Świstunka górska[6] (Rhadina bonelli) – gatunek niewielkiego ptaka wędrownego z rodzinyświstunek (Phylloscopidae), wcześniej zaliczany do pokrzewkowatych (Sylviidae). Zamieszkuje południowo-zachodnią i środkową Europę oraz północno-zachodnią Afrykę; zimuje w Afryce, głównie w strefie Sahelu. Sporadycznie zalatuje do Polski, odnotowano jeden przypadek lęgu. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Systematyka
Świstunka górska to gatunek monotypowy[2]. Dawniej uznawano ją za jeden gatunek z wydzieloną do oddzielnego gatunku świstunką złotorzytną (Rhadina orientalis)[2][6], zamieszkującą południowo-wschodnią Europę i Bliski Wschód[3]. Z wyglądu są one niemal identyczne, odróżnia się je na podstawie głosu wabiącego[7].
Część systematyków zalicza świstunkę górską do rodzaju Phylloscopus[2][3].
Charakterystyka
Długość ciała tego ptaka wynosi około 11,5 cm[2], a rozpiętość skrzydeł 16–20 cm. Masa ciała waha się w przedziale od 7 do 11,5 gramów[2]. Wielkością dorównuje pierwiosnkowi, od którego jest jednak bardziej szara. Trudno ją zauważyć w koronach drzew i łatwo pomylić z innymi świstunkami.
Upierzenie jest typowe dla większości świstunek: biały spód ciała (w tym podgardle i pierś, co odróżnia ją od bardzo podobnej świstunki leśnej), żółtozielona plama na skrzydle, wierzch ciała jasnoszarobrązowy o szarooliwkowym odcieniu z szarą głową oraz często występującą żółtą plamą na kuprze. Lotki i sterówki są żółtozielono prążkowane. Dziób jest różowy, kantarek jasny, a duże i ciemne oczy wyróżniają się z niezaznaczonych wyraźnie białych brwi. Nogi są brunatnoszare.
Przyjemny głos i specyficzne wabienie są istotnymi cechami pozwalającymi rozróżnić ten gatunek w terenie. To monotonna zwrotka z powtarzanym dźwiękiem tji.
Występowanie
Zamieszkuje południowo-zachodnią i środkową Europę (od Półwyspu Iberyjskiego przez Francję po południowe Niemcy, Austrię, Słowenię i Włochy) oraz północno-zachodnią Afrykę (Algierię, Maroko i północno-zachodnią Tunezję). Terytorium występowania świstunki górskiej jest dużo mniejsze niż w przypadku innych świstunek (np. pierwiosnka), choć w pewnym stopniu pokrywa się z ich terenami zasiedlania. Nie konkurują one jednak tam ze sobą ani o pokarm, ani o miejsca lęgowe, gdyż świstunki górskie preferują suchsze i rzadsze lasy. Stykają się ze sobą dopiero w czasie migracji na zimowiska. Zimują one bowiem w Afryce, na rozległych sawannach leżących na południe od Sahary.
Wykazuje dość specyficzne wymagania środowiskowe. W okresie lęgowym zasiedla tereny górskie i podgórskie. Spotkać ją można w widnych i rzadkich lasach liściastych i iglastych na nizinach i na zboczach o południowej wystawie w górach.
Do Polski zalatuje bardzo rzadko – do końca 2020 roku stwierdzono ją tylko 11 razy[8]. W 1976 roku odnotowano lęg w Beskidzie Sądeckim[9][10].
Okres lęgowy
Gatunek ten gnieździ się na ziemi, ukryty w gęstej roślinności. Gniazdo jest kopulastą budowlą z bocznym otworem, uplecioną z suchej trawy z domieszką liści i mchu, wyścieloną miękkim materiałem (np. włosami). Wyglądem przypomina lęgowisko świstunki leśnej, choć mało prawdopodobne jest, aby oba gatunki świstunek gnieździły się i wychowywały młode w tym samym typie kompleksu leśnego.
Świstunki górskie w ciągu sezonu wyprowadzają jeden, wyjątkowo dwa lęgi[2]. Samice składają w maju 5–6 białych jaj z czerwono-brązowymi plamkami. Wysiadują je przez 12–13 dni. Po wykluciu pisklęta, karmione przez oboje rodziców, pozostają w gnieździe jeszcze przez około 2 tygodnie.
Status i ochrona
IUCN uznaje świstunkę górską za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Liczebność światowej populacji w 2006 roku szacowano na 3–8 milionów dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny[5].
↑Phylloscopus bonelli, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2016-03-13](ang.).
↑ abcdefghClement, P. & Christie, D.A.: Western Bonelli's Warbler (Phylloscopus bonelli). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-09-16].
.jpg)
