Wieszczyna

osada
Widok na wieś z wieży widokowej
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	prudnicki
Gmina	Prudnik
Sołectwo	Dębowiec
Wysokość	330 m n.p.m.
Liczba ludności (2016)	23[2]
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	48-200[3]
Tablice rejestracyjne	OPR
SIMC	0502635
Położenie na mapie gminy Prudnik Wieszczyna
Położenie na mapie Polski Wieszczyna
Położenie na mapie województwa opolskiego Wieszczyna
Położenie na mapie powiatu prudnickiego Wieszczyna
50°16′57″N 17°30′37″E/50,282500 17,510278[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Wieszczyna (nazwa oboczna Nowa Wieś^[4], niem. Neudeck) – osada w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Prudnik^[5]. Miejscowość wchodzi w skład sołectwa Dębowiec. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Gór Opawskich.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2016 Wieszczyna była zamieszkana przez 23 osoby^[2].

Osada położona jest w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 1,75 km od Dębowca i 650 m od granicy z Czechami, w północno-wschodniej części Gór Opawskich, na ziemi prudnickiej. Miejscowość leży na terenie Parku Krajobrazowego Gór Opawskich, u podnóża Długoty, najwyższego szczytu powiatu prudnickiego. Wieś położona jest w zachodniej części Lasu Prudnickiego. Przez wieś przepływa potok Moszczaniecki – dopływ Zameckiego Potoku spod góry Święty Roch. Leży na wysokości 330 m n.p.m.

Przebiega tędy droga powiatowa z Prudnika do Pokrzywnej.

Do 1945 miejscowość nosiła niemiecką nazwę Neudeck, którą tłumaczy się na Nowy Zakątek^[6]. 15 grudnia 1949 r. nadano miejscowości, wówczas administracyjnie związanej z Dębowcem i Pokrzywną, polską nazwę Wieszczyna^[7]. Następnie otrzymała ona nazwę Nowa Wieś, jednak z czasem przywrócono nazwę Wieszczyna^[8]. W opracowanej w 1971 przez Powiatowy Inspektorat Statystyczny w Prudniku Statystycznej charakterystyce miejscowości w gromadach powiatu prudnickiego, miejscowość została wymieniona pod nazwami Wieszczyna i Nowa Wieś^[9].

Miejscowość nadal popularnie nazywana jest przez lokalną ludność Nowa Wieś, przez co wśród odwiedzających i w niektórych publikacjach turystycznych bywa mylona z Nową Wsią Prudnicką koło Białej^[10][11][12]. Nazwa Wieszczyna związana jest z nazwą pospolitą „wieszczek”, oznaczającą człowieka przepowiadającego przyszłość (czarodziej, wróżbita), bądź ze słowem „wieść”. Ma od niej wywodzić się nazwisko Wieszczan^[13].

Z 1551 pochodzi wzmianka o urzędzie celnym w Wieszczynie przy drodze handlowej z Wrocławia w kierunku Ołomuńca. Położony był na przecięciu drogi z Prudnika z głównym traktem^[14]. W 1562 Rada Miejska Prudnika wzięła Wieszczynę w zastaw, a w 1597 nabyła ją na własność^[15].

Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego prudnickiego w Monarchii Habsburgów^[16]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk^[17]. W XIX wieku w Wieszczynie funkcjonował urząd celny na granicy Prus i Austrii. Prowadziła tędy droga z Jindřichova do Wrocławia^[18]. Znajdowała się tu pustelnia. W 1875 na zachód od Wieszczyny przeprowadzono transgraniczną linię kolejową^[14]. Dębowiec, Wieszczyna i Pokrzywna posiadały wspólną pieczęć, która przedstawiała w polu literę W, napis: GEM: SIG: / NEUSTAEDT: CREIS, a w otoku napis: EICHHÄUSEL-NEUDECK · U: WILSCHGRUND (pol. Dębowiec, Wieszczyna, Pokrzywna / Powiat Prudnicki)^[19].

