Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej

Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej
Cour permanente de justice internationale
Ilustracja
Siedziba Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej
Obszar właściwości

Liga Narodów

Podstawa prawna

art. XIV Paktu Ligi Narodów

Organizacja wewnętrzna
Przewodniczy

Prezes

Funkcjonowanie
Okres funkcjonowania

od 1922 do 1942

Siedziba

Haga

Zastrzeżenia dotyczące pojęć prawnych

Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej (STSM, ang. Permanent Court of International Justice, fr. Cour permanente de justice internationale) – był pierwszym sądem międzynarodowym o zasięgu powszechnym.

Działalność

Został powołany na podstawie art. XIV Paktu Ligi Narodów, poprzez ratyfikację protokołu o przyjęciu Statutu STSM w 1921[1], rejestracja Statutu w Sekretariacie Ligi Narodów nastąpiła 8 października 1921[2]. Rozpoczął działalność 30 stycznia 1922, a formalnie zakończył 31 grudnia 1946, chociaż ostatnia sesja miała miejsce w lutym 1940.

Do 1930 składał się z jedenastu sędziów i czterech zastępców, następnie z 15 sędziów i 4 zastępców, a od 1936 z piętnastu sędziów[3]. Zastępcy mieli zasiadać w składzie STSM tylko, jeżeli mniej niż 11 sędziów mogło orzekać. Każdy sędzia oraz zastępca musiał pochodzić z innego państwa. Byli wybierani przez Zgromadzenie oraz Radę Ligi Narodów na dziewięcioletnią kadencję z prawem ponownego wyboru z listy osób, przedstawionych przez grupy narodowościowe Stałego Trybunału Rozjemczego[4] (art. 4 – 15). W przypadku śmierci lub rezygnacji sędziego przeprowadzano wybory uzupełniające. Trybunał wybierał Prezesa i Wiceprezesa na trzyletnią kadencję z prawem ponownego wyboru (art. 21). Polak Michał Rostworowski był sędzią od 1931 do śmierci w 1940.

STSM rozstrzygał spory między państwami, a także wydawał opinie doradcze. W sumie rozpoznał 66 spraw, wydał 32 wyroki oraz 27 opinii doradczych.

Art. 50 dozwalał Trybunałowi, by powierzył zbadanie okoliczności sprawy (ang. enquiry, fr. enquête) lub wydanie orzeczenia biegłego (ang. expert opinion, fr. expertise) każdej osobie, ciału, biuru, komisji lub organowi przez siebie wybranym. Wyrok był ostateczny (art. 60), strona mogła zażądać ponownego rozpatrzenia sprawy na podstawie odkrycia faktu, który mógł mieć wpływ rozstrzygający, a w chwili wydania wyroku był nieznany ani Trybunałowi, ani stronie, żądającej rewizji, o ile nieświadomość ta nie była zawiniona przez stronę. Możliwość żądania rewizji ulegała przedawnieniu 6 miesięcy po odkryciu takiego faktu i 10 lat po wydaniu wyroku (art. 61).

Następcą STSM jest Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości[5].

