Wiktor Marian Dega

Wiktor Dega podczas operacji (1975)
Data i miejsce urodzenia	7 grudnia 1896 Poznań
Data i miejsce śmierci	16 lutego 1995 Poznań
profesor nauk medycznych
Specjalność: chirurgia ortopedyczna, rehabilitacja
Alma Mater	Uniwersytet Poznański
Habilitacja	1933
Profesura	1945
Polska Akademia Nauk
Status	członek rzeczywisty
Doktor honoris causa Akademia Medyczna w Poznaniu – 1968 Akademia Medyczna we Wrocławiu – 1973 Akademia Medyczna w Krakowie – 1974
Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Uniwersytet Poznański Akademia Medyczna w Poznaniu
Rektor AM w Poznaniu
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Wiktor Marian Dega (ur. 7 grudnia 1896 w Poznaniu^[1], zm. 16 lutego 1995 tamże) – polski lekarz, profesor Uniwersytetu Poznańskiego, a później AM w Poznaniu, naukowiec, członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk, jeden ze współzałożycieli Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego i Traumatologicznego. Pierwszy Kawaler Orderu Uśmiechu – odznaczenie to odebrał 6 lutego 1969 w Poznaniu^[2]. Następnie członek Międzynarodowej Kapituły tego orderu, członek Prezydium Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu od 1971 do 1983. Budowniczy Polski Ludowej.

Urodził się w rodzinie Wiktora, wicedyrektora Zakładu Ubezpieczeń, i Zofii z domu Korzbok-Tuchołka. Uczył się w Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu, jednak nie ukończył tam nauki z powodu wybuchu I wojny światowej. Podczas nauki w tej placówce należał do Towarzystwa Tomasza Zana. W 1915 powołany został do armii niemieckiej, w której służył do końca I wojny światowej^[1]. Od 28 grudnia 1918 do maja 1919 uczestniczył w powstaniu wielkopolskim^[1] i z 10 p. Strz. Wlkp. brał udział w walkach o lotnisko na Ławicy, walkach pod Kcynią, Rynarzewem i nad Notecią w stopniu sierżanta. W maju 1919 został przeniesiony do batalionu Zapasowego 68 p.p. i następnie skierowany na kurs medyczny, po którym został podporucznikiem, a w rok później porucznikiem i przydzielony w 1920 do 7 komp. Zapasowej sanitariatu^[3].

Jeszcze podczas służby w armii niemieckiej w 1919 zdał maturę w Koblencji, a następnie rozpoczął studia medyczne na uniwersytecie w Berlinie. Po opuszczeniu armii w 1920 wznowił przerwane studia na Uniwersytecie Warszawskim, a 1922 przeniósł się na Wydział Lekarski Uniwersytetu Poznańskiego, na którym uzyskał tytuł doktora wszechnauk lekarskich w 1924. Po studiach specjalizował się w ortopedii i chirurgii ortopedycznej w Klinice Ortopedii Uniwersytetu Poznańskiego pod kierunkiem prof. Ireneusza Wierzejewskiego. W latach 1925–1926 pogłębiał swoją wiedzę w zakresie ortopedii, pracując u prof. Nove-Josseranda w Lyonie oraz prof. Ombredanne’a w Paryżu. Od 1926, jako asystent, prowadził dla studentów wychowania fizycznego UP wykłady z gimnastyki leczniczej i masażu, a w 1928 został kierownikiem Poradni Sportowo-Lekarskiej w Poznaniu. W 1931 został prymariuszem Poznańskiego Zakładu Ortopedycznego im. B. S. Gąsiorowskiego. W 1932 ponownie wyjechał za granicę, gdzie nawiązał kontakty prof. Puttim z Bolonii oraz prof. Patrikiem Haglundem ze Sztokholmu. W rok później (1933) habilitował się, pisząc rozprawę „Badania z dziedziny etiologii i patogenezy wrodzonego zwichnięcia biodra”. W tym okresie został członkiem honorowym poznańskiej Korporacji Akademickiej „Icaria”. W listopadzie 1937 był ordynatorem zbudowanego i zorganizowanego według jego planów Oddziału Ortopedycznego Szpitala Miejskiego w Bydgoszczy. Funkcję tę pełnił do 31 sierpnia 1939, kiedy został zmobilizowany.

