Szlak Architektury Drewnianej (województwo świętokrzyskie)
Szlak architektury drewnianej w województwie świętokrzyskim, obejmuje kilkadziesiąt zabytkowych obiektów i zespołów architektury drewnianej[1].
Szlak podzielony jest na cztery trasy oraz małą pętlę kielecką.
Wykaz zabytków
Trasa 1
Zdjęcie
|
Obiekt
|
Lokalizacja
|
Czas powstania obiektu
|
Uwagi
|
|
Kościółek cmentarny św. Leonarda
|
Busko-Zdrój, ul. Boh. Warszawy 50°28′09″N 20°42′43″E/50,469167 20,711944
|
1699 r.
|
Kościółek zbudowany jest w konstrukcji zrębowej wzmacnianej lisicami, ustawionej na podmurówce z kamienia. Jest orientowany i składa się z kwadratowej nawy, węższego od niej, trójbocznie zamkniętego prezbiterium, maleńkiej zakrystii i dostawionej od zachodu kruchty. Elewacje są oszalowane pionowymi deskami.
|
|
Kościół filialny św. Stanisława Biskupa
|
Chotelek Zielony 50°26′16″N 20°41′33″E/50,437778 20,692500
|
1527 r.
|
Wnętrze kościoła przykrywa polichromowany strop belkowy – cztery belki prezbiterium mają profile późnogotyckie. Odrzwia prowadzące z kruchty do nawy są profilowane, zamknięte półkoliście, z lekkim zaznaczeniem „oślego grzbietu”. Zachował się renesansowy ołtarz, gotycki krucyfiks i takaż kropielnica oraz późnorenesansowa ambona.
|
[1]
|
Dzwonnica przy kościele parafialnym Wniebowzięcia NMP
|
Chroberz 50°25′06″N 20°32′58″E/50,418333 20,549444
|
1550 r.
|
Dzwonnica ma konstrukcję słupowo-ramową ustawioną na podmurówce z kamienia łamanego, łączonego zaprawą wapienną. Ściany pokrywa szalunek z pionowych desek „z listwowaniem”.
|
[2]
|
Kościół parafialny św. Jakuba Apostoła
|
Probołowice 50°20′57″N 20°32′59″E/50,349167 20,549722
|
1759 r.
|
Kościół ma ściany o konstrukcji zrębowej, ustawione na kamiennej podmurówce i wzmocnione lisicami. Nad prezbiterium wykonany jest strop zaokrąglony po bokach, w nawie pozorne sklepienie zwierciadlane – w nawach bocznych kształtem zbliżone do ćwierćkolebki. Wnętrze kościoła bogato polichromowane. Na ścianach unikalna polichromia na płótnie. Dzwonnica wybudowana została w roku 1852. Posiada konstrukcję słupowo – ramową.
|
|
Kościół św. Bartłomieja Apostoła i dzwonnica
|
Stradów 50°22′14″N 20°28′43″E/50,370556 20,478611
|
1657 r.
|
W kościele znajduje się XVII-wieczny obraz Matki Boskiej Stradowskiej ze srebrną sukienką z 1879 r., obrazy Chrystusa i św. Marii Magdaleny z XVII-XVIII w.,kamienna chrzcielnica z XVII w., monstrancja i kielichy barokowe oraz relikwiarz św. Stanisława. Obok świątyni znajduje się drewniana dzwonnica z 1780 r. z dzwonem ufundowanym przez Szymona Goszczyńskiego z napisem „Polonus me fecit”.
|
[3]
|
Kościół parafialny Wniebowzięcia NMP
|
Topola 50°18′23″N 20°26′54″E/50,306389 20,448333
|
1839 r.
|
Kościół został zbudowany w Kazimierzy Małej. W roku 1897 wymieniono pokrycie gontowe. W latach 70. XX wieku przeniesiony na obecne miejsce. Ściany o konstrukcji zrębowej wykonane są z modrzewia. Wnętrza nawy głównej i prezbiterium nakryte są płaskimi stropami, z fasetami wzdłuż dłuższych boków. Nad niższymi niż nawa główna nawami bocznymi są stropy płaskie.
|
|
Kościół parafialny Wszystkich Świętych i dzwonnica
|
Cudzynowice 50°17′21″N 20°29′01″E/50,289167 20,483611
|
1757 r.
