PROFILPELAJAR.COM

Zdziechów
	wieś
	; Fragment drewnianej zabudowy wsi
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	szydłowiecki
Gmina	Szydłowiec
Liczba ludności (2011)	588
Strefa numeracyjna	48
Kod pocztowy	26-500
Tablice rejestracyjne	WSZ
SIMC	0639647
	Położenie na mapie gminy Szydłowiec Zdziechów
	Położenie na mapie Polski Zdziechów
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Zdziechów
	Położenie na mapie powiatu szydłowieckiego Zdziechów
	51°16′30″N 20°54′18″E/51,275000 20,905000
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zdziechów – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie szydłowieckim, w gminie Szydłowiec^[6]^[5].

Zdziechów zajmuje 415,7690 ha powierzchni. Wieś leży w gminie i powiecie Szydłowiec. Od północy graniczy z gminą Orońsko, od północnego wschodu z gminą Jastrząb. Przez Zdziechów – Mętków przebiega DW735 Jedlanka – Szydłowiec.

Prywatna wieś szlachecka, położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie radomskim województwa sandomierskiego^[7]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa radomskiego.

Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii św. Mikołaja w Wysokiej^[8].

Części wsi

Integralne części wsi Zdziechów^[6]^[5]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0639653	Działy	część wsi
0639660	Lesica	część wsi
0639676	Mętków	część wsi

Historia

Wieś Zdziechów była ojczystym siedliskiem Zdziechowskich i ich dziedzictwem do 1602. Wieś była własnością Mikołaja Zdziechowskiego w 1508 roku^[9]. To właśnie od nazwiska pierwszego dziedzica zamieszkującego na tym terenie pochodzi nazwa miejscowości. Niegdyś wieś znajdowała się w innym miejscu, położona była nieco na południe od obecnej lokalizacji. Zdziechów zamieszkiwało w tym czasie 24 gospodarzy. W wyniku przeprowadzonej komasacji wsi i pól dworskich przeniesiono wieś bardziej na północ. Podczas komasacji, drogą losowania, rozdzielono między 24 gospodarzy obrane i wymierzone działki, tworząc w ten sposób trzy grupy liczące sobie po osiem gospodarstw. Można powiedzieć, iż dokonano wówczas pewnego podziału Zdziechowa na trzy kolonie, które przybrały nieoficjalne, aczkolwiek powszechnie używane nazwy, które obecnie brzmią: Lesica, Działy i Metków^[10].

W XV wieku teren ziemi szydłowieckiej obejmował obok dóbr dziedziców Szydłowca także wsie przynależne do biskupów krakowskich, opatów wąchockich oraz mniej liczne wsie szlacheckie. Najpoważniejszy obszar zajmowały dobra biskupie skupione w XV w. w kluczu bieszkowskim (obejmującym miasto Jastrząb i 12 wsi) oraz dobra klasztoru wąchockiego z miastem Wierzbicą i okolicznymi wsiami. Poza tym na zachodzie i północy ziemi szydłowieckiej rozsiały się poza szydłowieckimi inne boczne linie Odrowążów – Chlewiccy, Wysoccy, Białaczowscy. Tam też mieli dość liczne wsie Rawiczowie (wśród nich Lasotowie – Zdziechowscy)^[11]

W latach 1602 – 1610 hrabstwo szydłowieckie powiększyło się o zakupione wsie: Jankowice, Świniów, Wysoka i Zdziechów^[12].

W 1775 roku Zdziechów posiadał 25 dymów. Osadę w 1787 zamieszkiwało 81 ludzi. Dochód Zdziechowa w 1789 roku wynosił 1249 zł 24,5 gr^[13].

Po Trzecim Rozbiorze Polski Zdziechów znalazł się w zaborze austriackim – dystrykcie radomskim, prowincji Galicji Zachodniej. Po przyłączeniu do Księstwa Warszawskiego północnych terenów Galicji w wyniku wojny 1908 r. z Austrią, Wieś należała do departamentu radomskiego. Po klęsce Napoleona i utworzeniu w 1815 roku Królestwa Polskiego Zdziechów wszedł do obwodu opoczyńskiego w województwie sandomierskim (od 1837 roku w guberni radomskiej). Od roku 1842 Szydłowiec należał do powiatu opoczyńskiego, a od 1866 roku do koneckiego^[14].

17 maja 1828 roku księżna Anna Sapieżyna, ostatnia właścicielka miasta i zamku w Szydłowcu, sprzedała Skarbowi Państwa (Królestwa) dobra szydłowieckie, w skład których wchodziły: miasto, 22 wsie (w tym Zdziechów) i folwarki, kuźnie, fryszerki i młyny, za kwotę 2,554,454 zł^[15].

Po transakcji zamiany tych dóbr na posiadłości rządowe podzielono całą ekonomię szydłowiecką na 3 oddzielne dzierżawy:

Podzamcze i Marywil,
Wysoka i Zdziechów,
Szydłówek i Sadek.