Sprawy

Sprawy sporne przed STSM

  1. Sprawa „SS Wimbledon” i Kanału Kilońskiego (Wlk. Brytania, Francja, Włochy, Japonia przeciwko Niemcom, Polska – interwenient)
  2. Sprawa palestyńskich koncesji Mavrommatisa (Grecja przeciwko Wlk. Brytanii)
  3. Sprawa traktatu z Neuilly (Bułgaria przeciwko Grecji)
  4. Sprawa interpretacji wyroku nr 3 (Bułgaria przeciwko Grecji)
  5. Sprawa jerozolimskich koncesji Mavrommatisa (Grecja przeciwko Wlk. Brytanii)
  6. Sprawa pewnych interesów niemieckich na polskim Górnym Śląsku (Niemcy przeciwko Polsce)
  7. Sprawa wypowiedzenia układu chińsko-belgijskiego z 2 listopada 1865 (Belgia przeciwko Chinom)
  8. Chorzów Factory case, sprawa fabryki w Chorzowie (Niemcy przeciwko Polsce)
  9. Sprawa „SS Lotus” (Francja przeciwko Turcji)
  10. Sprawa readaptacji jerozolimskich koncesji Mavrommatisa (Grecja przeciwko Wlk. Brytanii)
  11. Sprawa interpretacji wyroków 7 i 8 dot. fabryki w Chorzowie (Niemcy przeciwko Polsce)
  12. Sprawa mniejszości na Górnym Śląsku (szkoły mniejszości) (Niemcy przeciwko Polsce)
  13. Sprawa pożyczek serbskich (Francja przeciwko Królestwu Serbów, Chorwatów i Słoweńców)
  14. Sprawa pożyczek brazylijskich (Francja przeciwko Brazylii)
  15. Sprawa wolnych stref w Górnej Sabaudii i Dystrykcie Gex (Francja przeciwko Szwajcarii)
  16. Sprawa jurysdykcji terytorialnej Międzynarodowej Komisji Reńskiej (Francja, Wlk. Brytania, Czechosłowacja, Dania, Niemcy i Szwecja przeciwko Polsce)
  17. Sprawa statusu Kłajpedy (Wlk. Brytania, Francja, Włochy i Japonia przeciwko Litwie)
  18. Sprawa statusu południowo-wschodniej Grenlandii (Norwegia przeciwko Danii)
  19. Sprawa delimitacji wód terytorialnych pomiędzy wyspą Castellorizo i wybrzeżem Anatolii (Turcja przeciwko Włochom)
  20. Sprawa administracji księcia pszczyńskiego (Niemcy przeciwko Polsce)
  21. Sprawa statusu Grenlandii wschodniej (Norwegia przeciwko Danii)
  22. Sprawa odwołań od pewnych orzeczeń czechosłowacko-węgierskiego mieszanego trybunału arbitrażowego (Czechosłowacja przeciwko Węgrom)
  23. Sprawa polskiej reformy rolnej i mniejszości niemieckiej (Niemcy przeciwko Polsce)
  24. Sprawa odwołania od orzeczenia czechosłowacko-węgierskiego mieszanego trybunału arbitrażowego (Uniwersytet Pétera Pázmánya) (Czechosłowacja przeciwko Węgrom)
  25. Sprawa latarni morskich (Francja przeciwko Grecji)
  26. Sprawa Oscara Chinna (Wlk. Brytania przeciwko Belgii)
  27. Sprawa Pajzs, Csáky, Esterházy (Węgry przeciwko Jugosławii)
  28. Sprawa Losinger & Co. (Szwajcaria przeciwko Jugosławii)
  29. Sprawa odprowadzania wód Mozy (Holandia przeciwko Belgii)
  30. Sprawa latarni morskich na Krecie i Samos (Francja przeciwko Grecji)
  31. Sprawa Borchgrave’a (Belgia przeciwko Hiszpanii)
  32. Sprawa fosfatów w Maroku (Włochy przeciwko Francji)
  33. Sprawa kolei Panevėžys – Saldutiškis (Estonia przeciwko Litwie)
  34. Sprawa Electricity Company of Sofia and Bulgaria (Belgia przeciwko Bułgarii)
  35. Sprawa Société Commerciale de Belgique (Belgia przeciwko Grecji)