|
Kościół jest orientowany, ma konstrukcje zrębową, ściany wzmocnione są lisicami oraz „żelaznymi ankrami" /od czasu remontu z 1826 roku/ a od zewnątrz pokryte pionowo szalunkiem z desek. Wnętrze kościoła malowane z rokokowym wyposażeniem. Dzwonnica zbudowana została jednocześnie z kościołem. Dwukondygnacyjna, kwadratowa w planie, ma konstrukcję słupowo – ramową.
|
|
Kościół parafialny św. Małgorzaty i dzwonnica
|
Gorzków 50°13′22″N 20°30′23″E/50,222778 20,506389
|
1758 r.
|
Kościół wzniesiono w konstrukcji zrębowej, wzmacnianej lisicami. Stojąca na południowy zachód od kościoła dzwonnica powstała jednocześnie z kościołem. Konstrukcja dzwonnicy jest słupowo – ramowa, zakryta szalunkiem z desek.
|
|
Kościół parafialny Narodzenia NMP
|
Rachwałowice 50°11′46″N 20°36′41″E/50,196111 20,611389
|
1542 r.
|
Kościół jest orientowany. Modrzewiowy zrąb ustawiony jest na kamiennej podmurówce. Spinają go od wewnątrz i od zewnątrz lisice, skręcone. Polichromowane wnętrza nakryte są płaskimi stropami. Na kamiennej mensie ołtarza wyryte są: data 1614, herb Korab i napis mówiący o fundacji kościoła.
|
|
Kościół parafialny św. Stanisława Biskupa
|
Świniary 50°21′21″N 20°56′47″E/50,355833 20,946389
|
połowa XVII wieku
|
Kościół jest orientowany. Nawa i prezbiterium mają konstrukcję zrębową. Południowa kruchta ma konstrukcję słupową. Wnętrza kościoła nakryte są płaskimi stropami.
|
|
Kościół parafialny św. Idziego i dzwonnica
|
Zborówek 50°23′43″N 21°06′09″E/50,395278 21,102500
|
1459 r.
|
Kościół ma konstrukcję zrębową, ustawioną na kamiennej podmurówce, wzmocnioną obustronnie lisicami. Elewacje kościoła pokrywają szalunki z desek ustawionych pionowo „z listwowaniem”. Wnętrza kościoła są polichromowane. Nad prezbiterium znajduje się pozorne sklepienie kolebkowe, nad środkowa częścią nawy – płaski strop z fasetami. Dzwonnica powstała w wieku XIX. Konstrukcja jej jest słupowo – ramowa.
|
[4]
|
Dzwonnica przy kościele Świętych Apostołów Piotra i Pawła
|
Beszowa 50°25′21″N 21°06′40″E/50,422500 21,111111
|
XVIII wiek
|
Drewniana dzwonnica z XVIII wieku.
|
|
Kościół parafialny Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i dzwonnica
|
Niekrasów 50°29′37″N 21°23′11″E/50,493611 21,386389
|
1661 r.
|
Zbudowany jest z modrzewia, w konstrukcji zrębowej, z dębowymi przyciesiami na kamiennym podmurowaniu, oszalowany deskami, dach pokryty ma gontem. Wnętrze nakrywa płaski strop. Dwa rzędy słupów rozdzielają nawę główną od naw bocznych. Na ścianach i stropie bogate polichromie. Dzwonnica zbudowana w wieku XVIII, stoi przy zachodnim ogrodzeniu kościelnego cmentarza. Materiałem jest sosnowe drewno, a konstrukcję wykonano „w słup”.
|
|
Kościół parafialny MB Bolesnej i św. Andrzeja oraz dzwonnica
|
Strzegom 50°30′52″N 21°19′23″E/50,514444 21,323056
|
przełom XVI i XVII wieku
|
Kościół zbudowany jest z modrzewia, w konstrukcji zrębowej, czyli „na węgieł”. W pierwszych latach wieku XX przedłużono ku zachodowi nawę główną. Wnętrze kościoła pokrywa bogata polichromia. Dzwonnica powstała na początku XX stulecia, jednocześnie z przedłużeniem nawy. Ma ona konstrukcję „w słup” z sosnowego drewna i pobity gontem dach brogowy.
