Saussurea (Saussurea DC.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Obejmuje w zależności od ujęcia systematycznego od ok. 300[5] do ponad 500[4] gatunków. Rośliny te występują w strefie okołobiegunowej i umiarkowanej na półkuli północnej, zwłaszcza w południowej części zasięgu na obszarach górskich. Centrum zróżnicowania stanowią góry Azji. W samych Chinach rośnie ok. 290 gatunków, z czego ponad 190 to endemity tego kraju[6]. W Ameryce Północnej rośnie 6 gatunków, w Australii jeden[7], w Europie 9 gatunków[4]. Do flory Polski należą dwa gatunki – saussurea alpejskaS. alpina i saussurea wielkogłowaS. pygmaea[8].
Niektóre gatunki z tego rodzaju uprawiane są jako rośliny ozdobne, zwłaszcza saussurea alpejskaS. alpina[5]. Liczne gatunki wykorzystywane są w tradycyjnej medycynie chińskiej (zwłaszcza: S. arenaria, S. epilobioides, S. involucrata, S. laniceps, S. leucoma, S. medusa, S. obvallata, S. stella), przy czym intensywna ich eksploatacja stanowi dla nich istotne zagrożenie[6]. S. costus poza wykorzystaniem leczniczym ceniony jest dla olejku aromatycznego o bardzo długotrwałym aromacie[5].
Nieuzbrojone (pozbawione kolców) byliny[10], często z drewniejącą szyją korzeniową[6], rzadko rośliny roczne[10]. Pęd mają prosto wzniesiony lub podnoszący się, pojedynczy lub rozgałęziony, nagi lub owłosiony. Osiągają od kilku cm do ponad 1,2 m wysokości[7], rzadko nawet do 3 m[9].
Odziomkowe i łodygowe lub tylko łodygowe, siedzące lub ogonkowe[7], zwykle zbiegające nasadami po łodydze[10], całobrzegie do ząbkowanych i pierzasto wcinanych[10], nagie lub owłosione[7].
Zebrane w pojedynczy koszyczek lub w liczne koszyczki tworzące baldachogroniasty lub wiechowaty kwiatostan złożony[10]. Okrywy jajowate, dzwonkowate lub stożkowate, z listkami wyrastającymi w 3–5, czasem większej liczbie rzędów. Listki są podobnej długości, przylegają lub odstają, są całobrzegie lub ząbkowane, zwykle ostro zakończone, ale nie kolczasto. Dno koszyczka jest wypukłe, z szydlastymi plewinkami lub nagie. Kwiaty w koszyczku w liczbie 10–20. Korony są purpurowe, w odcieniach zbliżonych do niebieskiego lub czerwonego, czasem niemal czarne, brązowe lub różowe, rzadziej białe[6]. Łatki na końcach korony są równowąskie[7].
Podługowate, walcowate, 4–5-kanciaste niełupki nagie lub szorstkie. Puch kielichowy w dwóch szeregach. Włoskie zewnętrzne krótkie i szybko opadające. Włoski wewnętrzne pierzaste, dłuższe, zrośnięte są nasadami i zwykle odpadają w całości lub są trwałe[7].
Rodzaj z plemienia Cardueae i podrodziny Carduoideae w obrębie rodziny astrowatychAsteraceae[11]. W obrębie plemienia zaliczany jest do szeroko ujmowanego podplemienia Carduinae[11], wyodrębniany w ramach „grupy Saussurea”[10] lub podplemienia Saussureinae[12].
Klasyfikacja rodzaju jest bardzo problematyczna z powodu niejasnych granic dzielących ten rodzaj i blisko spokrewniony Jurinea. W szerokim ujęciu w ramach „grupy Saussurea” wyróżniane są tylko te dwa rodzaje[10]. W wąskim ujęciu wyodrębnia się szereg mniejszych rodzajów (np. Hemistepia, Himalailla, Shangwua[5], Aucklandia, Frolovia[6]). Także tradycyjny podział wewnątrzrodzajowy na cztery podrodzaje i osiem sekcji nie odpowiada podziałowi naturalnemu (filogenetycznemu)[6].
Gatunek uprawiany pod nazwą saussurea łopianowata (Saussurea lappa)[13] wyodrębniany jest do odrębnego rodzaju jako Dolomiaea costus (Falc.) Kasana & A.K.Pandey[4].
Przypisy
↑Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
↑ abcdefZhu Shi & Eckhard vonZ.S.& E.Raab-StraubeZhu Shi & Eckhard vonZ.S.& E., Saussurea Candolle, [w:] Flora of China [online], eFloras.org [dostęp 2023-01-21].
↑ abcdefgDavid J.D.J.KeilDavid J.D.J., Saussurea de Candolle, [w:] Flora of North America [online], eFloras.org [dostęp 2023-01-21].
↑ZbigniewZ.MirekZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 161, ISBN 978-83-62975-45-7.
↑ abRoger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 344. ISBN 0-333-74890-5.
↑ abcdefgK. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. VIII. Flowering Plants. Dicotyledons. Asterales. Berlin, Heidelberg: Springer, 2007, s. 137. ISBN 978-3-540-31050-1.
↑ abGenus Saussurea DC.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2023-01-21].
↑Cardueae Cass.. [w:] Compositae. The Global Database [on-line]. The International Compositae Alliance. [dostęp 2023-01-21].
↑ abcdeWiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 158. ISBN 978-83-925110-5-2.
.jpg)
.jpg)