Na początku XX wieku rodzina Fränklów wybudowała w miejscowości sanatorium dla dzieci pracowników ich fabryki włókienniczej (późniejszy „Frotex”). Był to pierwszy zakładowy dom wypoczynkowy w okolicy Prudnika. W latach 30. XX wieku został rozbudowany^[20]. Rodzina Barnert w gospodarstwie rolnym założyła gospodę obsługującą turystów, która pełniła publiczną rolę w życiu całej wsi. Zabudowania gospody składały się z głównego budynku z laubą i dwóch budynków gospodarczych, na zapleczu znajdował się ogród z ławami dla klientów. W latach 20. i 30. XX wieku jej właścicielem był Max Barnert, który w 1939 pełnił funkcję przewodniczącego lokalnej grupy rolników z Wieszczyny, Dębowca i Pokrzywnej^[14]. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Wieszczyna znalazła się po stronie zachodniej, poza terenem plebiscytowym^[21].

Podczas II wojny światowej, w okresie walk w rejonie Prudnika w marcu 1945, Armii Czerwonej trzykrotnie nie udało się zająć Wieszczyny^[22][23][24], natomiast niemieckie bataliony prowadziły bezskuteczne kontrataki z Wieszczyny na Dębowiec^[25]. Dopiero w nocy z 7 na 8 maja Rosjanie z 1024 Pułku Strzeleckiego zdołali przebić się przez Wieszczynę^[24]. Od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim^[26]. Wówczas w Wieszczynie została osiedlona część polskich repatriantów z Kresów Wschodnich. Niemieckojęzyczna ludność została wysiedlona na zachód.

Jako integralna część Dębowca, w latach 1945–1950 Wieszczyna należała do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 należała do gminy Moszczanka, a w latach 1954–1972 do gromady Moszczanka^[27]. W spisie gromad i miejscowości w powiecie prudnickim na dzień 1 stycznia 1953 wymieniono Wieszczynę jako przysiółek Dębowca pod nazwą Nowa Wieś^[28]. W 1966 w przysiółku mieszkało 31 osób^[29].

W czasach PRL-u w dawnym domu wypoczynkowym zakładów Fränkla funkcjonował dom wczasowy, a następnie utworzono tu prewentorium, mające związek z działalnością ośrodka „Aleksandrówka” w Jarnołtówku^[20]. Dawny urząd celny został przebudowany na szkołę przysanatoryjną^[30]. Gmina Prudnik odkupiła budynek prewentorium od urzędu marszałkowskiego w 2007, a w 2012 oddała do użytku wyremontowany obiekt. Utworzono w nim schronisko młodzieżowe „U Króla Gór Opawskich”, które było filią Schroniska „Dąbrówka” w Prudniku^[20]. W okresie obostrzeń granicznych, na transgranicznej linii kolejowej koło Wieszczyny znajdowała się rampa kolejowa z reflektorem, z której żołnierze WOP sprawdzali przejeżdżające pociągi. W marcu 1951 w tymże miejscu granicę przekroczyli żołnierze ze strażnicy w Pokrzywnej podczas największej lądowej ucieczki polskich żołnierzy na Zachód. Rampę rozebrano w 2007, zachował się pobliski budynek^[14]. Podczas powodzi tysiąclecia, 7 lipca 1997 zalany został dom w Wieszczynie, zapadła decyzja o ewakuacji mieszkańców^[31].

W listopadzie 2022 radni gminy Prudnik przyjęli uchwałę w sprawie wszczęcia procedury zmiany statusu Wieszczyny z przysiółka Dębowca na osadę w sołectwie Dębowiec^[32]. Powodem decyzji była powtarzająca się numeracja posesji w Dębowcu i Wieszczynie^[33]. 22 grudnia 2023 Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji przyjął rozporządzenie nadające Wieszczynie status osady z dniem 1 stycznia 2024^[34].

Miejscowość zamieszkiwana jest przez ludność napływową, przybyłą na Śląsk z Kresów Wschodnich po 1945 w wyniku przymusowych przesiedleń ludności polskiej oraz z centralnej Polski (teren późniejszych województw krakowskiego i nowosądeckiego)^[35].

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisana jest^[36]:

• kaplica przydrożna, z XIX w., księga rejestru nr 489/58 z dnia 15.10.1958

Do Wieszczyny można dojechać z Prudnika przez Dębowiec, a także drogą z Pokrzywnej. Wieszczyna posiada połączenia autobusowe z Prudnikiem. W miejscowości znajduje się jeden przystanek autobusowy – przy głównej drodze^[37]. W zarządzie Wydziału Drogownictwa Starostwa Powiatowego w Prudniku znajduje się droga powiatowa nr 1616O relacji Prudnik – Chocim – Dębowiec – Wieszczyna – Pokrzywna^[38].