|
Trasa 2
Zdjęcie
|
Obiekt
|
Lokalizacja
|
Czas powstania obiektu
|
Uwagi
|
|
Dzwonnica przy kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
|
Małogoszcz 50°48′43″N 20°15′54″E/50,811944 20,265000
|
połowa XIX w.
|
Konstrukcja wykonana jest w „słupy”, ściany od zewnątrz oszalowane deskami „z listwowaniem”. Na elewacjach podział na dwie kondygnacje podkreślony jest niewielkim gontowym daszkiem. Całość nakrywa dach namiotowy z okapem, kryty gontem.
|
|
Kaplica cmentarna pw. św. Anny
|
Kurzelów 50°53′04″N 19°53′10″E/50,884444 19,886111
|
1 połowa XVII wieku
|
Kaplica zbudowana jest z modrzewia w konstrukcji zrębowej. Jest orientowana a swym układem brył przypomina mały kościół. Podwaliny ma przykryte okapnikiem – wyżej jest szalunek z pionowych desek „z listwowaniem”.
|
|
Kościół parafialny Narodzenia NMP i dzwonnica
|
Bebelno 50°45′42″N 19°59′23″E/50,761667 19,989722
|
1745 r.
|
Kościół jest orientowany – jednonawowy. Nawa i prezbiterium mają konstrukcję zrębową, spiętą lisicami i przykrytą szalunkiem.
|
|
Kościół parafialny M.B. Częstochowskiej i dzwonnica
|
Kossów 50°41′48″N 20°01′40″E/50,696667 20,027778
|
1765 r.
|
Kościół jest orientowany, ma konstrukcję zrębową, ustawioną na podmurówce z cegły spajanej zaprawą wapienną. Belki tworzące zrąb są dość potężne – od 20 na 20 do 20 na 30 cm, przykryte szalunkiem z pionowych desek i dodatkowo wzmacniane lisicami. Stojąca w południowo - zachodniej części przykościelnego cmentarza dzwonnica zbudowana została w latach 60. XVIII stulecia.
|
|
Kościół parafialny pw. św. Stanisława Biskupa
|
Rakoszyn 50°38′51″N 20°04′42″E/50,647500 20,078333
|
1779 r.
|
Wzniesiony z modrzewia kościół ma konstrukcję mieszaną: głównie zrębową, ale łączy też w sobie elementy konstrukcji sumikowo – łątkowej. Widać to wyraźnie w ścianach nawy i prezbiterium. Narożniki wzmacniają lisice. Elewacje oszalowane pionowo deskami „z listwowaniem”.
|
|
Kościół parafialny Podwyższenia Krzyża Św.
|
Trzciniec 50°37′39″N 20°05′20″E/50,627500 20,088889
|
1928 r.
|
Kościół ma konstrukcję zrębową, podpartą podmurówką z cegły. Elewacje kościoła pokrywają szalunki z pionowo mocowanych desek /łączonych „z listwowaniem”/, wąskim niby gzymsem podzielone na dwie kondygnacje.
|
|
Kościół parafialny Nawiedzenia NMP
|
Obiechów 50°34′14″N 19°51′32″E/50,570556 19,858889
|
1763 r.
|
Kościół jest orientowany. Kwadratowa w planie wieża, mieszcząca na parterze –kruchtę, a wyżej pełniąca rolę dzwonnicy ma konstrukcję słupowo - ramową, reszta budowli wykonana została w konstrukcji zrębowej. Elewacje oszalowane są pionowymi deskami z lisicami uformowanymi na kształt pilastrów. Kościół posiada barokowe wyposażenie. Wnętrze kościoła jest polichromowane.
|
|
Dzwonnica przy kościele w Mieronicach
|
Mieronice 50°31′26″N 20°09′15″E/50,523889 20,154167
|
XVIII wiek
|
Drewniana dzwonnica prawdopodobnie z XVIII w., kryjąca dzwon z napisem minuskułowym, gotyckim w. XV-XVII.
|
|
Dzwonnica i młyn wodny.
|
Krzcięcice 50°35′07″N 20°10′42″E/50,585278 20,178333
|
|
Dzwonnica drewniana z XVIII w. Nieczynny drewniany młyn wodny z 1892 r.
