PROFILPELAJAR.COM

Turew
	wieś
	; Pałac w Turwi Dezyderego Chłapowskiego
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	kościański
Gmina	Kościan
Wysokość	80 m n.p.m.
Liczba ludności (2007)	760
Strefa numeracyjna	65
Kod pocztowy	64-000
Tablice rejestracyjne	PKS
SIMC	0371854
	Położenie na mapie gminy wiejskiej Kościan Turew
	Położenie na mapie Polski Turew
	Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Turew
	Położenie na mapie powiatu kościańskiego Turew
	52°03′43″N 16°49′10″E/52,061944 16,819444
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach

Turew (pol. hist. Turwia^[3]) – wieś w Polsce w województwie wielkopolskim w powiecie kościańskim w gminie Kościan^[4]^[5].

Wieś położona jest nad Racockim Rowem.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Turew^[4]^[5]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0371860	Ćwikłowo	część wsi

Historia

Wieś pierwotnie związana była z Wielkopolską. Ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od połowy XIV wieku. Po raz pierwszy wymieniana w łacińskim dokumencie z 1350 jako Thvrew, 1395 Turwa, 1398 Thurew, 1400 Twrechw, 1405 Turew, 1418 Turwia, 1446 Thwrewy, 1489 Turwya, 1510 Tvrwya, 1515 Tureff, Turewy, 1516 Tvrvya, Tvreff^[3].

Okolice miejscowości były jednak zasiedlone wcześniej niż odnotowały to najstarsze zachowane zapisy historyczne. Archeolodzy odkryli w pobliżu grodzisko, fragmenty naczyń z VII-X wieku oraz skarb srebrny ukryty po 967^[3].

Miejscowość była wsią prywatną należącą do lokalnej szlachty wielkopolskiej z rodów Turewskich, którzy od nazwy wsi przyjęli odmiejscowe nazwisko, a także Słupskich, Korzboków. W 1463 leżała w powiecie kościańskim Korony Królestwa Polskiego. W 1510 należała do parafii Wyskoć^[3].

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z dokumentu z 1350, w którym jako świadka opata lubińskiego Andrzeja odnotowano Wyszaka sołtysa z Turwi. W latach 1395–1437 jako właściciela we wsi odnotowano Tomisława Turewskiego. W 1414 Przybysław sołtys z Turwi przegrał proces sądowy z Elżbietą żoną Szymona z Grunowa o 4 grzywny. W latach 1448–1502 właścicielami we wsi byli Jan i Tomisław Słupscy. W 1463 odnotowani jako dziedzice Słupi Wielkiej oraz Turwi. W 1463 podczaszy poznański i burgrabia pyzdrski Boguchwał wraz z bratem Zawiszą sprzedali Janowi i Tomaszowi dziedzicom w Turwi oraz w Słupi Wielkiej połowę wsi Turew. W 1463 jako dziedzice niedzielni Słupi Wielkiej zapisali Katarzynie żonie Jana po 300 grzywien posagu oraz wiana na całej wsi Turew. W 1475 bracia ci dokonali podziału majętności. Tomasz otrzymał połowę Turwi, całą wieś Słupia Wielka i połowę wsi Słupia Mała, połowę Murzynowa oraz połowę Kotowa. Jan natomiast otrzymł drugie połowy tych wsi. W 1475 Jan Słupski zapisał swej żonie Katarzynie po 300 grzywien posagu i wiana na Żabikowie w powiecie pyzdrskim oraz na połowie Turwi^[3].

W 1532 Stanisław Słupski zapisał swej drugiej żonie Katarzynie po 300 złotych posagu oraz wiana na połowie Turwi, którą odkupił od Łukasza, Jana i Mikołaja Słupskich. W zachowanym dokumencie wspomniano, że druga połowa wsi obciążona jest oprawą jego pierwszej żony zmarłej Zofii Jezierskiej. W 1540 Maciej Mateusz Turewski dziedzic w Turwi zapisał swej żonie Agnieszce po 800 złotych posagu i wiana na połowach Turwi i Wronowa^[3].

Archiwalne, historyczne dokumenty odnotowały także zwykłych mieszkańców wsi. W 1419 odnotowano Przybysława sługę pana Tomisława z Turwi świadka Przybysława Gryżyńskiego stolnika poznańskiego w jego sporze z opatem z Wielenia. W 1422 wspomniano Mikołaja pachołka pana Tomisława Turewskiego. W 1425 odnotowano turewskich kmieci Macieja, Miksę, Jana, Macieja Wyskowicza, Marcina Warchoła, Wojciecha Żółtonóga, którzy toczyli proces z Wincentym Choryńskim. W 1428 wspomniano pracownika Maćka kmiecia z Turwi, który prowadził spór sądowy o drzewa ze szlachcianką Zofią Żelaskową i jej synem Maćkiem oraz Konradem właścicielami części Jeligowa. Sąd zobowiązał wspomnianą Zofię, aby Wyszemir Grobski poręczył, że zapłaci ona Maćkowi 16 grzywien w dwóch ratach, a jeśli nie uzyska poręczenia, to winna uiścić w całości tę sumę do najbliższego św. Marcina czyli 11 października. W 1428 odnotowany został Adam kmieć w Turwi, w 1428 ławnicy Wojciech, Mikosz, drugi Wojciech, Dobiesław i Maciej Długi, a także Sobek człowiek Tomisława Turewskiego. W sąd ziemski postanawił, że Wojciechowi kmieciowi z Turwi Henryk Bylęcki ma zapłacić dwie kopy szer. groszy za zabójstwo jego ojca^[3].

