PROFILPELAJAR.COM

Wąsonogi
	Cirripedia
	Burmeister, 1834
	; Różne wąsonogi; pośrodku krab spasożytowany przez worecznice
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Podtyp	skorupiaki
Gromada	wąsonogi
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wąsonogi (Cirripedia) – gromada^[2]^[3]^[4], podgromada^[5] lub infragromada^[6]^[7] skorupiaków wyłącznie morskich. Jedyna grupa, która obejmuje stawonogi osiadłe. Zamieszkują przeważnie płytkie, przybrzeżne wody, osiadając na obiektach podwodnych, skałach, koralowcach, muszlach mięczaków, pancerzach skorupiaków, na portowych urządzeniach, czy zanurzonych w wodzie częściach statków. Wiele z nich odbywa wędrówki, przyczepione do ciała żółwi morskich czy rekinów. Większość z nich występuje masowo, a 400-2500 osobników na 1 m² nie należy do rzadkości. Niektóre gatunki wiercą w szkieletach koralowców i muszlach mięczaków, szukając schronienia. Wiele wąsonogów jest pasożytami skorupiaków i wyższych osłonic. Niektóre żyją w komensalizmie z rybami (najczęściej żarłaczami) lub wielorybami. Obejmują ok. 1000 bardzo wyspecjalizowanych gatunków^[3].

Przeciętna długość postaci dojrzałych wynosi 3-4 cm, wyjątkowo do 80 cm (u osiadłych). Ciało silnie zmodyfikowane w zależności od trybu życia, szczególnie formy osiadłe i pasożyty odbiegają budową od typowych skorupiaków^[3].

Wąsonogi posiadają bardzo długie penisy osiągające 15 cm długości - jest to największy znany stosunek długości penisa do długości ciała wśród organizmów żywych^[8].

Systematyka

Zakres podtaksonów jaki obejmuje takson wąsonogów, jego ranga oraz pozycja systematyczna w obrębie skorupiaków są różne u poszczególnych autorów. W podręcznikach Jury (2005)^[3], Boroń i Szlachciak (2013)^[2] oraz Błaszaka (2011)^[4] nadaje się wąsonogom rangę gromady i włącza do nich workowce (u Jury i Błaszaka)^[4]^[3] i Facetotecta (u Błaszaka^[4]) w randze rzędów. Newman w 1992 nadał wąsonogom rangę podgromady w obrębie Maxillopoda i nie zaliczał do nich workowców, traktując je jako osobną podgromadę^[5].

W systemach Martina i Daviesa z 2001 oraz Ahyonga i innych z 2011 wąsonogi mają rangę infragromady w obrębie podgromady Thecostraca, należącej do gromady Maxillopoda. Nie obejmują one workowców i Facetotecta, które mają rangi osobnych infragromad w obrębie Thecostraca^[7]^[6] (Thecostraca w tych systemach odpowiadają więc wąsonogom z podręcznika Błaszaka^[6]^[4]).

Analiza filogenetyczna Oakleya i innych z 2013 roku wskazuje na polifiletyzm Maxillopoda. Według jej wyników należy wąsonogi wraz z widłonogami i pancerzowcami umieszczać w kladzie Multicrustacea (w bazie WoRMS z rangą nadgromady^[9]). Analiza ta wskazuje na tworzenie przez wąsonogi i widłonogi kladu Hexanauplia, jednak nie badano w niej przedstawicieli workowców ani Facetotecta, stąd nie wiadomo czy relacja siostrzana z widłonogami dotyczy całych Thecostraca^[10].

Podział wąsonogów w pracy Ahyonga i innych z 2011^[6] oraz w bazie WoRMS w 2016 przedstawia się następująco^[9]:

nadrząd: Acrothoracica – ostrowce
- rząd: Cryptophialida
- rząd: Lithoglyptida
nadrząd: Rhizocephala – rozłogowce
- rząd: Akentrogonida
- rząd: Kentrogonida
nadrząd: Thoracica – toraczkowce
- rząd: Cyprilepadiformes
- rząd: Ibliformes
- rząd: Lepadiformes
- rząd: Scalpelliformes
- rząd: Sessilia

Grabowski w Błaszaku (2011) definiuje wąsonogi szerzej i stosuje podział na pięć rzędów: Factoteca, workowce, ostrowce, toraczkowce i rozłogowce^[4].

Przypisy

↑ Cirripedia, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Karol Komosińsk: Podtyp: skorupiaki (skrzelodyszne) Crustacea (Branchiata). W: Alicja Boroń, Jolanta Szlachciak: Różnorodność i taksonomia zwierząt Tom 1. Charakterystyka i systematyka zwierząt. Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, 2013.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 450-456.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Michał Grabowski: Gromada: wąsonogi — Cirripedia. W: Zoologia: Stawonogi. Szczękoczułkopodobne, skorupiaki. T. 2, cz. 1.. Czesław Błaszak (red. nauk.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011. ISBN 978-83-01-16568-0.
↑ ^a ^b William Anderson Newman. Origin of Maxillopoda. „Acta Zoologica”. 73, s. 271–392, 1992.
↑ ^a ^b ^c ^d Shane T.S.T. Ahyong Shane T.S.T. i inni, Subphylum Crustacea Brünnich, 1772, [w:] Z.-Q.Z.Q. Zhang (red.), Animal biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness, „Zootaxa”, 3148, grudzień 2011, s. 165–191 .
↑ ^a ^b Joel W. Martin, George E. Davis: An Updated Classification of the Recent Crustacea. Natural History Museum of Los Angeles County, 2001. [dostęp 2016-04-03].
↑ Barnacle general biology. [dostęp 2008-06-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-02-17)].
↑ ^a ^b Cirripedia. [w:] World Register of Marine Species [on-line]. [dostęp 2016-04-03].
↑ Todd H. Oakley, Joanna M. Wolfe, Annie R. Lindgren, Alexander K. Zaharoff. Phylotranscriptomics to Bring the Understudied into the Fold: Monophyletic Ostracoda, Fossil Placement, and Pancrustacean Phylogeny. „Mol. Biol. Evol.”. 30 (1), s. 215-233, 2013. DOI: 10.1093/molbev/mss216.