Opinie doradcze

  1. Sprawa wyznaczenia holenderskiego delegata pracowników na trzecią sesję Międzynarodowej Konferencji Pracy
  2. Sprawa kompetencji MOP w odniesieniu do międzynarodowej regulacji warunków pracy osób zatrudnionych w rolnictwie
  3. Sprawa kompetencji MOP do badania propozycji organizacji i metod produkcji rolnej
  4. Sprawa dekretów o nabywaniu obywatelstwa wydanych w Tunisie i Maroku w 1923
  5. Sprawa statusu Karelii Wschodniej
  6. Sprawa niemieckich osadników w Polsce
  7. Sprawa nabycia polskiego obywatelstwa
  8. Sprawa Jaworzyny
  9. Sprawa klasztoru Świętego Nauma
  10. Sprawa wymiany ludności greckiej i tureckiej
  11. Sprawa polskich usług pocztowych w Gdańsku
  12. Sprawa interpretacji Art. 3, ust. 2 traktatu z Lozanny
  13. Sprawa kompetencji MOP do wpadkowego regulowania osobistego świadczenia pracy przez pracodawcę
  14. Sprawa kompetencji Europejskiej Komisji Dunajskiej
  15. Kompetencja sądów w Gdańsku
  16. Sprawa interpretacji umowy grecko-tureckiej z 1 grudnia 1926
  17. Sprawa „wspólnot” grecko-bułgarskich
  18. Sprawa Wolnego Miasta Gdańska i MOP
  19. Sprawa dostępu do niemieckich szkół mniejszościowych na Górnym Śląsku
  20. Sprawa reżimu celnego między Austrią a Niemcami
  21. Sprawa ruchu kolejowego między Litwą a Polską
  22. Sprawa dostępu i kotwiczenia w porcie w Gdańsku przez okręty wojenne
  23. Sprawa traktowania osób narodowości polskiej w Gdańsku
  24. Sprawa interpretacji umowy grecko-bułgarskiej z 9 grudnia 1927
  25. Sprawa interpretacji konwencji MOP nr 4 z 1919 o pracy nocnej kobiet
  26. Sprawa szkół mniejszościowych w Albanii
  27. Sprawa zgodności pewnych dekretów Gdańska ze statutem Wolnego Miasta

Sędziowie

Kadencja 1922-1930

Sędziowie

Imię i nazwisko Państwo Prezes Wiceprezes
Rafael Altamira y Crevea Hiszpania
Dionisio Anzilotti Włochy 1928-1930
Ruy Barbosa[6] Brazylia
Antonio Sánchez de Bustamante y Sirvén Kuba
Wicehrabia Robert Finlay[7] Wielka Brytania
Max Huber(inne języki) Szwajcaria 1925-1927 1928-1930
Bernard Cornelia Johannes Loder Holandia 1922-1924
John Bassett Moore(inne języki)[8] Stany Zjednoczone
Didrik Galtrup Gjedde Nyholm(inne języki) Dania
Yorozu Oda(inne języki) Japonia
Charles André Weiss(inne języki)[9] Francja 1922-1928
Epitácio Lindolfo da Silva Pessoa[10] Brazylia
Charles Evans Hughes[11] Stany Zjednoczone
Henri Fromageot(inne języki)[12] Francja
Cecil James Barrington Hurst(inne języki)[13] Wielka Brytania
Frank Billings Kellogg[14] Stany Zjednoczone

Zastępcy sędziów

Imię i nazwisko Państwo
Frederik Valdemar Nicholai Beichmann(inne języki) Norwegia
Mihailo Jovanović Jugosławia
Demetre Negulesco Rumunia
Wang Chonghui Chiny

Kadencja 1931-1945

Sędziowie

Imię i nazwisko Państwo Prezes Wiceprezes
Mineitciro Adatci[15] Japonia 1931-1933
Rafael Altamira y Crevea Hiszpania
Dionisio Anzilotti Włochy
Antonio Sánchez de Bustamante y Sirvén Kuba
Jonkheer Willem Jan Mari van Eysinga Holandia
Henri Fromageot(inne języki) Francja
José Gustavo Guerrero Salwador 1936-1946 1931-1936
Cecil James Barrington Hurst(inne języki) Wielka Brytania 1934-1936 1936-1946
Frank Billings Kellogg[16] Stany Zjednoczone
Demetre Negulesco Rumunia
Baron Edouard Rolin-Jaequemyns(inne języki)[17] Belgia
Hrabia Michał Rostworowski[18] Polska
Walter Schücking(inne języki)[19] Niemcy
Francisco José Urrutia(inne języki) Kolumbia
Wang Chonghui[20] Chiny
Harukazu Nagaoka(inne języki)[21] Japonia
Zheng Tianxi[22] Chiny
Åke Hammarskjöld(inne języki)[23] Szwecja
Manley O. Hudson(inne języki)[24] Stany Zjednoczone
Charles de Visscher(inne języki)[25] Belgia
Rafael Waldemar Erich(inne języki)[26] Finlandia

