Wielka Wieś (województwo pomorskie)

Ten artykuł dotyczy miejscowości w powiecie słupskim. Zobacz też: Wielka Wieś.
Wielka Wieś
wieś
Ilustracja
Zabytkowy pałac
Państwo

 Polska

Województwo

 pomorskie

Powiat

słupski

Gmina

Główczyce

Liczba ludności (2021)

418[2]

Strefa numeracyjna

59

Kod pocztowy

76-220[3]

Tablice rejestracyjne

GSL

SIMC

0744752

Położenie na mapie gminy Główczyce
Mapa konturowa gminy Główczyce, na dole znajduje się punkt z opisem „Wielka Wieś”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko górnej krawiędzi nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Wielka Wieś”
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Wielka Wieś”
Położenie na mapie powiatu słupskiego
Mapa konturowa powiatu słupskiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Wielka Wieś”
Ziemia54°34′08″N 17°21′37″E/54,568889 17,360278[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Wielka Wieś (kaszb. Wielgô Wies[4], niem. Großendorf[5]) – stara wieś kaszubska w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie słupskim, w gminie Główczyce.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa słupskiego.

Nazwa

Pierwotna nazwa miejscowości, wzmiankowana w najstarszych poświadczeniach w formach Czerentin (1469), Czarentcze (1488), Sarrentin (1498), ma pochodzenie słowiańskie i charakter dzierżawczy. Powstała przez dodanie do nazwy osobowej *Żaręta formantu -ino i w języku polskim została zrekonstruowana jako *Żaręcino[6]. Ostatnie wzmianki tej nazwy pochodzą z XVI wieku[6].

Pierwotna nazwa słowiańska została zastąpiona przez nazwę niemiecką Großendorf, wzmiankowaną po raz pierwszy w 1804. Nazwa ta ma charakter kulturowy i składa się z dwóch członów: przymiotnika groß „duży, wielki” i nazwy pospolitej Dorf'[7]. Nazwa ta jest podstawą form-odbitek: odnotowanych przez Friedricha Lorentza wariantów słowińskich Vjẽlgå vjìe̯s, Vjelgǻu̯vjĕs, Vjelgáo̯vjĕs[8], a także współczesnej nazwy polskiej Wielka Wieś[7].

Rada Języka Kaszubskiego proponuje kaszubską formę nazwy Wiôlgô Wies[9].

Historia

Podobnie jak wiele występujących na terenie gminy Główczyce folwarków, wieś stanowiła starą własność lenną rodu von Stojentinów nadane i potwierdzone przez kolejnych książąt pomorskich w latach 1564, 1618 i 1621[10].

Kalendarium

  • 1284 rok – pierwsza wzmianka o wsi[10].
  • 1469 rok – w dokumentach z tego okresu wymieniani byli dwaj bracia Maus i Lorenz von Stojentin[10].
  • W 1612 roku Eilhard Lubinus, kartograf sporządzający z polecenia księcia Filipa II mapy tych regionów, nadmienił, że w Wielkiej Wsi nie spotkał ani jednego człowieka mówiącego po niemiecku[11].
  • 1686 rok – poprzez małżeństwo Barbary Marii Stojentin z Kasparem Otto von Podewils wieś przeszła do tej rodziny[10].
  • 1717 rok – właścicielem był Decanus Casp. Otto von Podewils[10].
  • 1784 rok – we wsi był folwark, 16 chłopów, karczma, kuźnia, nauczyciel i 23 dymy. Do dóbr należał także wyodrębniony nowy folwark Dochowo (niem. Dochow). Majątek był własnością hrabiego Friedricha Heinricha von Podewils[10].
  • Od 1797 roku – rezydowała tu rodzina von Braunschweig[10].
  • 1803 rok – majątek nabył Ernst Gustaw von Mitzlaff[10].
  • 1834 rok – dobra przeszły na Heinricha Otto Eugena von Mitzlaff i do 1908 roku przechodziły na kolejnych spadkobierców w obrębie tej rodziny[10].
  • 1 grudnia 1871 roku – we wsi było 26 budynków mieszkalnych, 34 gospodarstwa i żyło tu 228 mieszkańców (4 lata wcześniej było ich 349). Ostatnim panem dóbr w Wielkiej Wsi wraz z folwarkiem Dochowo był Friedrich Leo von Schwerdtner[10].
  • 1939 rok – Wielka Wieś z Dochowem i Dochówkiem (niem. Dochow Schäferei) liczyła 1.502 ha powierzchni i 553 mieszkańców. Obok 897 ha dużego majątku pańskiego było jeszcze 47 chłopskich gospodarstw, z których 17 liczyło do 10 ha, 27 do 20 ha, a 3 ponad 20 ha. Podatek za grunt był wysoki i wynosił 9,10 RM/ha. W wiosce znajdowała się gospoda Maxa Soycka, „handel wyrobami mieszanymi” W. Pascha, kuźnia Leo Milowa oraz zakłady krawieckie – Heleny Hoppe i Friedy Knaack. W Wielkiej Wsi była 2-klasowa szkoła. Nauczycielami byli panowie: Riedel, Paul Knittel i Rudolpf Kropp. Ostatnio uczęszczało tam 67 dzieci[10].

Zabytki

  • pałac o częściowo XVIII wiecznych murach, elewacje klasycystyczne, kryty dachem naczółkowym, w narożu niska wieżyczka[12].

Przypisy

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 146134
  2. ↑ Wielka Wieś [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-11-22], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1462 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. ↑ Friedrich Lorentz, Polskie i kaszubskie nazwy miejscowości na Pomorzu Kaszubskiem, Instytut Zachodnio-Słowiański przy Uniwersytecie Poznańskim, 1923, s. 153 (pol.).
  5. ↑ Dr F. Lorentz „Polskie i kaszubskie nazwy miejscowości na Pomorzu Kaszubskiem” (ISBN 83-60437-22-X) (ISBN 978-83-60437-22-3).
  6. ↑ a b Witold Iwicki, Toponimia byłego powiatu słupskiego, Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskie, 1993, s. 122.
  7. ↑ a b Witold Iwicki, Toponimia byłego powiatu słupskiego, Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskie, 1993, s. 114.
  8. ↑ Friedrich Lorentz, Slovinzisches Wörterbuch: zweiter Teil: P-Z: Orts- und Personennamen. Nachträge, Unsichere Wörter, Sankt Petersburg: Kaiserliche Akademie der Wissenschaften, 1912, s. 1531.
  9. ↑ Felicja Baska-Borzyszkowska i inni, Polsko-kaszubski słownik nazw miejscowych, Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, 2017, s. 223, ISBN 978-83-62137-50-3.
  10. ↑ a b c d e f g h i j k POWIAT SŁUPSKI [online], web.archive.org, 2011 [dostęp 2024-06-08] [zarchiwizowane z adresu 2011-01-01].
  11. ↑ Witold Iwicki, Toponimia byłego powiatu słupskiego, Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskie, 1993, s. 8.
  12. ↑ Piotr Skurzyński, Pomorze, Warszawa: Wyd. Muza S.A., 2007, s. 268, ISBN 978-83-7495-133-3.

Linki zewnętrzne

Gmina Główczyce
Wsie
Kolonie
Osady
Osada leśna
Części wsi
Zniesione osady
Nieoficjalne przysiółki wsi

Herb gminy Główczyce