Szalejów Dolny

wieś
Pałac w Szalejowie Dolnym
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	kłodzki
Gmina	Kłodzko
Wysokość	310–330[2] m n.p.m.
Liczba ludności (III 2011)	677[3]
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	57-314[4]
Tablice rejestracyjne	DKL
SIMC	0853033
Położenie na mapie gminy wiejskiej Kłodzko Szalejów Dolny
Położenie na mapie Polski Szalejów Dolny
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Szalejów Dolny
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego Szalejów Dolny
50°25′37″N 16°34′57″E/50,426944 16,582500[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Szalejów Dolny (niem. Niederschwedeldorf) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Kłodzko, w zachodniej części Kotliny Kłodzkiej.

Szalejów Dolny to duża wieś o długości około 4,2 km, leżąca w zachodniej części Kotliny Kłodzkiej, nad dolnym biegiem Bystrzycy Dusznickiej, na wysokości około 310–330 m n.p.m.^[2]

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.

Pierwsza wzmianka o wsi i istniejącym tu kościele pochodzi z 1269 r.^[5]. W 1346 właścicielem wsi był Otton Ratold (Donig von Zdanic)^[6]. W 1350 r. arcybiskup Arnoszt z Pardubic kupił miejscowość, a następnie przekazał ją kanonikom regularnym św. Augustyna z Kłodzka^[5]. W 1597 r. wieś przejęli jezuici, pod rządami których Szalejów Dolny rozwinął się i za sprawą wzniesionej tu kaplicy św. Anny stał się lokalnym ośrodkiem pielgrzymkowym^[5]. W 1683 r. znaczna część wsi została zniszczona w wielkim pożarze, po którym odbudowano zniszczone domy oraz wzniesiono browar, słynący w okolicy ze znakomitego piwa^[5].

W 1840 r. w miejscowości istniały: pałac, kościół, kilka kaplic, szkoła, browar, olejarnia, młyn wodny i tartak, a w późniejszym okresie także cukrownia^[5]. Było tam też kilka gospód, z których korzystali pielgrzymi, a potem także letnicy^[5].

W latach 1937–1945 na polach pomiędzy kłodzkimi Kościelnikami a Szalejowem Dolnym, należącymi do posiadłości baronów von Münchhausenów, funkcjonowało wojskowe lotnisko polowe Feldflugplatz Komturhof, skąd startowały samoloty rozpoznania lotniczego Luftwaffe. Szczególne znaczenie lotnisko zdobyło wtedy, gdy front osiągnął granicę Śląska w drugiej połowie stycznia 1945. W czasie oblężenia Wrocławia samoloty przywoziły ciężko rannych do szpitala w Kłodzku. Komendantura lotniska była zakwaterowana w pałacu Münchhausenów, żołnierze w większości gospodarstw i domów w Szalejowie. Oddział liczył 300 żołnierzy. Na skraju wsi zlokalizowano hangary i warsztaty^[7].

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty^[8]:

• Kościół św. Szymona i Judy Tadeusza w Szalejowie Dolnym z 1489–1491 r., rozbudowany ok. 1602 i przebudowany w latach 1702–1707, kiedy dodano hełm wieży. Portale późnogotyckie, renesansowe i jeden barokowy, barokowe: chrzcielnica z 1702^[9]. W murze okalającym kościół znajduje się półkoliście zakończone wejście na cmentarz ozdobione agrafą z herbem bpa Arnoszta z Pardubic oraz inicjałami IL^[10] PP^[11]
• kościół św. Jerzego w Szalejowie Górnym.
• plebania (przy kościele filialnym), z 1564 r., przebudowana w 1757 r.,
• Kaplica św. Anny w Szalejowie Dolnym, z lat 1731–1732,
• Kaplica św. Marii Magdaleny w Szalejowie Dolnym z 1734 r.^[9],
• zespół pałacowy, z 1844 roku, w skład którego wchodzą:
  • pałac,
  • park z pozostałością grobowca rodziny Münchhausenów,
• dom nr 7, drewniany, z XVIII wieku, przeniesiony do skansenu w Pstrążnej.

• 
  Dom ludowy
• 
  Kościół
• 
  Kaplica św. Marii Magdaleny
• 
  Herb Arnoszta z Pardubic

• Szalejów Górny

• Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 15: Kotlina Kłodzka i Rów Górnej Nysy. Wrocław: I-BiS, 1994, ISBN 83-85773-06-1 ss. 430-438
• WaldemarW. Brygier WaldemarW., TomaszT. Dudziak TomaszT., IwonaI. Chomiak IwonaI., Ziemia Kłodzka, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, OCLC 751422625 . Brak numerów stron w książce

• Schwedeldorf, 1.) Nieder, wś, pow. kładzki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 401 .