova do 1925. godine sastavio je sam pisac u knjizi „Seljački pokret u Hrvatskoj i Slavoniji godine 1848-1849" (Zagreb 1925), a Josip Pejin je objavio u „Istorijskom glasniku 1-2" (Društvo istoričara SR Srbije, Beograd 1918) nepotpunu bibliografiju Jelačićevih radova od 1922. godine.
Od 2007. godine najznačajnija Jelačićeva dela objavljuju se na internetu, a objavljeno je i nekoliko štampanih izdanja „Istorije Rusije“ i „Istorije Poljske“.
Izbor iz bibliografije
- Ruska revolucija i njeno poreklo, Zagreb 1920.
- Istorija Rusije, Beograd 1929.
- Srbi i zakonodavni odbor carice Katarine II, Skoplje 1930.
- Čehoslovačka istorija[mrtav link], Beograd 1931. DjVu format, 1,98 MB.
- Istorija Poljske, Beograd 1933.
- Zagonetna epizoda ruske istorije u pesničkoj interpretaciji Iva Vojnovića, Dubrovnik 1931.
- Vodič kroz Skoplje i okolinu sa 70 slika i jednim planom Skoplja, Skoplje 1937.
- Rusija i Balkan. Pregled političkih i kulturnih veza Rusije i balkanskih zemalja, Beograd 1940.
- Samoderžavije i narod u Rusiji XVIII veka.
- Seljački pokret u Hrvatskoj i Sloveniji.
Reference
- ↑
| Aleksije Jelačić, „Seljački pokret u Hrvatskoj i Slavoniji godine 1848.-1849.“, Zagreb 1925, u posveti dela.
- ↑ | http://rodovoyegnezdo.narod.ru/Podolia/proskovuezd.htm[mrtav link]
- ↑
| Jaroslav Šidak, „Studije iz hrvatske povijesti za revolucije 1848-49“, Zagreb 1979.
- ↑
| Stanoje Stanojević urednik, „Narodna enciklopedija srpsko-hrvatsko-slovenačka“, Zagreb 1925-1928, svezak II, str. 146.
- ↑
| Miroslav Krleža, Književna republika, 2 ()1924-25) 11/12, str. 555-556; 3 (1926) 1, str. 47-51; 2, str. 82-98.
Literatura
- Enciklopedija srpske istoriografije, priređivači Rade Mihaljčić i Sima Ćirković, Beograd 1997., članak „Aleksije Jelačić“.
- Aleksije Jelačić, „Seljački pokret u Hrvatskoj i Slavoniji godine 1848-1849", Zagreb 1925.
- Stanoje Stanojević urednik, „Narodna enciklopedija srpsko-hrvatsko-slovenačka“, Zagreb 1925-1928, svezak II, str. 146.
- Jaroslav Šidak, „Studije iz hrvatske povijesti za revolucije 1848-49", Zagreb 1979.
- Hrvatski biografski leksikon.
- Srpski biografski leksikon.