W Zdziechowie znajdowało się wówczas 28 gospodarstw. Była to wieś o średniej liczbie osad. Osady te jednak były liczne. Przykładowo, u Łukasza Kalety było 13 osób. Ogółem Zdziechów liczył 209 ludzi (40 mężczyzn, 49 kobiet, z dzieci: 50 synów, 49 córek, ze służby: 15 parobków i 6 dziewek). W Orońsku i Zdziechowie odnotowano najwięcej służby. Wieś i folwark Zdziechów posiadały: 430 mórg chełmińskich i 211 prętów gruntów dworskich oraz 768 mórg i 166 prętów gruntów włościańskich. Zdziechów był jedną z 24 wsi pańszczyźnianych, wchodzących w skład hrabstwa. Wieś zamieszkiwało 12 rolników 2 czynszowników i aż 16 czynszowników (z 37 zamieszkujących wszystkie wsie dóbr szydłowieckich w 1826 roku.

Charakterystyczną cechą Zdziechowa było, że wszyscy rolnicy posiadali równo po 3 morgi łąki oraz że w ogóle nie posiadali ogrodów. Czynszownicy ze Zdziechowa byli najlepiej uposażeni ze wszystkich mieszkańców dóbr szydłowieckich. Dotyczy to zarówno wielkości gruntów, liczby budynków (tylko w Zdziechowie i Orońsku rolnicy posiadali odrębną oborę i chlew), jak i stanu inwentarza żywego (4 konie, 79 wołów, 53 krowy, 73 sztuki „młodzieży” – jałówek i cieląt, 70 świń i 113 owiec)^[16]. W roku 1858 między wsiami Chustki i Zdziechów wybuchł spór graniczny, dotyczący prawa użytkowania pastwiska położonego pomiędzy tymi miejscowościami, zwanego Błotnikiem^[17].

W Zdziechowie kopiący fundamenty pod stodołę dworską, dokopali się żelaznych drzwi do lochu, który miał łączyć z podziemiami zamek szydłowiecki^[18].

Religia

W kaplicy odbywa się jedna msza w tygodniu, w niedzielę o godzinie 8.45

Kapliczka

Kapliczka Marianka znajduje się na pograniczu wsi Zdziechów i Świniów.

Oświata

W Zdziechowie znajduje się publiczna szkoła podstawowa. Rok 1934 jest oficjalną datą założenia Powszechnej Szkoły Podstawowej w Zdziechowie^[19] 8 września 1934 roku odbyło się poświęcenie szkoły poprzedzone uroczystą mszą świętą w kościele w Wysokiej. Poświęcenia szkoły dokonali ks. proboszcz Stanisław Krajewski oraz ks. prefekt Jan Sawicki, pełniący wówczas posługę w parafii św. Mikołaja w Wysokiej^[20]. Nauczaniem religii w szkole zajmowali się miejscowi duszpasterze. W pierwszych latach istnienia szkoły na religię dojeżdżał z plebanii w Wysokiej ksiądz proboszcz Stanisław Krajewski. W latach 1935–1936 naukę religii w szkole objął ks. prefekt Jan Sawicki, zaś w latach 1936-1937 ksiądz Jan Trojnar. Od roku 1937 nauką religii w szkole zajął się ksiądz Mieczysław Kiełbasa^[21].

Rolnictwo

W latach 1959–1974 w Zdziechowie Lesica mieściło się kółko rolnicze^[22].

Infrastruktura

W Zdziechowie Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Szydłowcu obsługuje ujęcie wody i eksploatuje wodociągi.

Zobacz też

Zdziechów

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 160750
↑ Wieś Zdziechów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-03-21] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1601 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b ^c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
↑ Opis parafii na stronie diecezji
↑ Jacek Pielas, Drobna własność szlachecka w rejonie Szydłowca w XVI–XVII wieku, w: Z dziejów powiatu szydłowieckiego, red. M. Przeniosło, Szydłowiec 2009, s. 70.
↑ Opis Powiatu Radomskiego przez ks. Franciszka Siarczyńskiego w rękopisie, pozostały wydał Tymoteusz Lipiński, Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, Warszawa 1847.
↑ T. Palacz, Ziemia szydłowiecka..., s. 2.
↑ Z. Guldon, Osadnictwo hrabstwa szydłowieckiego od XVI do początku XIX wieku, w: Hrabstwo szydłowieckie Radziwiłłów, materiały sesji popularnonaukowej, pod red. Z Guldona, Szydłowiec 1994, s. 9
↑ Z. Guldon, Osadnictwo..., s. 14 –15
↑ Tamże, s. 38
↑ Tamże, s. 44
↑ . Piwek, Stan posiadania i powinności włościan w dobrach szydłowieckich w latach 1826 – 1828, w: Hrabstwo szydłowieckie..., tab. 1, s. 96; tab. 2, s. 97; tab. 3
↑ Archiwum Państwowe w Radomiu (dalej jako: APR), Zarząd dóbr Państwowych w Radomiu (dalej jako: ZDP) – Rząd Gubernialny Radomski, Wydział Państwa, Sekcja Ekonomiczna, sygn. 11141, Akta Rządu Gubernialnego Radomskiego tyczące się sporu granicznego pomiędzy dobrami Zdziechów w Ekonomii Szydłowiec a prywatnymi Chustkami (zobacz również aneks nr 2)
↑ J. Wiśniewski, Dekanat konecki, Radom 1913.
↑ ASPZ, Kronika
↑ Archiwum Parafii Rzymskokatolickiej w Wysokiej
↑ APRW, Kronika parafialna
↑ Archiwum Państwowe w Radomiu