PROFILPELAJAR.COM

Wambierzyce
	wieś
	; Bazylika w Wambierzycach od wschodu
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	kłodzki
Gmina	Radków
Liczba ludności (2011)	952
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	57-411
Tablice rejestracyjne	DKL
SIMC	0855180
	Położenie na mapie gminy Radków Wambierzyce
	Położenie na mapie Polski Wambierzyce
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Wambierzyce
	Położenie na mapie powiatu kłodzkiego Wambierzyce
	50°29′22″N 16°27′23″E/50,489444 16,456389
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach

Wambierzyce (niem. Albendorf^[4], czes. Vambeřice) – wieś w Polsce, położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Radków^[5]^[6]. Ośrodek pielgrzymkowy i turystyczny, zwany śląskim Jeruzalem.

W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa wałbrzyskiego.

Nazwa wsi

12 listopada 1946 r. nadano miejscowości polską nazwę Wambierzyce^[4]; nazwa ta pochodzi od czeskiej nazwy Vambeřice, używanej przez pielgrzymów z Czech i Moraw. Ta z kolei jest przyswojeniem (poprzez formę „Valbeřice”) najwcześniejszej formy niemieckiej – Albendorf.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Wambierzyce^[5]^[6]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0855196	Górne Wambierzyce	część wsi
0855204	Jelenia Głowa	przysiółek

Historia

Wambierzyce zostały założone najprawdopodobniej w roku 1253 przez króla czeskiego Przemysła Ottokara II^[7], który sprowadził tu osadników z Turyngii. W roku 1330 miejscowość należała do joannitów z Kłodzka, a od końca XIV wieku na ponad dwieście lat przeszła na własność rodziny von Pannvitzów^[7]. Od 1677 wieś była własnością bogatych mieszczan z Opawy, rodziny Osterbergów, która osiedliła się w pobliskim Ratnie^[8].

Na początku XVIII wieku wybudowano w Wambierzycach kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny, o barokowej architekturze (krużganki dookoła owalnej nawy, 11 kaplic). Świątynia została wybudowana w miejscu drewnianej kaplicy z 1263. Powstanie w miejscowości sanktuarium maryjnego związane jest z XII-wiecznym przekazem, wedle którego niewidomy Jan z Ratna miał w tym miejscu odzyskać wzrok, a jego oczom miała ukazać się postać Matki Bożej. We wnętrzu świątyni znajduje się m.in. wykonana z drewna lipowego rzeźba Matki Boskiej Królowej Rodzin, datowana na XIV w. (inne źródła podają XIII w.) ukoronowana w 1980^[9].

W 1936 kościołowi nadano tytuł bazyliki mniejszej^[9]. Miejscowość była już wówczas znaczącym ośrodkiem ruchu pielgrzymkowego. W okresie przed drugą wojną światową sanktuarium rocznie odwiedzało od 100 do nawet 200 tys. pątników ze Śląska, Czech, Słowacji, Niemiec (Łużyc), Austrii, Węgier i Polski^[10].

W 1945 miejscowość włączono w granice Polski. Pierwsze grupki polskich osadników dotarły do Wambierzyc jeszcze w sierpniu tego roku. Byli to repatrianci zza Bugu, górale oraz rolnicy z Kielecczyzny^[11]. W styczniu 1946 r. w miejscowości było ok. 2500 ludności niemieckiej (w tym uciekinierzy z Berlina i Wrocławia) oraz ok. 500 polskiej^[11]. Ludność niemiecką wkrótce wysiedlono do Niemiec^[9]. Pierwsza ich partia opuściła Wambierzyce 29 marca 1946 r., a ostatnia 21 października tegoż roku^[11].

Świątynia góruje nad rynkiem, z którego prowadzi do niej 57 schodów o symbolicznym znaczeniu: 9 (liczba chórów anielskich) + 33 (wiek Chrystusa w chwili ukrzyżowania) + 15 (wiek Marii w chwili poczęcia Chrystusa). Ponadto w okresie od końca XVII do XIX w. powstała w Wambierzycach, z inicjatywy Daniela von Osterberga, właściciela Wambierzyc w owym czasie, kalwaria z około 100 kaplicami i kapliczkami oraz 12 bramami^[9]. Płynący przez miejscowość strumień nosi nazwę Cedron, nazwy okolicznych wzgórz nawiązują do tematyki biblijnej (Tabor, Syjon, Horeb itp.). Odnosi się to w swojej symbolice do Jerozolimy z czasów, kiedy żył Chrystus. W 1882 wykonana została w miejscowości, przez miejscowego zegarmistrza Longinusa Wittiga, ruchoma szopka z ponad 800 figurkami^[9].

