Pojęcie „układ limbiczny” nie jest wyszczególniane we współczesnym mianownictwie anatomicznym[1]. Jest pojęciem fizjologicznym, dotyczącym procesów przebiegających z udziałem wielu różnych struktur mózgu oraz innych części układu nerwowego i innych układów[a][3][4].
Za część struktury układu limbicznego jest uznawany jeden z płatów kresomózgowia (łac. telencephalon) – płat brzeżny (inaczej płat rąbkowy lub płat limbiczny, łac. lobus limbicus).
Elementy anatomii
W skład układu limbicznego wchodzą różne struktury, różnych pięter mózgu. Nie ma ścisłych kryteriów pozwalających określić, które obszary mózgu należą do tego układu.
Układ limbiczny odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie w sferze emocjonalno-dążeniowej i poznawczej. Wspólnie z modulującą go korą nową wpływa na reakcje odruchowe i planowane zachowania (kształtowanie osobowości). Jako tzw. „układ szybkiego reagowania” uczestniczy np. w reakcjach pozwalających unikać zagrożenia życia i zdrowia, jest źródłem zachowań związanych ze zdobywaniem pokarmu lub z prokreacją[6]
Układ limbiczny jest pojęciem fizjologicznym. Budowa anatomiczna mózgu człowieka nie uzasadnia odrębności struktur wchodzących w jego skład od innych jego obszarów, ani również nie pozwala na wyodrębnienie jego elementów. Stąd też postuluje się porzucenie tego terminu[2]. Układ limbiczny został wyodrębniony wyłącznie na podstawie badań klinicznych. Początkowo przypisywano mu rolę w odbiorze i interpretacji wrażeń węchowych. W rezultacie dokładniejszych badań stało się jasne, że układ limbiczny pełni bardzo ważną funkcję w wyzwalaniu pewnych emocji oraz wpływa na zachowania popędowe. Większość jego struktur pełni wiele ról. Przykładowo zakręty oczodołowe pozwalają nie tylko na ocenę pokarmu na podstawie wyglądu, konsystencji czy zapachu, ale również na wyzwalanie uczucia strachu oraz agresji. Układ limbiczny wpływa również na popędy takie jak głód, pragnienie czy popęd seksualny. Uszkodzenie przyśrodkowej części ciała migdałowatego powoduje afagię (zaburzenie pobierania pokarmu). Układ limbiczny może być odpowiedzialny za pewne odmienne zachowania seksualne. Dzięki swoim licznym połączeniom z różnymi ośrodkami mózgu wpływa na wiele czynności wegetatywnych, w tym na ośrodki krążeniowe i oddechowe. Odbywa się to głównie za pośrednictwem podwzgórza, gdzie znajdują się liczne ośrodki wegetatywne, choć może oddziaływać na nie za pomocą bezpośrednich połączeń np. połączenia ciała migdałowatego z jądrem pasma samotnego i niektórymi jądrami nerwu błędnego. Układ limbiczny pełni pewną rolę w modyfikacji procesów sensorycznych na wczesnym etapie ich powstawania, poprzez oddziaływanie na obszary sensoryczne asocjacyjne oraz pierwotne.
Łączą one układ limbiczny z tworem siatkowym oraz międzymózgowiem. Połączenia te dają szereg możliwości oddziaływania na różnie ośrodki wegetatywne oraz na korę mózgu.
Uwagi
↑Ponieważ anatomiczna budowa mózgu człowieka nie uzasadnia odrębności struktur układu limbicznego od innych struktur, ani nie pozwala na wyodrębnienie jego elementów, bywa postulowane porzucenie tego terminu[2].
Przypisy
↑ZygmuntZ.UrbanowiczZygmuntZ., Współczesne mianownictwo anatomiczne, Lublin: wydawnictwo CZELEJ, 2002, ISBN 83-88063-91-X, OCLC830416737. Brak numerów stron w książce
↑ abLedoux, J., (2003). Synaptic Self. New York: Penguin Books.
↑Jacek Salamon, Tomasz Starczewski (UMK): Układ limbiczny. [w:] Kognitywisytyka (wykłady) [on-line]. www.is.umk.pl/~duch/Wyklady. [dostęp 2016-10-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-20)].
↑Małgorzata Świerkocka-Miastkowska, Maciej Klimarczyk, Roman Mazur. Zrozumieć układ limbiczny, 'To comprehend the limbic system'. „Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej”, s. 47–50, 2005. Via Medica. ISSN1643-0956.