Wieś odnotowano w historycznych rejestrach poborowych. W 1510 miejscowość należała do dwóch dziedziców: pana Korzboka oraz pana Stanisława Turewskiego. Było w niej wówczas 9 i 1/4 łana osiadłego oraz 4,5 łana opuszczonego, a także dwie karczmy. W 1530 pobrano podatki od 5 łanów oraz 3 grosze od karczmy. W 1563 miał miejsce pobór od 10 i 1/4 łana, karczmy dorocznej, 3 komorników i jednego rzemieślnika. W 1581 pobór odbył się od 14 łanów, 1/4 łana karczmarskiego oraz od wiatraka dorocznego^[3].

Wskutek II rozbioru Polski w 1793 wieś przeszła pod władanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim. W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815-1848) miejscowość wzmiankowana jako Turwia należała do większych wsi w ówczesnym pruskim powiecie Kosten rejencji poznańskiej^[6]. Turwia należała do okręgu krzywińskiego tego powiatu i stanowiła siedzibę majątku, którego właścicielem był wówczas (1846) gen. Dezydery Chłapowski^[6]. W skład majątku Turwia wchodziły także: Wronowo, Rombin oraz folwark Rombinek. Według spisu urzędowego z 1837 Turwia liczyła 444 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 48 dymów (domostw)^[6].

W 1928 roku Tekla Chłapowska została odznaczona Srebrnym Krzyżem Zasługi za „zasługi w pracy społecznej i filantropijnej”^[7].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa leszczyńskiego.

We wsi były kręcone zdjęcia do polskiego serialu historycznego „Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy” w reżyserii Jerzego Sztwiertni, wyprodukowanego przez Telewizję Polską w latach 1979-1981.

Zabytki

Najważniejszym zabytkiem we wsi jest barokowy pałac Chłapowskich z lat 1760-1770, otoczony XVIII-wiecznym parkiem krajobrazowym o powierzchni 21,9 ha. Przed rezydencją stoi głaz pamiątkowy ku czci Dezyderego Chłapowskiego – właściciela majątku, patrioty, twórcy wzorowego gospodarstwa rolnego i jednego z inicjatorów zasad pracy organicznej w Wielkopolsce. Do 2022 pałac mieścił Stację Badawczą Instytutu Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN^[8]. Z końcem października 2022 zespół pałacowy wraz z parkiem został przekazany Instytutowi Chemii Bioorganicznej PAN w Poznaniu^[9].

Turew oraz okoliczne wsie zostały objęte ochroną jako Park Krajobrazowy im. gen. Dezyderego Chłapowskiego. Park ma powierzchnię 17 200 ha i został założony w 1992. W parku tym rosną pomnikowe drzewa, największy z nich, dąb szypułkowy, to także jeden z największych w Wielkopolsce okazów tego gatunku. Jego obwód w 2013 wynosił 800 cm. Obok znajduje się jeszcze jeden dąb, ale to już martwe drzewo, jego obwód wynosił 655 cm (także w 2013)^[10].

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 141629
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1302 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Jurek 2014 ↓, s. 396-400.
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ ^a ^b GUS. Rejestr TERYT
↑ ^a ^b ^c Leon Plater: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Ksie̜ztwa Poznańskiego. Lipsk: Księgarnia Zagraniczna (Librairie Étrangère), 1846, s. 215.
↑ Monitor Polski, „{{{czasopismo}}}” (151), Warszawa, 4 lipca 1928, s. 1 .
↑ praca zbiorowa, Słownik krajoznawczy Wielkopolski, PWN, 1992, s.282, ISBN 83-01-10630-1
↑ Zespół pałacowo-parkowy w Turwi. Instytut Chemii Bioorganicznej (dostęp 22.01.2024)
↑ Krzysztof Borkowski, Robert Tomusiak, Paweł Zarzyński. Drzewa Polski. 2016. PWN. s.212–213

Bibliografia

Tomasz Jurek: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. V (Ś – W), zesz. 2 (Tabliny – Unięcie), hasło „Turew”. Poznań: Wydawnictwo PTPN, 2014, s. 396-400.

Linki zewnętrzne

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 141629

[poczta-2] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1302 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[CITEREFJurek2014396-400-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Jurek 2014 ↓, s. 396-400.

[R2013-4] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[teryt-5] GUS. Rejestr TERYT

[Bobrowicz-6] Leon Plater: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Ksie̜ztwa Poznańskiego. Lipsk: Księgarnia Zagraniczna (Librairie Étrangère), 1846, s. 215.

[7] Monitor Polski, „{{{czasopismo}}}” (151), Warszawa, 4 lipca 1928, s. 1 .

[8] raca zbiorowa, Słownik krajoznawczy Wielkopolski, PWN, 1992, s.282, ISBN 83-01-10630-1

[9] Zespół pałacowo-parkowy w Turwi. Instytut Chemii Bioorganicznej (dostęp 22.01.2024)

[drzewapolski-10] Krzysztof Borkowski, Robert Tomusiak, Paweł Zarzyński. Drzewa Polski. 2016. PWN. s.212–213

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

PROFILPELAJAR.COM

Turew (wieś w województwie wielkopolskim)

Integralne części wsi

Historia

Zabytki

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Read other articles:

Bahasa Jeju

Erry Biatmoko

Nexian

George V. N. Lothrop

Travis Park

Russell Alan Hulse

Regno di Lunda

Maryland Transit Administration

Shanti Hiranand

University of Florida Historic St. Augustine, Inc.

Alceste De Lollis

Філософія

Darrell Issa

Maikel Van der Vleuten

عمارة أذربيجان

Watchnight service

Bible society

Penygraig

Pollone

Mali