Zabytki

Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są obiekty^[12]:

kościół parafialny Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny, z lat 1695–1750,
zespół kalwarii, kaplice na górze Tabor i górze Kalwaria, kaplice i bramy na obszarze miasta, z XVII w., przebudowane w XIX w.,
hotel, obecnie dom wycieczkowy, pl. Najświętszej Marii Panny 1, z drugiej połowy XIX w.,
stajnie, z drugiej połowy XIX w.

Festiwal imienia Ignaza Reimanna

Od 2002 r. w Wambierzycach odbywa się Międzynarodowy Festiwal imienia Ignaza Reimanna, kompozytora muzyki kościelnej, który się tu urodził. Inauguracja miała miejsce 13 października 2002 r. Inicjatorami tego muzycznego wydarzenia byli: Stanisław Paluszek (organista bazyliki w Wambierzycach), Siegmud Pchalek (niemiecki biograf Reimanna), Ryszard Szkoła (kustosz bazyliki) oraz Clemens Tommek (Niemcy). Festiwal od początku miał charakter międzynarodowy. Podczas pierwszej jego edycji zaprezentowali się artyści z Polski, Czech i Niemiec. Wykonali oni wówczas wspólnie jedną z kompozycji Ignazego Reimanna – „Pastoralmesse in C”, tzw. „Christkindlmesse”. W latach późniejszych podczas imprezy prezentowali się również artyści z innych zakątków Europy. Corocznie odbywający się Festiwal Reimanna to również okazja do spotkań z gośćmi związanymi z muzyką bądź z samym kompozytorem i jego twórczością. Obecnie koncerty w ramach festiwalu odbywają się nie tylko w Wambierzycach, Krosnowicach i Radkowie, ale i w całym rejonie, po obu stronach granicy.

Muzeum

W miejscowości znajduje się m.in. prywatne muzeum: Skansen Dawnych Sprzętów (ul. Wiejska 52)^[9].

Osoby związane z Wambierzycami

Daniel Paschasius von Osterberg (1634–1711), dawny właściciel i mecenas wambierzyckiego sanktuarium.
Joseph Knauer (1764–1844), arcybiskup wrocławski, proboszcz wambierzycki w latach 1794–1814.
Ignaz Reimann (1820–1885), pedagog, muzyk i kompozytor, który tu się urodził^[9].
Arno Herzig (ur. 1937), niemiecki historyk.
Hubertus Tommek (1940–2021), niemiecki ksiądz jezuita, pedagog, pisarz (dzisiejszy wambierzycki dom pielgrzyma był własnością rodziny Tommek).

Szlaki turystyczne

Główny Szlak Sudecki: Przełęcz Srebrna – Słupiec – Kościelec – Ścinawka Średnia – Wambierzyce – Skalne Grzyby – Karłów^[9],
Polanica-Zdrój – Bukowa – Borowina – Niżkowa – Batorówek – Skalne Grzyby – Wambierzyce – Radków – Stroczy Zakręt^[9],
Ścinawka Średnia - Ścinawka Średnia (stacja kolejowa) - Gorzuchów – Suszyna – Raszków – Wambierzyce
Kamienna Góra – Wolarz - U Huberta – Szczytna – Chocieszów – Wambierzyce^[13]

Galeria

Bazylika
Dom Pielgrzyma
Brama Gihon
Brama Jerozolimska
Brama w dolinie Jozafata
Kaplica ścięcia św. Jakuba
Studzienka Matki Bożej

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 143970
↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1324 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ ^a ^b GUS. Rejestr TERYT
↑ ^a ^b Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak: Ziemia Kłodzka. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, s. 457, 458. ISBN 978-83-89188-95-3.
↑ Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk - przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977 s. 174–175.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 13: Góry Stołowe. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1992, s. 253-261. ISBN 83-7005-301-7.
↑ Tomasz Gałwiaczek. Utworzenie placówki zakonne oo. jezuitów w wambierzyckim sanktuarium w latach 1945-1947. „Świdnickie Studia Teologiczne”. Rok XVII (2020). s. 35-48. (pol.).
↑ ^a ^b ^c Tomasz Gałwiaczek. Diariusz rezydencji oo. jezuitów w Wambierzycach od 1945 do 9 września 1949 r. (cz. I). „Sudety”. 1/180, s. 18-28, lipiec-sierpień 2023. Oficyna Wydawnicza ATUT. ISSN 1641-8603. (pol.).
↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 82–83. [dostęp 2012-09-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
↑ Informacje zawarte na stronie PTTK Strzelin; dostęp: 16.07.2015

Bibliografia

WaldemarW. Brygier WaldemarW., TomaszT. Dudziak TomaszT., IwonaI. Chomiak IwonaI., Ziemia Kłodzka, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, OCLC 751422625 .
Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 13: Góry Stołowe. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1992, ISBN 83-7005-301-7.