Trybunał inkwizycji w Cremonie – sąd inkwizycyjny, mający swą siedzibę w Cremonie, działający w latach 1548–1775. Należał do struktur inkwizycji rzymskiej i był kierowany przez dominikanów.

Początki inkwizycji w Cremonie sięgają czerwca 1251, gdy papież Innocenty IV mianował Piotra z Werony oraz Bibiana z Bergamo inkwizytorami dla Cremony oraz innych miast Lombardii^[1]. Jednakże minęło prawie 300 lat zanim Cremona stała się główną siedzibą trybunału inkwizycyjnego, w międzyczasie będąc częścią większych okręgów inkwizytorskich wraz z Piacenzą (do 1511 i od 1515)^[2], Pawią (ok. 1470 – 1502), Brescią (1511–1515) oraz Bergamo (1512–1515)^[3]. Dopiero 6 lutego 1548 generał zakonu dominikanów Francesco Romeo zadecydował o wyłączeniu diecezji Cremony spod jurysdykcji trybunału z Piacenzy i utworzeniu dla niej odrębnego trybunału^[4].

Bardzo szybko (być może już w 1550) prawo nominacji inkwizytorów Cremony przejęła rzymska Kongregacja Świętego Oficjum (utworzona w 1542)^[5].

W latach 1550–1552 inkwizytor Giovanni Battista Chiarini prowadził dochodzenie przeciwko kilkudziesięciu osobom podejrzanym o prokalwińskie sympatie. Napotkał na opór miejscowego podesty, który doprowadził do interwencji Senatu księstwa Mediolanu. Senat wezwał inkwizytora do wytłumaczenia się z podjętych działań. Chiarini podporządkował się temu zarządzeniu, za co został upomniany przez Kongregację Świętego Oficjum, która uznała to za bezprawną ingerencję władz świeckich^[6].

W latach 1626–1659 urzędnikiem trybunału w Cremonie był prawnik Cesare Carena, autor jednego z najczęściej drukowanych podręczników dla inkwizytorów zatytułowanego Tractatus de Officio Sanctissimae Inquisitionis et Modo Procedendi in Causis Fidei.

Trybunał inkwizycyjny w Cremonie został zniesiony po śmierci inkwizytora Giuseppe Porzio da Forlì (26 stycznia 1775). Cesarzowa Maria Teresa Habsburg, rządząca księstwem Mediolanu, nie zgodziła się na mianowanie jego następcy i 9 marca 1775 wydała dekret zakazujący mianowania nowych inkwizytorów lub ich wikariuszy na terytorium księstwa, co w praktyce oznaczało rozłożone w czasie całkowite zniesienie inkwizycji^[7].

Siedzibą trybunału był dominikański konwent S. Domenico. Jego jurysdykcji podlegała diecezja Cremony. Podobnie jak innym trybunałom inkwizycji rzymskiej, trybunałowi w Cremonie podlegała sieć wikariatów rejonowych (vicariati foranei), na czele których stali wikariusze rejonowi wywodzący się na ogół spośród zakonników^[8]. W diecezji Cremony było 35 wikariatów rejonowych^[9]. Istniało także świeckie Bractwo Świętego Krzyża (crocesignati), wspomagające materialnie inkwizytora^[10].

W wewnętrznej hierarchii dominikańskich trybunałów inkwizycyjnych trybunał z Cremony zaliczany był do trybunałów drugiej (pośredniej) klasy^[11].

• Girolamo Sico da Vercelli OP (1548–1550)^[12]
• Giovanni Battista Chiarini OP (1550–1558)^[13]
• Girolamo Polizzi OP (1558–1562)^[13][14]
• Pietro Martire Rusca da Lugano OP (1563), nie objął urzędu^[13][15]
• Vincenzo Sena da Ceprano OP (1563–1565)^[13]
• Giulio Ferrari da Cremona OP (1565–1578)^[13]
• Giovanni Battista Venturini da Lugo OP (1578–1580)^[13]
• Giovanni Maria Capalla da Saluzzo OP (1580–1582)^[13]
• Vincenzo Busiatti da Montesanto OP (1582–1584)^[13]
• Girolamo Accetti OP (1584–1588)^[13]
• Pietro Visconti da Taggia OP (1588–1595)^[13]
• Pietro Martire Rinaldi OP (1595–1599)^[13]
• Alberto Cheli da Lugo OP (1599–1603)^[13]
• Michelangelo Seghizzi OP (1603–1609)^[13]
• Desiderio Scaglia OP (1609–1614)^[13]
• Paolo Pagliari da Capriata OP (1614–1615)^[13]
• Ippolito Lanci da Acquanegra OP (1615–1619)^[13]
• Tommaso Novati da Taggia OP (1619–1625)^[13]
• Giovanni Battista Boselli da Sestola OP (1625–1632)^[13]
• Pietro Martire Ricciardi da Acquanegra OP (1632–1634)^[13]
• Giovanni Battista Premoli da Martinengo OP (1634–1639)^[13]
• Vincenzo Preti da Seravallo OP (1639–1647)^[13]
• Francesco Cuccini OP (1647–1649)^[13]
• Giandomenico Rugeri da Taggia OP (1649–1650)^[13]
• Pietro Giacinto Donzelli da Bologna OP (1650–1653)^[13]
• Consalvo Maria Grizi da Jesi OP (1654–1662)^[13]
• Stefano Boido da Castellacio OP (1662–1674)^[13]
• Michele Pio Passi OP (1674–1679)^[13]
• Alberto Solimano da Genova OP (1679–1700)^[13]
• Eustachio Maria Pozzi OP (1700–1719)^[13]
• Domenico Maria Bassi da Castelnuovo Scrivia OP (1719–1723)^[13]
• Silvestro Martini da Ferrara OP (1723–1724)^[13]
• Ermenegildo Todeschini da Mantova OP (1725–1743)^[13]
• Giovanni Andrea Passano OP (1743–1749)^[16]
• Giovanni Francesco Cremona OP (1749–1756)^[17]
• Tommaso Antonio Ricci OP (1756–1768)^[18]
• Giuseppe Porzio da Forlì OP (1768–1775)^[17]

• Luca Ceriotti, Federica Dallasta: Il posto di Caifa. L’Inquisizione a Parma negli anni dei Farnese. Mediolan: FrancoAngeli, 2008. ISBN 978-88-464-9380-4. Brak numerów stron w książce
• Andrea Del Col: L’Inquisizione in Italia. Mediolan: Oscar Mondadori, 2010. ISBN 978-88-04-53433-4. Brak numerów stron w książce
• Luigi Fumi, L'Inquisizione Romana e lo Stato di Milano, [w:] Archivio storico lombardo, vol. 13 i 14 (1910)
• Michael Tavuzzi: Renaissance Inquisitors. Dominican Inquisitors and Inquisitorial Districts in Northern Italy, 1474–1527. Leiden – Boston: BRILL, 2007. ISBN 978-90-04-16094-1. Brak numerów stron w książce