|
[5]
|
Dzwonnica przy kościele śś. Piotra i Pawła Apostołów
|
Mierzwin 50°33′23″N 20°24′15″E/50,556389 20,404167
|
|
|
|
Kościół parafialny św. Szczepana Diakona
|
Mnichów 50°41′59″N 20°22′02″E/50,699722 20,367222
|
1754 r.
|
Kościół jest orientowany, a jego korpus oparty jest na planie łacińskiego krzyża. Ściany wykonane są z modrzewia w konstrukcji zrębowej. Elewacje szalowane są pionowymi deskami. Wnętrze ma jednolity, rokokowy wystrój wykonany w surowym drewnie modrzewiowym i lipowym i w sposób perfekcyjny zharmonizowane jest z architekturą kościoła. Ścięte naroża skrzyżowania nawy i transeptu zaakcentowane są przez pilastry o pięknie rzeźbionych głowicach. W ramionach transeptu ustawione są ołtarze, a pod kopułą: chrzcielnica, ambona i dwa konfesjonały o wysokich, pokrytych bogatymi dekoracjami zapleckach.
|
|
Kościół parafialny św. Marii Magdaleny
|
Chomentów 50°40′52″N 20°31′56″E/50,681111 20,532222
|
1744 r.
|
Kościół jest orientowany, ma konstrukcję zrębową, ustawioną na kamiennej podmurówce. Ściany są oszalowane i wzmocnione lisicami. Wnętrze kościoła polichromowane z barokowym wyposażeniem.
|
|
Park Etnograficzny w Tokarni Muzeum Wsi Kieleckiej
|
Tokarnia 50°45′59″N 20°26′26″E/50,766389 20,440556
|
|
Skansen ma charakter ponadregionalny. Na jego terenie można odnaleźć zabytki kultury ludowej i drewnianego budownictwa ludowego z obszaru nieco szerszego niż obecne granice administracyjne województwa świętokrzyskiego. Zgromadzone w parku etnograficznym zabytki podzielone są na sektory: budownictwa małomiasteczkowego, wyżynnego, dworsko-folwarcznego, świętokrzyskiego i terenów lessowych, i pochodzą z XVIII, XIX i XX wieku. Każdy z sektorów wiernie odtwarza i eksponuje różne typy zagród i budynków przemysłu czy też rzemiosła wiejskiego wraz z charakterystycznym otoczeniem. Wnętrza i wyposażenie obiektów obrazują realia wiejskiego życia.
|
[6]
|
Kościół parafialny śś. Piotra i Pawła oraz dzwonnica
|
Rembieszyce 50°45′32″N 20°17′44″E/50,758889 20,295556
|
1798 r.
|
Kościół jest orientowany. Zbudowany jest z drewna o konstrukcji mieszanej: sumikowo – łątkowej łączonej ze zrębową Elewacje kościoła pomiędzy słupami - łątkami wypełnia szalunek z pionowych desek „z listwowaniem”. Wzmacniające ściany lisice uformowano na kształt pilastrów, wieńcząc je rzeźbionymi głowicami. Dzwonnicę zbudowano w 2. połowie XIX stulecia.
|
Trasa 3
Zdjęcie
|
Obiekt
|
Lokalizacja
|
Czas powstania obiektu
|
Uwagi
|
|
Zabytkowa drewniana chałupa
|
Kakonin 50°52′20″N 20°55′59″E/50,872222 20,933056
|
1820 r.
|
Budynek składa się z trzech pomieszczeń. Chałupa ma około 30 metrów kwadratowych, ale sporo miejsca zajmuje kuchnia z piecem chlebowym i zapieckiem. Izba została odtworzona na podstawie badań etnograficznych. Można w niej zobaczyć m.in. żelazko z duszą, pod łóżkiem buty oficerki i drewniana łycha do ich ściągania oraz niekompletny jeszcze warsztat tkacki. W sieni na ścianach wiszą fotografie Henryka Pieczula z wystawy z 1978 roku, które pokazują stary Kakonin.
|
|
Zagroda Czernikiewiczów w Bodzentynie
|
Bodzentyn, róg ul. 3 maja i Św. Ducha 50°56′26″N 21°01′22″E/50,940556 21,022778
|
1809 r.