Zastępcy sędziów[27]

Imię i nazwisko Państwo
Rafael Waldemar Erich(inne języki) Finlandia
José Caeiro da Matta(inne języki) Portugalia
Mileta Novaković(inne języki) Jugosławia
Josef Redlich(inne języki) Austria

Przypisy

  1. ↑ Protokół podpisania Statutu Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej, zatwierdzonego jednogłośnie na Zebraniu Ligi Narodów 13 grudnia 1920 r. w Genewie. (Dz.U. z 1923 r. nr 106, poz. 838). Oświadczenie Rządowe z 26 lipca 1923 r. w przedmiocie złożenia dokumentu ratyfikacyjnego Protokółu podpisania Statutu Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej z 16 grudnia 1920 r. (Dz.U. z 1923 r. nr 106, poz. 840) na podstawie ustawy z 30 lipca 1921 r. (Dz.U. z 1921 r. nr 67, poz. 432).
  2. ↑ Protocol of Signature relating to the Statute of the Permanent Court of International Justice provided for by Article 14 of the Covenant of the League of Nations. Geneva, December 16, 1920 (1921) LNTSer 96; 6 LNTS 379; lista stron.
  3. ↑ Protokół międzynarodowy, podpisany w Genewie 14 września 1929 r., dotyczący rewizji Statutu Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej (Dz.U. z 1936 r. nr 47, poz. 340). Oświadczenie Rządowe z 25 maja 1936 r. w sprawie ratyfikacji przez Polskę i inne państwa protokółu z 14 września 1929 r., dotyczącego rewizji Statutu Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej (Dz.U. z 1936 r. nr 47, poz. 341). Zarejestrowany w Sekretariacie Ligi Narodów 1 lutego 1936 (LNTSer 15; 165 LNTS 353).
  4. ↑ Państwa nie reprezentowane w Stałym Trybunale Rozjemczym przedstawiały listy kandydatów na tych samych warunkach, jakie dla Trybunału Rozjemczego określa art. 44 Konwencji Haskiej z 18 października 1907 r. o pokojowym załatwianiu zatargów międzynarodowych (Dz.U. z 1930 r. nr 9, poz. 64).
  5. ↑ Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-03-09].
  6. ↑ Zmarł 1 marca 1923.
  7. ↑ Zmarł 9 marca 1929.
  8. ↑ Zrezygnował 11 kwietnia 1928.
  9. ↑ Zmarł 31 sierpnia 1928.
  10. ↑ Wybrany 10 września 1923 po śmierci sędziego Barbosy.
  11. ↑ Wybrany 8 września 1928 po rezygnacji sędziego Moore’a; zrezygnował 15 lutego 1930.
  12. ↑ Wybrany 19 września 1929 po śmierci sędziego Weissa.
  13. ↑ Wybrany 19 września 1929 po śmierci sędziego Finlaya.
  14. ↑ Wybrany 25 września 1930 po rezygnacji sędziego Hughesa.
  15. ↑ Zmarł 28 grudnia 1934.
  16. ↑ Zrezygnował 5 września 1935.
  17. ↑ Zmarł 11 lipca 1936.
  18. ↑ Zmarł 24 marca 1940.
  19. ↑ Zrezygnował 25 sierpnia 1935.
  20. ↑ Zrezygnował 15 stycznia 1936.
  21. ↑ Wybrany 15 września 1935 po śmierci sędziego Adatciego; zrezygnował 15 stycznia 1942.
  22. ↑ Wybrany 8 października 1936 po rezygnacji sędziego Wanga.
  23. ↑ Wybrany 8 października 1936 po rezygnacji sędziego Schückinga; zmarł 7 lipca 1937.
  24. ↑ Wybrany 8 października 1936 po rezygnacji sędziego Kellogga.
  25. ↑ Wybrany 25 maja 1937 po śmierci sędziego Rolin-Jaequemynsa.
  26. ↑ Wybrany 26 września 1938 po śmierci sędziego Hammarskjölda.
  27. ↑ Stanowisko zniesione od 1 lutego 1936.

Linki zewnętrzne