Sasanka słowacka

Sasanka słowacka
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

jaskropodobne

Rząd

jaskrowce

Rodzina

jaskrowate

Rodzaj

sasanka

Gatunek

sasanka Hallera

Podgatunek

sasanka słowacka

Nazwa systematyczna
Pulsatilla halleri subsp. slavica (G.Reuss) Zämelis
Acta Horti Bot. Univ. Latv. 1: 104 (1926)[3]
Synonimy
  • Anemone halleri var. bohemica Pritz.
  • Anemone halleri subsp. slavica (G.Reuss) Soó
  • Anemone patens var. slavica (G.Reuss) Hegi
  • Anemone slavica G.Reuss
  • Anemone wahlenbergii Szontágh
  • Pulsatilla slavica (G.Reuss) G.Reuss[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

brak danych
Multimedia w Wikimedia Commons
Forma białokwiatowa

Sasanka słowacka (Pulsatilla halleri subsp. slavica) – w zależności od ujęcia systematycznego podgatunek lub gatunek rośliny z rodziny rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae). We florze Polski takson ten opisywany jest jako gatunek sasanka słowacka Pulsatilla slavica (G.Reuss) G.Reuss[5], według Plants of the World Online jest to podgatunek sasanki Hallera[3].

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje naturalnie na Słowacji; w Tatrach Zachodnich, na Choczu, w Niżnych Tatrach, w Wielkiej Fatrze i Małej Fatrze. W Polsce podawana była z dwu stanowisk – Wielkie Koryciska i Małe Koryciska w Dolinie Chochołowskiej, także znajdujące się w Tatrach Zachodnich[6]. Odnaleziono ją jednak tylko w Wielkich Koryciskach[7]. Jest sporadycznie uprawiana w alpinariach. Roślina bardzo rzadka, chroniona.

Morfologia

Łodyga
Dorasta od 15 do 30 cm wysokości. Jest biało owłosiona. Pod ziemią roślina ma cienkie kłącze[8].
Liście
Odziomkowe pojawiają się po kwitnieniu. Są pojedynczo pierzastosieczne, składają się z 3 odcinków głęboko 3-klapowych, a każda z tych klap jest 2–3-wrębna. Środkowy odcinek jest większy od dwu pozostałych. Ogonek liściowy o długości 1–1,5 cm. Liście łodygowe wyrastają w okółku, są siedzące, pocięte na równowąskie łatki. Wszystkie liście są biało owłosione[9].
Kwiaty
Fioletowe lub liliowe, osadzone na szczycie łodygi, pokryte szarawym filcem. Okwiat niezróżnicowany na kielich i koronę. Kwiaty są wyprostowane i rozwarte, a listki okwiatu o długości 3,5–4,5 cm nie mają odgiętych końców, jak u innych gatunków sasanek. Pręciki żółte, dwukrotnie krótsze od listków okwiatu[9][8].
Owoce
Owoc zbiorowy złożony z niełupek o długości 4–6 mm. Wraz z silnie wydłużoną, pierzastą szyjką słupka niełupki mają długość do 4,5 cm. Zrośnięte z szyjką słupka. Owocostan wygląda jak puszysta kulka[8].

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Po raz pierwszy zakwita w 3. roku życia. Zapylana jest przez owady. Okres kwitnienia rozpoczyna się w kwietniu i trwa do maja. Kwiaty pojawiają się przed rozwojem liści. Nasiona dojrzewają przez ok. 40 dni, kiełkują po 20 dniach (w warunkach laboratoryjnych w 50–72%)[7]. Są rozsiewane przez wiatr (anemochoria)[8]. Siedlisko: Rośnie na suchych półkach skalnych porośniętych trawami i w prześwietlonych lasach sosnowych w reglu dolnym (1000–1170 m). Głównie na podłożu wapiennym (roślina wapieniolubna). Gatunek charakterystyczny dla Ass. Carici sempervirentis-Festucetum[10]. Roślina trująca, zawiera alkaloidy – anemoninę i protoanemoninę. Liczba chromosomów 2n = 32[7].

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta jest w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Objęta jest również konwencją berneńską i dyrektywą siedliskową[8]. Jedyne jej stanowisko w Polsce znajduje się na obszarze ochrony ścisłej w Tatrzańskim Parku Narodowym. Populacja w Wielkich Koryciskach liczyła w latach 2001–2008 około 80–160 osobników[7].

Informacje o stopniu zagrożenia na podstawie:

 Zobacz też: Rośliny tatrzańskie.

Rozmnożone z nasion populacje sasanki słowackiej znajdują się w uprawie w Ogrodzie Botanicznym w Warszawie, Ogrodzie Botanicznym w Poznaniu, w Górskim Ogrodzie Botanicznym Instytutu Ochrony Przyrody PAN w Zakopanem, a ponadto nasiona przechowywane są w banku nasion w Warszawie-Powsinie[7].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).
  3. ↑ a b c Pulsatilla halleri subsp. slavica (G.Reuss) Zämelis. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-01-04].
  4. ↑ Pulsatilla halleri'' subsp. ''slavica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 53, ISBN 978-83-62975-45-7.
  6. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9.
  7. ↑ a b c d e Mirek Zbigniew, Halina Piękoś-Mirkowa, Czerwona księga Karpat Polskich, Kraków: Instytut Botanik PAN, 2008, s. 96–98, ISBN 978-83-89648-71-6.
  8. ↑ a b c d e f Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek, Rośliny chronione, Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006, ISBN 978-83-7073-444-2.
  9. ↑ a b Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
  10. ↑ Władysław Matuszkiewicz, Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006, ISBN 83-01-14439-4.
  11. ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
  12. ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.