|
W skład zagrody wchodzą: budynek mieszkalny i budynki gospodarcze, które wraz z drewnianym ogrodzeniem tworzą zwarty zespół w kształcie czworoboku. Ściany wszystkich budynków wzniesione zostały z drzewa jodłowego. Dachy pokryte są gontem. Wewnątrz budynków urządzona jest stała ekspozycja. Znajdują się tu tradycyjne sprzęty i przedmioty codziennego użytku, charakterystyczne dla Bodzentyna i okolicznych wsi.
|
|
Dzwonnica
|
Tarczek 50°56′25″N 21°01′24″E/50,940278 21,023333
|
XIX wiek
|
Zbudowana na początku XIX w.
|
[7]
|
Kościół parafialny M.B. Częstochowskiej
|
Radkowice 50°58′52″N 21°02′02″E/50,981111 21,033889
|
1621 r.
|
Kościół zbudowany jest w konstrukcji zrębowej, wzmocnionej lisicami. Wnętrza są polichromowane i nakryte płaskimi stropami.
|
|
Modrzewiowa brama i dwie dzwonnice
|
Krynki 51°00′45″N 21°12′24″E/51,012500 21,206667
|
1770 r.
|
Brama wejściowa na plac przykościelny wmontowana jest w dwie drewniane wieże–dzwonnice, z których każda zaopatrzona jest w furtę wejściową.
|
[8]
|
Kościół parafialny Zesłania Ducha Św.
|
Parszów 51°04′28″N 20°56′08″E/51,074444 20,935556
|
1934 r.
|
Kościół ma konstrukcję ryglową /z wyjątkiem słupowo - ramowej dzwonnicy/, ustawioną na dość wysokiej podmurówce wykonanej z piaskowca.
|
[9]
|
Nieczynny kościół, dawniej św. Józefa
|
Skarżysko-Kamienna, dzielnica Bzin 51°06′23″N 20°49′59″E/51,106389 20,833056
|
1928 r.
|
Kościół jest zbudowany w konstrukcji zrębowej, na podmurówce z kamienia. Prezbiterium skierowane jest na zachód.. Dach kościół ma dwuspadowy, o konstrukcji storczykowej,
|
[10]
|
Kaplica św. Zofii
|
Bliżyn 51°06′32″N 20°45′24″E/51,108889 20,756667
|
1817 r.
|
Kaplica ma konstrukcję zrębową wykonaną z modrzewiowego drewna, ustawioną na kamiennej podmurówce. Elewacje kaplicy pokrywają szalunki.
|
|
Kościół św. Rocha
|
Mroczków 51°08′12″N 20°42′16″E/51,136667 20,704444
|
1820 r.
|
Kościół zbudowany jest w „zrąb” z drewna modrzewiowego z zewnątrz i wewnątrz szalowany deskami przybitych pionowo i zwieńczony dość wydatnym gzymsem. Narożniki ośmiokąta opinają lisice.
|
[11]
|
Kościół filialny św. Rozalii
|
Odrowąż 51°08′00″N 20°38′58″E/51,133333 20,649444
|
przed 1721 r.
|
Kościółek ma konstrukcję zrębową ustawioną na kamiennej podmurówce. Wnętrze nakryte jest płaskim stropem. W głębi prezbiterium stoi ołtarz z umieszczonym w nim obrazem przedstawiającym patronkę kościółka.
|
[12]
|
Kościół parafialny św. Wawrzyńca
|
Lipa 51°06′42″N 20°10′28″E/51,111667 20,174444
|
1761 r.
|
Kościół jest orientowany, ma konstrukcję zrębową z drewna modrzewiowego, wzmacnianą lisicami. Elewacje pokryte są szalunkami z desek „na styk”, zwieńczone gzymsem podokapowym. Wnętrze nawy, podzielonej na trzy części przykryte jest: środkiem pozornym sklepieniem kolebkowym, po bokach płaskimi stropami. Prezbiterium także nakrywa płaski strop.
|
Trasa 4
Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.
Mała pętla kielecka
Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.
Poza szlakiem
Zdjęcie
|
Obiekt
|
Lokalizacja
|
Czas powstania obiektu
|
Uwagi
|
[13]
|
Kaplica Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny
|
Nida 50°45′23″N 20°33′19″E/50,756389 20,555278
|
przed 1834 r.
|
Kaplica posiada murowaną ścianę frontową i niewielką wieżyczkę na krytym gontem dachu. We wnętrzu znajduje się barokowy ołtarzyk z obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem.
|
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
|
|