PROFILPELAJAR.COM

Władysław Leszczyński OSPPE
	Władysław Leszczyński; Aleksander Leszczyński
Kraj działania	; Rzeczpospolita Obojga Narodów
Data i miejsce urodzenia	1616 ; Kraków [?]
Data i miejsce śmierci	24 września 1680 ; Częstochowa
	Magister capellae zespołu jasnogórskiego
Okres sprawowania	1654–24 września 1680
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Inkardynacja	Zakon Świętego Pawła Pierwszego Pustelnika (paulini)
Śluby zakonne	8 września 1632; Jasna Góra

Umowa pomiędzy muzykami a klasztorem jasnogórskim, podpisana m.in. przez o. Augustyna Kordeckiego oraz magistra kapeli o. Władysława Leszczyńskiego

Władysław Leszczyński (właściwie Aleksander Leszczyński) (ur. 1616, zm. 24 września 1680 na Jasnej Górze) – paulin, organista, kantor i magister kapeli jasnogórskiej, kompozytor.

Życiorys

Był synem Szymona Leszczyńskiego^[1], który należał do krakowskiego cechu malarzy, stąd można przypuszczać, iż urodził się w Krakowie lub okolicach^[2]. Po wyzwoleniu na czeladnika Szymon Leszczyński przeniósł się do Częstochowy, gdzie po śmierci żony w 1623 roku wstąpił do zakonu paulinów, przyjmując imię zakonne Izydor. Pozostał aktywny jako malarz – na Jasnej Górze przechowywane są jego dzieła (m.in. obraz przedstawiający nawiedzenie św. Elżbiety)^[3]^[4].

Aleksander Leszczyński, idąc w ślady ojca, również wstąpił do zakonu (w wieku piętnastu lat) i po rocznym nowicjacie 8 września 1632 roku złożył śluby wieczyste, przyjmując imię zakonne Władysław. Wykształcenie muzyczne oraz podstawy warsztatu kompozytorskiego Leszczyński zdobył w kapeli jasnogórskiej, co świadczy o wysokim poziomie zespołu w tym okresie. Przez wiele lat o. Władysław pełnił bardzo ważną rolę kantora (zwanego także rektorem chóru łac. rector chori). W zakonie paulinów, gdzie muzyka zajmowała istotne miejsce w liturgii, obowiązki kantora definiował osobny dokument, którym był rozdział konstytucji zakonnych wydanych po soborze trydenckim (rozdział XV część III konstytucji: O obowiązkach kantora oryg. łac. De officio rectoris chori)^[2].

Stanowisko magistra kapeli (łac. magister capellae) Leszczyński objął najprawdopodobniej po śmierci o. Michała Bojanowskiego w 1654 roku^[5]. Wkrótce potem rozpoczął się dla klasztoru niezwykle trudny okres. W 1655 roku nastąpił najazd Szwecji na Rzeczpospolitą (potop szwedzki), którego ważnym epizodem było oblężenie Jasnej Góry.

Leszczyński w okresie kierowania zespołem zgromadził pokaźny zbiór instrumentów muzycznych oraz wzbogacił repertuar o własne kompozycje. Świadectwem tego jest decyzja kapituły zakonu – 15 stycznia 1685 roku wyznaczono specjalną komisję, która miała się zająć zabezpieczeniem spuścizny po Leszczyńskim^[2]. W instrukcji dla komisji mowa jest nie tylko o muzykaliach, ale także instrumentach muzycznych. Jednak już w 1690 roku większość (jeśli nie wszystkie) rękopisy Leszczyńskiego bezpowrotnie przepadły podczas pożaru, jaki strawił wieżę bazyliki jasnogórskiej. Jedyny rękopis sygnowany nazwiskiem Leszczyńskiego, jaki do dziś przechowywany jest w archiwum klasztornym, to przekaz utworu Mandatum novum, przepisany w XVIII wieku przez o. Pawła Weisgärbera^[6].

