Stanisław Ryszard Dobrowolski

Stanisław Ryszard Dobrowolski
Ilustracja
Stanisław Ryszard Dobrowolski (1954)
Data i miejsce urodzenia

14 marca 1907
Warszawa

Data i miejsce śmierci

27 listopada 1985
Warszawa

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

poezja, proza

Odznaczenia
Order Budowniczych Polski Ludowej Order Sztandaru Pracy I klasy Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Order Sztandaru Pracy II klasy Krzyż Walecznych (1920–1941) Krzyż Partyzancki Medal 40-lecia Polski Ludowej Medal 10-lecia Polski Ludowej
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Stanisław Ryszard Dobrowolski (ur. 14 marca 1907 w Warszawie, zm. 27 listopada 1985 tamże) – poeta, prozaik i tłumacz, członek grupy poetyckiej Kwadryga. Uczestnik powstania warszawskiego. Po wojnie oficer polityczny Ludowego Wojska Polskiego. Budowniczy Polski Ludowej.

Życiorys

Urodził się 14 marca 1907 w Warszawie, w robotniczej rodzinie Franciszka i Władysławy z Jasieńskich. Ukończył Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Reja[1] i zdał maturę. W latach 1926–1927 studiował na Uniwersytecie Warszawskim filologię polską, a następnie w latach 1927–1929 prawo. W 1926 roku zadebiutował utworami poetyckimi na łamach „Robotnika”. W 1929 wydał tom poezji Pożegnanie Termopil. 1 czerwca 1930 był świadkiem na prawosławnym ślubie Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego[2]. W latach 30. zainicjował grupę poetycką Kwadryga. Był rzecznikiem (wspólnie z Lucjanem Szenwaldem) radykalnego programu „sztuki uspołecznionej”. W 1937 roku został redaktorem miesięcznika „Nowa Kwadryga”.

W okresie okupacji niemieckiej działał w konspiracji literackiej, brał udział w powstaniu warszawskim, został oficerem Armii Krajowej ps. Goliard. Był jeńcem Stalagu 344 Lamsdorf (Łambinowice) i Oflagu IID Gross-Born. Po wyzwoleniu Warszawy wstąpił do Ludowego Wojska Polskiego, gdzie pełnił funkcje oficera politycznego i korespondenta wojennego „Polski Zbrojnej” w czasie operacji zdobycia Berlina.

Po zakończeniu wojny został redaktorem czasopisma „Polska Zbrojna”. W latach 1945–1946 był sekretarzem generalnym Związku Zawodowego Literatów Polskich. W latach 1947–1948 pełnił funkcję zastępcy redaktora naczelnego „Nowin Literackich”. Został powołany na dyrektora departamentu w Ministerstwie Kultury i Sztuki. W latach 1949–1968 piastował urząd prezesa ZAIKS-u. W latach 1954–1957 był kierownikiem literackim Zespołu Pieśni i Tańca „Mazowsze”[3]. W latach 1958–1959 był redaktorem naczelnym „Żołnierza Polskiego”. W okresie 1954–1964 był wiceprezesem Związku Literatów Polskich. Od 1949 roku był członkiem PZPR. Awansował do stopnia pułkownika WP[4].

W 1947 roku wydał broszurę propagandową, w 1968 roku popierał politykę PZPR, a w 1969 roku wydał antysemicką powieść Głupia sprawa[5][6][7]. W 1976 roku wystąpił na wiecu na Stadionie X-lecia w Warszawie, nazywając robotniczy protest w Radomiu i Ursusie „warcholstwem”. Wypowiedź tę uwiecznił zespół „Kult” w utworze „45–89”.

Od 1974 roku był członkiem Zarządu Głównego, a od 1983 roku członkiem Krajowej Rady Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej.

Grób Stanisława R. Dobrowolskiego i jego żony Sabiny.

Był mężem Sabiny Stefanii z d. Figiel (1935–1991).

Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera 31 A-tuje-8)[8].

Zarządzeniem zastępczym z dnia 13 grudnia 2017 Wojewoda Mazowiecki, w związku z ustawą z dnia 1 kwietnia 2016 o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej (Dz. U. z 2016 r. poz. 744), zmienił dotychczasową nazwę ulicy położonej w Płocku ze Stanisława Ryszarda Dobrowolskiego na Braci Jeziorowskich.

Charakterystyka twórczości

W utworach przedwojennych przejawiają się zainteresowania Dobrowolskiego tradycją romantyczną. Wiodącą linią jego twórczości jest jednak temat protestu społecznego i ruchów rewolucyjnych, na przykład, w utworze Powrót na Powiśle autor przedstawia wydarzenia rewolucji 1905 roku. Jednym z głównych tematów dzieł Dobrowolskiego jest Warszawa: jej społeczeństwo, atmosfera, tradycje.

W okresie okupacji niemieckiej Dobrowolski pisał przeważnie teksty do pieśni patriotycznych. Szczególną popularność zyskały Szturmówka i Warszawskie dzieci.

W powojennych wierszach dominuje tematyka osobista. Refleksje nad własnymi przeżyciami Dobrowolski zawarł, na przykład, w tomikach poezji Nasza rzecz, A jeśli komu droga..., Dom i inne wiersze. Dobrowolski jest autorem powieści historycznych. Dzieła Jakub Jasiński, młodzian piękny i posępny oraz cykl Czerwieńcy poświęcone zostały tematyce insurekcji kościuszkowskiej. Powieści Saga rodzin i Na Powiślu i na Woli poruszają dzieje warszawskich rodzin robotniczych. Powieści Nasz czas, Trudna wiosna, Głupia sprawa i Esperanza odwołują się do tradycji rewolucyjnych, wojny domowej w Hiszpanii w roku 1936 i wydarzeń z okresu II wojny światowej. Poemat Generał Walter, napisany został na cześć generała Karola Świerczewskiego, który zmarł w 1947 roku. Dobrowolski jest autorem tekstu hymnu XVII LO w Warszawie. Był także autorem wiersza Stalin na cześć Józefa Stalina[9].