Brał udział w kampanii wrześniowej. W stopniu kapitana służył w Armii Pomorze, został ranny w bitwie pod Kutnem, a 17 września 1939 wraz ze szpitalem polowym, w którym pracował, dostał się do niewoli. W kwietniu 1940 został zwolniony, po czym objął stanowisko ordynatora Oddziału Chirurgii Dziecięcej w warszawskim Szpitalu Karola i Marii. Podczas powstania warszawskiego był chirurgiem w punkcie opatrunkowym „Sano” przy ul. Lwowskiej. Po kapitulacji ewakuował się ze szpitalem Karola i Marii do Włodzimierzowa k. Piotrkowa Trybunalskiego, gdzie pracował aż do wkroczenia Armii Czerwonej.

Zaraz po wojnie powrócił do Poznania, gdzie podjął nauczanie na Uniwersytecie. W grudniu 1945 otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego i posadę kierownika Katedry i Kliniki Ortopedycznej. Po reformie w 1950 wraz z kierowaną przez siebie katedrą i kliniką przeszedł do nowo utworzonej Akademii Medycznej w Poznaniu. Zorganizowanie pracy kliniki od podstaw pozwoliło mu na wdrożenie własnego programu kompleksowego leczenia chorych z upośledzoną czynnością narządu ruchu. W 1956 został mianowany profesorem zwyczajnym. W latach 1957–1967 był ekspertem WHO w zakresie readaptacji, a w okresie 1959–1962 – rektorem AM. W 1960 jako jednemu ze światowych pionierów rehabilitacji udało mu się w Poznaniu utworzyć pierwszą na świecie Katedrę Medycyny Rehabilitacyjnej. Jego sukcesy sprawiły, że w 1969 Ministerstwo Zdrowia włączyło rehabilitację w ramy organizacji opieki medycznej. W tym samym roku otrzymał doktorat honoris causa swojej uczelni. W następnym roku Europejskie Biuro WHO uznało jego program kompleksowej rehabilitacji obecnej na każdym etapie leczenia za modelowy.

Na dorobek naukowy prof. W. Degi składa się ponad 250 prac, z czego około 60 dotyczy wrodzonych zwichnięć stawu biodrowego. Jego badania w tej dziedzinie stały się podstawą do opracowania metody operacyjnego leczenia nazywanej osteotomią transiliakalną. Sam profesor był również autorem kilku technik operacyjnych.

Jego osiągnięcia były wielokrotnie doceniane zarówno przez naukowców, jak i pacjentów:

• doktoraty honoris causa Akademii Medycznych w Poznaniu (1968), Krakowie (1974), Wrocławiu (1973), Łodzi (1977), AWF w Poznaniu i Uniwersytetu w Halle – Wittenberg (1977^[4])
• członek korespondent (od 1962), członek rzeczywisty (od 1969), w latach 1963–1968 członek prezydium Polskiej Akademii Nauk^[5].
• członek dziewięciu krajowych i zagranicznych towarzystw naukowych
• członek honorowy czterech krajowych i szesnastu zagranicznych towarzystw.

Był honorowym członkiem Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania im. Cyryla Ratajskiego^[6]. 11 lutego 1992 uchwałą Rady Miasta Poznania otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Miasta Poznania^[7].

Zmarł 16 lutego 1995 roku w Poznaniu, pochowany na cmentarzu Junikowskim (pole 3 kwatera 1-7-10)^[3].

• Order Budowniczych Polski Ludowej (1964)^[8]
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1971)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (22 lipca 1953)^[9]
• Złoty Krzyż Zasługi (1 maja 1952)^[10]
• Wielkopolski Krzyż Powstańczy (15 czerwca 1990)^[11]
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (28 marca 1955)^[12]
• Odznaka honorowa „Za wzorową pracę w służbie zdrowia” (1 kwietnia 1951)^[13]
• Kawaler Orderu Uśmiechu (1969, jako pierwszy w historii)^[2]

• Nagroda Państwowa III stopnia za prace w zakresie chirurgii rehabilitacyjnej (1951)^[14]
• Nagroda im. Alberta Laskera (1966, najwyższa światowa nagroda w dziedzinie rehabilitacji przyznawana przez Międzynarodowe Towarzystwo Rehabilitacji)
• Nagroda Państwowa I stopnia (21 lipca 1968)^[15]

W roku 1996 Państwowy Szpital Kliniczny nr 4 w Poznaniu otrzymał imię Wiktora Degi^[16].

• Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski (red.) Wielkopolski Słownik Biograficzny, Warszawa-Poznań 1983, PWN, ISBN 83-01-02722-3.

• Wiktor Dega: Zapiski do autobiografii, cz. 1 „Moja droga życiowa do wiedzy i zawodu”, [w:] Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, R. 29:1985, z. 2, s. 259–322.