O. Władysław jako magister capellae dbał nie tylko o wysoki poziom muzyki liturgicznej poprzez uzupełnianie repertuaru o nowe dzieła czy zakup instrumentów. Właśnie podczas jego kierownictwa po raz pierwszy klasztor podpisał umowę z muzykami kapeli, w której określono podstawowe obowiązki zgromadzenia wobec zespołu muzycznego^[6]. Kapela jasnogórska powstała już w wieku XVI, lecz w tym czasie składała się wyłącznie z zakonników. Muzycy świeccy zostali zatrudnieni w zespole w wieku XVII^[5]. Wobec pojawienia się ich w zespole zaistniała konieczność uregulowania statusu świeckich – dokument taki został podpisany 22 czerwca 1670 roku^[2]. Ze strony klasztoru podpisał go m.in. o. Augustyn Kordecki, muzyków reprezentował Leszczyński jako Capellae Magister. Dokument w transkrypcji brzmi następująco (na podstawie odpisu oryginału przechowywanego w archiwum jasnogórskim):

Postanowienie z Capellą Iasnogorską | Na cześć y chwałę Bozą y Matki iego PrzenaSwiętszey. Aby tym sku | teczniey na ozdobę Mieysca Swiętego większe brała pomnożenie swoie | ktore się przez Capellę Muzyczną Figuralną tak Instrumentalną iako | y wokalną odprawowac zwykła, takowesmy z Muzykami Naszymi | teraz y na przyszłe czasy postanowienie uczynili. Iż względem służby | doroczney tak Suchedniową iako y Barwianną rachuiąc, powinien będzie | Convent dawać kozdemu zosobna Muzykowi Złotych Dwieście Mo | nety y liczby Polskiey, tęsz pomienioną Sumę na czworo dzieląc Su | chedni. A stoszuiąc się do starodawnego Oycow Naszych pobożnego | zwyczaiu, dla większey ich do Prac ochoty pozwalamy im obiady y | wieczerze na Uroczyste Swięta. To iest 1. Na Dzień Bożego | Narodzenia. 2o Na Dzień Patriarchy Naszego Pawła Swiętego. | 3 Na Ostatnie dni Mięsopustne. 4 Na dzień Wielkonocny. | 5 Na Dzień Swiąteczny 6 Na Swięto Augustyna Swiętego. | Obuwie także dwoie Szafianowe to iest iedno na Boże Narodzenie | drugie na Wielką Noc. Od wszystkich przytym Podatkom którekolwiek | Wieś Częstochowską y Budnicy zwykli składac, ich uwalniamy. A dla po | zywienia lepszego Ogrod na Gruntach Naszych kożdemu znich wymierzyć | Xdzu Prowizorowi każemy. Obiecuiąc im to imieniem Conventu wszystkiego | y przyrzekaiąc, iż y Successorowie Nasi tego wszystkiego będą powinni do | trzymywać dla większego pomnożenia chwały Bożey y ozdoby Mieysca | S[więteg]o. Na co się dla lepszey wiary rękami własnymi podpisuiemy y pieczęć kla | sztorną przycisnęlismy W Klasztorze na Jasney Gorze die 22 Junii A[nn]o D 1670. | Locus Sigilli. | X Augustyn Kordecki Prior mppa X Felix Mierczynski Supprior mpp. | X Romuald Dymalski Def[i]n[ito]r mpp. X Alexander Miąskowski Praedicator | vincii y Zakrystia mpp. X Władysław Leszczynski Cap[pellae] Mag[ister] mpp^[7].

Klasztor zobowiązywał się wypłacać muzykom tzw. suchedni oraz zapewniał także inne przywileje (np. zwolnienie z podatków). Można zakładać, że jako kierownik zespołu Leszczyński miał swój istotny udział w powstaniu dokumentu.

O. Władysław Leszczyński zmarł na Jasnej Górze 24 września 1680 roku w wyniku apopleksji^[2]^[5].

Twórczość

Autografy Leszczyńskiego, jakie zapewne znajdowały się w zbiorach kapeli jasnogórskiej, nie dotrwały do naszych czasów. Zachowały się jednak odpisy części jego dorobku sporządzone na potrzeby innych kapel. Z inwentarzy wynika, że kilka utworów znajdowało się w repertuarze krakowskiej kapeli karmelitów na Piasku w Krakowie^[8]. Kolejne utwory (msza oraz opracowania dwu hymnów) ocalały w zbiorach po wawelskiej kapeli rorantystów. Szczególnie cennym dziełem – z uwagi na stylistykę – jest odnalezione stosunkowo niedawno w kolekcji po kapeli oo. pijarów z Podolińca wokalno–instrumentalne opracowanie psalmu Dixit Dominus^[9].