Zainteresowania Dobrowolskiego Warszawą zaowocowały współpracą z Mieczysławem Bermanem, z którym wspólnie wydał dzieło Bruki Warszawy, książkę poświęconej warszawskim robotnikom.

Dobrowolski tłumaczył też poezję radziecką: Mikołaja Asiejewa i Maksyma Tanka.

Za całokształt twórczości otrzymał nagrody Ministra Obrony Narodowej II stopnia w 1963 i 1976 roku oraz nagrodę literacką Ministra Kultury i Sztuki I stopnia w 1965 roku. Dwukrotnie był laureatem Nagrody m.st. Warszawy (w 1950 i 1965)[10].

Dorobek literacki

Poezja

  • A jeśli komu droga... – 1959
  • Autoportret – 1932
  • Dom i inne wiersze – 1964
  • Doświadczenia – 1974
  • Generał Walter – 1949
  • Janosik z Tarchowej – 1937
  • Drugi notatnik warszawski – 1955
  • Lirycznie i nielirycznie – 1974
  • Nad Norwidem – 1935
  • Nasza rzecz – 1953
  • Nim się stanie – 1967
  • Notatnik warszawski – 1950
  • Pieśni o wojnie i pokoju – 1978
  • Pióro na wichrze – 1946
  • Poezje wybrane – 1953
  • Powrót na Powiśle – 1935
  • Pożegnanie Termopil – 1929
  • Szturmówka – okupacja
  • Warszawskie dzieci – 1944
  • Wiersze i poematy – 1966
  • Wróżby – 1934

Proza

  • Baśń o Janosiku – 1955
  • cykl Czerwieńcy: cz. 1 Warszawska karmaniola – 1955, cz. 2 Piotr i Anna – 1957
  • Drugi notatnik warszawski – 1955
  • Dzień dzisiejszy – 1966
  • Esperanza – 1976
  • Głupia sprawa – 1969
  • Jakub Jasiński, młodzian piękny i posępny – 1951
  • Na powiślu i na Woli – 1974
  • Nasz czas – 1961
  • Notatnik warszawski – 1950
  • Saga rodu – 1971
  • Trudna wiosna – 1961

Publicystyka i pamiętniki

  • Miłe złego początki – 1984
  • Tamte dni i lata – 1981
  • Wolność – ale jaka? – 1947

Dramaty

  • Spartakus – 1947

Ordery i odznaczenia

Przypisy

  1. ↑ Kalendarz warszawski 1 X – 31 XII 1986 r.. „Kronika Warszawy”. 3–4 (71–72), s. 242, 1986. 
  2. ↑ Łucja Brzozowska, O mistrzu - Czas ocalił od zapomnienia, poema.pl [zarchiwizowane 2013-11-12].
  3. ↑ Cmentarz Komunalny Powązki, dawny Wojskowy w Warszawie, Wyd. 1989, s. 89–90.
  4. ↑ Wojskowy Przegląd Historyczny, nr 2 z 1986, s. 333.
  5. ↑ J. Tazbir, „Tematy do wzięcia”. odra.okis.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-09)]..
  6. ↑ J. Głowacki „Erotyzm ciemny i jasny”.
  7. ↑ Bikont, Szczęsna.
  8. ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze.
  9. ↑ Stalin. „Nowiny Rzeszowskie”, s. 5, nr 59 z 9 marca 1953. 
  10. ↑ Encyklopedia Warszawy, Wyd. PWN 1994, s. 140.
  11. ↑ Kraj wita Święto Odrodzenia Polski, „Dziennik Polski”, 1977, nr 165, s. 2.
  12. ↑ M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
  13. ↑ M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58 „za zasługi położone dla Narodu i Państwa w dziedzinie (...), kultury i sztuki”.
  14. ↑ Uznanie dla twórców kultury /w/ Trybuna Robotnicza, nr 170, 19 lipca 1984, str. 1-2
  15. ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwałą Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
  16. ↑ Za zasługi dla obronności Kraju [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 110, 10 maja 1967, s. 2.
  17. ↑ Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, nr 2, 20 lutego 1960, s. 2.
  18. ↑ Wysokie odznaczenia ZSRR dla działaczy TPPR [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 182, 1 sierpnia 1984, s. 1.
  19. ↑ Medale 20-lecia ŚRP dla działaczy polskiego ruchu pokoju /w/ "Trybuna Ludu", nr 268, 27 września 1969, s. 1-4.

Bibliografia

  • Andrzej Makowiecki, Dobrowolski, Warszawa 1969.
  • Andrzej Makowiecki, Dobrowolski Stanisław Ryszard, [w:] Polscy pisarze współcześni. Informator 1944–1974, oprac. Lesław Bartelski, Warszawa 1977, s. 71–72.
  • Andrzej Makowiecki, Dobrowolski Stanisław Ryszard, [w:] Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, T. 1, A–M, red. Julian Krzyżanowski i in., Warszawa 1984, s. 193–194.
  • Jan Bolesław Nycek, Stanisław Ryszard Dobrowolski – wspomnienie, Notatki Płockie 30/4-125, 1985, s. 13–17.

Linki zewnętrzne