Pograniczem Wieszczyny z Pokrzywną biegnie linia kolejowa nr 333 Głuchołazy – Pokrzywna, przejeżdżają tędy pociągi czeskie. Do 2007 na linii 333 między Pokrzywną i Wieszczyną funkcjonowało polsko-czeskie kolejowe przejście graniczne Głuchołazy-Jindřichov ve Slezsku.

Katolicy z Wieszczyny należą do parafii Podwyższenia Świętego Krzyża w Moszczance (dekanat Prudnik)^[39]. W 1825 w środkowej części miejscowości, przy trasie prowadzącej z Dębowca do Pokrzywnej, została wybudowana kaplica poświęcona świętym Tymoteuszowi i Aurelii. W 1885 dokonano jej przebudowy^[40].

Wieszczyna jest jedną z najczęściej odwiedzanych miejscowości w Górach Opawskich. Rozciąga się stąd panorama na masyw Biskupiej Kopy (890 m n.p.m.). Miejscowe walory krajobrazowe i przyrodnicze sprawiły, że już w XIX wieku wybierali się tu turyści.

W miejscowości znajdowała się filia „U Króla Gór Opawskich” Szkolnego Schroniska Młodzieżowego „Dąbrówka” w Prudniku. Schronisko było placówką oświatową całoroczną, której głównym celem był rozwój turystyki jako aktywnej formy wypoczynku wśród młodzieży szkolnej. W październiku 2021 obiekt został przeznaczony do dzierżawy^[41]. W styczniu 2023 w budynku dawnego schroniska otworzono hotel i restaurację „Wieszczynówka”^[42]. W 2020 w Wieszczynie powstał prywatny ośrodek wypoczynkowy „Kantadaj Village Domki Prestige”, w ramach którego zbudowano kompleks drewnianych domków wypoczynkowych, saunę i rozkładany basen^[43].

Wieszczyna oferuje rozległe widoki Masywu Biskupiej i Srebrnej Kopy. Na południowym skraju wsi znajdują się stawy rybne. W celu podniesienia atrakcyjności turystycznej Wieszczyny wybudowano tu wieżę widokową oraz drogę do pobliskiego czeskiego Jindřichova. W miejscowości funkcjonuje gospodarstwo agroturystyczne „Leśny Wypoczynek”^[44].

13 lipca 2010, w ramach organizowanego w Prudniku VI Europejskiego Tygodnia Turystyki Rowerowej, w którym wzięli udział rowerzyści z całej Europy, przez Wieszczynę prowadziła trasa „Dzień Czeski”^[45].

Przez Wieszczynę prowadzą szlaki turystyczne^[46][47]:

• Główny Szlak Sudecki im. Mieczysława Orłowicza (440 km): Prudnik – Świeradów-Zdrój
• Wieszczyna – przełęcz pod Zamkową Góra (5 km): Wieszczyna – Las Rosenau – Przełęcz pod Zamkową Górą (508 m n.p.m.)
• Prudnik – Wieszczyna – Trzebina (19,5 km): Prudnik (stacja kolejowa) – Łąka Prudnicka – Trupina – Wieszczyna – Trzebina

Przez Wieszczynę prowadzą szlaki rowerowe^[46][48]:

• Turystyczna trasa rowerowa Gór Opawskich (40 km): Prudnik – sanktuarium św. Józefa w Prudniku–Lesie – Chocim – Dębowiec – Wieszczyna – Pokrzywna – Jarnołtówek – Konradów – Głuchołazy – Gierałcice – Biskupów – Burgrabice – Sławniowice
• Wokół Lasu Prudnickiego – Pętla I (20 km): Prudnik – Łąka Prudnicka – Moszczanka – Wieszczyna – Dębowiec – Prudnik
• Via Montana (9 km): Prudnik – Dębowiec – Wieszczyna – Jindřichov

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 7 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku^[49].

Teren miejscowości, jak i całej gminy Prudnik, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa^[50]. Gminę Prudnik obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG^[51].

• Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020. ISBN 978-83-954314-5-6.