W twórczości Leszczyńskiego reprezentowane są dwa style, jakie obecne były w muzyce baroku: prima pratica(inne języki) oraz seconda pratica(inne języki).

Utwory zachowane

o. Władysław Leszczyński OSPPE, Ave maris stella

Tytuł utworu	Obsada^[10]	Miejsce przechowywania	Sygnatura	Rekord w bazie RISM
Mandatum novum	SATB, vlne	Archiwum jasnogórskie	AJG I-54	RISM ID: 300033544
Missa per octavas	SATB	Archiwum Kapituły Katedralnej na Wawelu	Kk.I.35
Sanctorum meritis inclita gaudia	SATB	Archiwum Kapituły Katedralnej na Wawelu	Kk.I.319/1-2
Ave maris stella	SATB	Archiwum Kapituły Katedralnej na Wawelu	Kk.I.319/1-2
Dixit Dominus	SATB, 2vl, vla, org	Okresný archív Bratislava-vidiek	H-391	RISM ID: 570002274

Utwory niezachowane i mylnie przypisywane Leszczyńskiemu

Inwentarz kapeli Karmelitów na Piasku w Krakowie wymienia kilka utworów pod nazwiskiem lub inicjałami Leszczyńskiego^[11]. Niestety żaden z nich nie przetrwał do naszych czasów^[8]. Są to:

Missa a 12
Missa concertata V.[ladislao] L.[eszczyński] a 10
Litaniae F a 4
Litaniae breves a 4
Sancta Maria a 12
Lauda anima a 18

Jak wykazały najnowsze badania^[12], Missa cum Credo per octavas, dotychczas przypisywana Leszczyńskiemu i uwzględniona we współczesnym wydaniu jego zachowanych kompozycji^[13], nie jest dziełem Leszczyńskiego (wskazują na to wyraźne zbieżności z inną mszą przechowywaną w zbiorach wawelskich, sygnowaną inicjałami M.M.). Przyczyną błędnego przypisania utworu Leszczyńskiemu była zapewne przypadkowa zamiana okładek rękopisów (okładka mylnie połączona z rękopisem znanym dotychczas jako Missa cum Credo per octavas należała pierwotnie do innej mszy Leszczyńskiego - Missa per octavas).

Dyskografia

Jasnogórska Muzyka Dawna 45. Biuro Prasowe Jasnej Góry. [dostęp 2017-03-07]. (pol.).
Jasnogórska Muzyka Dawna 31. Biuro Prasowe Jasnej Góry. [dostęp 2017-03-07]. (pol.).

Przypisy

↑ Janusz Zbudniewek. Żywot błogosławionego Stanisława z Oporowa pędzlem opisany. „Studia Theologica Varsaviensia”, s. 144–163, 1989. [dostęp 2017-03-04].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Marcin Konik: Twórczość O. Władysława Leszczyńskiego OSPPE w świetle nowych badań – próba atrybucji repertuaru XVII-wiecznych hymnów jasnogórskich. W: Liturgia w klasztorach paulińskich w Polsce. Źródła i początki. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2012.
↑ Dekoracja malarska Kaplicy z XVII w.. Biuro Prasowe Jasnej Góry. [dostęp 2017-03-04]. (pol.).
↑ Malarstwo w Muzeum 600-lecia. Biuro Prasowe Jasnej Góry. [dostęp 2017-03-04]. (pol.).
↑ ^a ^b ^c Paweł Podejko: Kapela wokalno-instrumentalna na Jasnej Górze. T. 19. Warszawa: 2001, seria: Studia Claromontana.
↑ ^a ^b Paweł Podejko: Katalog tematyczny rękopisów i druków muzycznych kapeli wokalno–instrumentalnej na Jasnej Górze. T. 12. Warszawa: 1992, seria: Studia Claromontana.
↑ Odpis umowy, „Acta Conventus Clari Montis Częstochoviensis”, sygn. AJG 196, kopia cyfrowa dokumentu udostępniona w artykule.
Znak | oznacza łamanie wiersza.
↑ ^a ^b Karol Mrowiec: Twórczość muzyczna o. Władysława Leszczyńskiego, kompozytora jasnogórskiego z XVII wieku (na przykładzie „Mandatum novum”). W: Studia Claromontana. Jasna Góra: 1981.
↑ Maciej Jochymczyk, Nieznany utwór Władysława Leszczyńskiego w zbiorach archiwów słowackich, „Muzyka” 2007 nr 1.
↑ Nazwy głosów wg standardu RISM
↑ Tadeusz Maciejewski. Inwentarz muzykaliów kapeli karmelickiej w Krakowie na Piasku z lat 1665-1684. „Muzyka”, 1976.
↑ MaciejM. Jochymczyk MaciejM., Mielczewski czy Leszczyński, czyli kto skomponował „Missa cum Credo per octavas”, „Muzyka”, 69 (1), 2024, s. 3–20, DOI: 10.36744/m.2529, ISSN 2720-7021 [dostęp 2024-12-07] .
↑ Władysław Leszczyński OSPPE, Dzieła zebrane, wyd. Maciej Jochymczyk (Musica Claromontana XII), Kraków 2023.

