Dzielnice i osiedla Kielc, Zagórze znajduje się na mapie między nr 41 a 42Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Zagórzu Widok z kieleckiego ZagórzaŹródełko w ZagórzuKrzyże przydrożne w Zagórzu GórnymRzeczka Zagórka
Zagórze – część[1][2]Kielc położona we wschodniej części miasta.
Historia
Początki Zagórza sięgają XI w. Od 1084 r. stanowiło podstawę uposażenia Kościoła św. Wojciecha w Kielcach[3]. Po wybudowaniu kieleckiej kolegiaty, przeniesieniu do niej parafii św. Wojciecha oraz założeniu kapituły około 1213 r.[4]wieś Zagórze przydzielono prałatowi scholastykowi na prowadzenie szkoły[5]. Już od 1271 r. znane jest funkcjonowanie starej "drogi publicznej" z Kielc do Krakowa, która wówczas przechodziła przez Zagórze[3]. W 1405 r. prałat scholastyk kielecki Piotr za zgodą kapituły kieleckiej sprzedał sołectwo w Zagórzu kmieciowi Janowi Czostkowi. W 1426 r. król Władysław Jagiełło dekretem wydanym w Sandomierzu przenosi całą wieś Zagórze z prawa polskiego na niemieckie (magdeburskie). Mieszkańcy wówczas podlegali sołtysowi, który był zależnym od scholastyków. Wszystkie sprawy kryminalne i gardłowe (sprawa pociągająca za sobą karę śmierci) sołtys sądził wykonując wyroki zatwierdzane przez prałata scholastyka[6]. Sołtys miał prawo karania śmiercią złoczyńców, którą według tradycji ludu karę tę skazani ponosili na szubienicy, którą w Zagórzu niekiedy malowano dla okazania skazanemu mniejszej pogardy[7]. W połowie XV w. Zagórze stanowiące pierwotnie uposażenie plebana kieleckiego, przeszło następnie na własność scholastyków kieleckich. Mieli oni tu swój dwór, folwark trzypolowy, pasieki, łąki i dwie sadzawki. Według danych z XVI wieku Zagórze należało wtedy do scholasterii kieleckiej. W 1827 roku było 42 domów oraz 273 mieszkańców[8]. W 1921 roku było 98 domów oraz 585 mieszkańców[9].
We wrześniu 1871 roku pożar zniszczył wszystkie budynki dworskie we wsi[10].
W roku 1918 wieś Zagórze przyłączono do parafii św. Wojciecha w Kielcach (wcześniej należała do parafii katedralnej)[11] a od 1982 r. do nowo utworzonej parafii Mójcza-Zagórze[12].
Do 1954 roku administracyjnie należało do gminy Dyminy. W latach 1954–1972 do Gromady Zagórze siedzibą GRN w Zagórzu.
W latach 1973–1976 do gminy Suków.
W połowie października 1979 roku Zagórze zostało przyłączone do Kielc z gminy Masłów[13].
Pochodzenie nazwy i podział Zagórza
Nazwę Zagórze nadali zapewne ludzie wcześniej osiedleni w Kielcach, bowiem w kierunku Kielc w tamtym czasie tylko Zagórze było położone za górą[3]. Jest to nazwa topograficzna, wskazująca na usytuowanie w terenie. Natomiast człon Dworskie informuje o dawnej przynależności do dworu, a człon Górne wskazuje, że ta część położona jest wyżej od pozostałych[13].
Główne ulice to Zagórska, Prosta i Prochownia[14].
Zabytki
Na terenie Zagórza znajduje się drewniany zabytkowy Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (pierwotnie pw. MB Częstochowskiej) z 1865 r. fundacji ks. Józefa Ćwiklińskiego, należący do parafii pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Mójczy[15]. Wcześniej była to kaplica którą rozbudowano w 1982 r. o aneks, przebudowano również wnętrze. Obok usytuowana jest dzwonnica murowana, piętrowa z 1990 r.[16]. Kościół został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.404 z 15.01.1957 i z 28.10.1971)[17].
Na ul. Prostej znajdują się 2 żeliwne krzyże przydrożne z 1891 i 1895 roku o walorach zabytkowych nie wpisane do rejestru zabytków.
Znajduje się tu także tu kilka stanowisk archeologicznych uznanych za pozostałości osad i śladów osadnictwa epoki kamienia, wczesnego średniowiecza IX-XII w., późnego średniowiecza,oraz okresu nowożytnego[18] wpisanych do ewidencji zabytków[19].
Turystyka
Z tutejszych wzgórz będących wschodnim zakończeniem Pasma Kadzielniańskiego można zobaczyć piękną panoramę Kielc i kilku pasm Gór Świętokrzyskich. Na wschodnim zboczu wzniesienia w okolicy kościoła w miejscu gdzie znajdował się kiedyś kamieniełom odsłonięte są wapienie z okresu dewonu. W pobliżu ulic Prostej i Prochowni na łące znajduje się źródełko i wypływający z niego mały strumyk. Drugie źródełko znajduje się tuż przy ul.Prochownia w rejonie skrzyżowania z ulicą Zagórską. Przez Zagórze-Zastawie w okolicy ul. Wikaryjskiej przepływa niewielka rzeczka Zagórka, która po południowej stronie przepustu drogowego pod ul. Prostą ma urokliwy kręty przebieg, jest to równocześnie tym miejscu naturalna granica Kielc z gminą Daleszyce. W pobliżu znajduje się również zalew Mójcza.
Nieopodal Zagórza Górnego znajduje się dawny kamieniołom, obecnie rezerwat przyrody Wietrznia im. Zbigniewa Rubinowskiego, na którego terenie zlokalizowane jest Centrum Geoedukacji.
↑Kielce nie posiadają jednolitego, usankcjonowanego ustawą podziału administracyjnego, stąd nazwanie Zagórza osiedlem lub dzielnicą może prowadzić do błędu
↑ abcJan Pazdur: Dzieje Kielc do 1863 roku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1967. Brak numerów stron w książce
↑Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej : opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 3,Województwo kieleckie
↑ abDanuta Kopertowska: Kielce : historia i współczesność w nazewnictwie. Kielce: Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej, 2001. ISBN 83-7133-157-6. Brak numerów stron w książce
↑Roman Mirowski: Drewniane kościoły i dzwonnice Ziemi Świętokrzyskiej. Kielce: Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego, 2002. ISBN 83-88912-15-1. Brak numerów stron w książce
_na_G%C3%B3ry_%C5%9Awi%C4%99tokrzyskie.jpg)
