Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne

Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (policykliczne węglowodory aromatyczne; w skrócie WWA lub PAH z ang. polycyclic aromatic hydrocarbons) lub polynuclear aromatics (PNAs) lub polycyclic organic matter (POM)) – policykliczne węglowodory zawierające skondensowane pierścienie aromatyczne bez podstawników. Mają właściwości hydrofobowe[1]. Zalicza się do nich ponad 200 związków. Wiele z nich podejrzewanych jest lub ma udowodnione własności rakotwórcze. Powstają podczas niecałkowitego spalania wszystkich węglowodorów z wyjątkiem metanu. Wydzielają się także w trakcie spalania drewna iglastego, palenia papierosów, produkcji asfaltu, pracy pieców koksowniczych. Są także obecne w spalinach samochodowych i smole pogazowej[2]. WWA zmieszane z cząsteczkami pary wodnej są elementem smogu.

Niektóre z nich stosowane są do produkcji leków, farb, pestycydów i tworzyw sztucznych.

WWA w żywności

WWA powstają w żywności podczas jej przetwarzania termicznego, np. smażenia, pieczenia, wędzenia, grillowania lub prażenia. Obecność WWA w produktach spożywczych może być wynikiem zanieczyszczenia środowiska, np. wysoką zawartość tych związków stwierdzono w hodowlach w pobliżu miast i w rybach poławianych w skażonych wodach[3][4].

Zanieczyszczenie żywności przez WWA może być efektem upraw lub hodowli zwierząt w pobliżu ruchliwych dróg; wówczas następuje ekspozycja na nitro-WWA i ich pochodne[1].

Wzrost zawartości WWA w żywności związany jest ze stosowanymi parametrami termicznej obróbki technologicznej. Im wyższa temperatura i dłuższy czas procesu tym większa zawartość policyklicznych pochodnych benzenu w gotowym produkcie. Ponadto używanie dodatków wędzarniczych używanych do poprawy jakości organoleptycznej produktów jest coraz bardziej powszechne w przemyśle spożywczym i stały się one znaczącym źródłem WWA w żywności[1].

Innymi źródłami zanieczyszczenia żywności są: suszenie bezprzeponowe, palenie ziaren kawy, ekstrakcja rozpuszczalnikami, jak również: przemysł, ogrzewanie, wytwarzanie energii, transport, spalanie odpadów, pożary lasów, wybuchy wulkanów, zanieczyszczenia pozostałościami paliw lub olejów mineralnych, woski, parafiny stosowane do opakowań oraz preparaty uszczelniające do rur wodociągowych[1].

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacuje, że narażenie na WWA jest w 99% wynikiem konsumpcji żywności. Jedynie około 0,9% tych związków dostaje się do organizmu wskutek wdychania, zaś 0,1-0,3% z wodą pitną[4]. Także naukowy komitet ds. żywności przy EU (Scientific Committee on Food, SCF) uznał żywność za główne źródła narażenia na WWA dla ludzi niepalących, wskazując także na wchłanianie WWA przez wdychane powietrze[5].

Szkodliwość

Wykazują silne właściwości genotoksyczne, mutagenne oraz kancerogenne[1].

16 WWA jest szczególnie niebezpiecznych, a na pierwszym miejscu wymienia się benzo[a]piren. Związki te wykazują stosunkowo niską toksyczność ostrą, ale bardzo wyraźną toksyczność przewlekłą. Organizm ludzki z żywnością przyjmuje 3–4 mg WWA, a dopuszczalne stężenie w wodzie wynosi 0,2 mg/dm3. Są to związki bardzo niebezpieczne, ponieważ wywołują zmiany nowotworowe w różnych tkankach.

Kilkusetkrotnie większym działaniem rakotwórczym charakteryzują się pochodne WWA z wbudowanymi atomami azotu (NPAH)[6].


Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Mariusz S. Kubiak. Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) – ich występowanie w środowisku i w żywności. „Problemy Higieny i Epidemiologii”. 94 (1), s. 31-36, 2013. 
  2. ↑ Pomiar zanieczyszczeń powietrza pyłem zawieszonym pm 10, pm 2,5 z wykorzystaniem metody grawimetrycznej. RadWag. [dostęp 2014-05-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-29)].
  3. ↑ G. Wilczyński: Wielopierścieniowe Węglowodory Aromatyczne (WWA) jako szczególna grupa związków - budowa, właściwości, zagrożenia. Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Krakowie. [dostęp 2014-01-04].
  4. ↑ a b Jolanta Kumirska, Marek Gołębiowski, Monika Paszkiewicz, Anna Bychowska: Analiza żywności. Skrypt z ochrony środowiska. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2010, s. 65-67. ISBN 978-83-7326-711-4.
  5. ↑ Scientific Committee on Food: Opinion of the Scientific Committee on Food on the risks to human health of Polycyclic Aromatic Hydrocarbons in food. European Commission. Health and Consumer Protection Directorate-General, 2002-12-04. s. 6 i 63. [dostęp 2015-02-08].
  6. ↑ New compounds discovered that are hundreds of times more mutagenic. Phys.org, 2013. (ang.).

Linki zewnętrzne