Linki zewnętrzne

Jasnogórska Muzyka Dawna. Biuro Prasowe Jasnej Góry. [dostęp 2017-03-07]. (pol.).

[1] Janusz Zbudniewek. Żywot błogosławionego Stanisława z Oporowa pędzlem opisany. „Studia Theologica Varsaviensia”, s. 144–163, 1989. [dostęp 2017-03-04].

[A-2] Marcin Konik: Twórczość O. Władysława Leszczyńskiego OSPPE w świetle nowych badań – próba atrybucji repertuaru XVII-wiecznych hymnów jasnogórskich. W: Liturgia w klasztorach paulińskich w Polsce. Źródła i początki. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2012.

[3] Dekoracja malarska Kaplicy z XVII w.. Biuro Prasowe Jasnej Góry. [dostęp 2017-03-04]. (pol.).

[4] Malarstwo w Muzeum 600-lecia. Biuro Prasowe Jasnej Góry. [dostęp 2017-03-04]. (pol.).

[C-5] Paweł Podejko: Kapela wokalno-instrumentalna na Jasnej Górze. T. 19. Warszawa: 2001, seria: Studia Claromontana.

[B-6] Paweł Podejko: Katalog tematyczny rękopisów i druków muzycznych kapeli wokalno–instrumentalnej na Jasnej Górze. T. 12. Warszawa: 1992, seria: Studia Claromontana.

[7] Odpis umowy, „Acta Conventus Clari Montis Częstochoviensis”, sygn. AJG 196, kopia cyfrowa dokumentu udostępniona w artykule.
Znak | oznacza łamanie wiersza.

[D-8] Karol Mrowiec: Twórczość muzyczna o. Władysława Leszczyńskiego, kompozytora jasnogórskiego z XVII wieku (na przykładzie „Mandatum novum”). W: Studia Claromontana. Jasna Góra: 1981.

[9] Maciej Jochymczyk, Nieznany utwór Władysława Leszczyńskiego w zbiorach archiwów słowackich, „Muzyka” 2007 nr 1.

[10] Nazwy głosów wg standardu RISM

[11] Tadeusz Maciejewski. Inwentarz muzykaliów kapeli karmelickiej w Krakowie na Piasku z lat 1665-1684. „Muzyka”, 1976.

[12] MaciejM. Jochymczyk MaciejM., Mielczewski czy Leszczyński, czyli kto skomponował „Missa cum Credo per octavas”, „Muzyka”, 69 (1), 2024, s. 3–20, DOI: 10.36744/m.2529, ISSN 2720-7021 [dostęp 2024-12-07] .

[13] Władysław Leszczyński OSPPE, Dzieła zebrane, wyd. Maciej Jochymczyk (Musica Claromontana XII), Kraków 2023.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

PROFILPELAJAR.COM

Władysław Leszczyński (1616–1680)

Życiorys

Twórczość

Utwory zachowane

Utwory niezachowane i mylnie przypisywane Leszczyńskiemu

Dyskografia

Przypisy

Linki zewnętrzne

Read other articles:

Hieronymus Bock

Pierre Tendean

Tunnel tarsale

ソー (オー＝ド＝セーヌ県)

大字 (数字)

奈温

Planta perenne

Jorge Ribolzi

Wolfgang Amadeus Mozart

Veterans of Foreign Wars

WTI Transport

Bo Varenius

List of NHL statistical leaders

حقوق الإنسان الخاصة بثنائيي الجنس

ثوليوم

Primera División Uruguaya 1924

20e étape du Tour de France 2016

Modèle:Palette Louis XIV

Peace of Pressburg (1805)

Nissan Micra