Samuel Fuller

Samuel Fuller
Ilustracja
Samuel Fuller (Francja, 1987)
Prawdziwe imię i nazwisko

Samuel Michael Fuller

Data i miejsce urodzenia

12 sierpnia 1912
Worcester

Data i miejsce śmierci

30 października 1997
Los Angeles

Zawód

reżyser, scenarzysta, powieściopisarz

Współmałżonek

Martha Downes Fuller (rozwód 1959)
Christa Lang (1967–1997)

Lata aktywności

1936–1994

Multimedia w Wikimedia Commons

Samuel Michael Fuller (ur. 12 sierpnia 1912 w Worcester, zm. 30 października 1997 w Los Angeles)[1] – amerykański reżyser, scenarzysta i powieściopisarz. Znany był z produkcji niskobudżetowych, oszczędnych w środkach filmów o kontrowersyjnej tematyce, często realizowanych poza konwencją systemu studyjnego.

Pierwszy scenariusz Fuller napisał do filmu Hats Off (1936). Jego debiut reżyserski to western Zabiłem Jessego Jamesa (1949)[2]. W latach 50. wyreżyserował kilka innych westernów oraz pięć filmów wojennych[3].

W latach 60. niskobudżetowym thrillerem Shock Corridor (1963) Fuller zwrócił się w stronę innych gatunków filmowych niż westerny i dreszczowce wojenne; kolejną produkcją był obraz neo-noir, The Naked Kiss (1964). Zanim napisał i wyreżyserował epopeję wojenną, Wielka czerwona jedynka (1980), przez większość lat 70. twórca był nieaktywny zawodowo. Kolejny jego film, Biały pies (1982), był przykładem kina eksperymentalnego, do którego scenariusz napisał wspólnie z Curtisem Hansonem[4]. Na początku lat 80. Fuller wyemigrował do Francji, gdzie zrealizował dwie ostatnie produkcje[3].

Życiorys

Fuller urodził się w Worcester (Massachusetts) w rodzinie żydowskiej. Jego rodzicami byli Rebecca Baum (pochodząca z Polski) i Benjamin Rabinovitch (z Rosji)[5][6]. Po emigracji rodziców do Stanów Zjednoczonych zmienili oni nazwisko z Rabinovitch na Fuller (prawdopodobnie inspirując się lekarzem, Benjaminem Fullerem, który w 1620 roku przybył do Ameryki na statku „Mayflower”)[5]. W swojej autobiografii A Third Face (2002) Fuller stwierdził, że zaczął mówić dopiero w wieku 5 lat[6]. Jego ojciec zmarł w 1923 roku[6].

Po śmierci ojca rodzina przeniosła się do Nowego Jorku, gdzie w 1924 roku, w wieku 12 lat, Fuller rozpoczął pracę w redakcji gazety „New York Evening Journal” jako pomocnik dziennikarzy (copy boy)[7]. Cztery lata później, mając 17 lat, został reporterem działu kryminalnego w „New York Evening Graphic”[7]. Pod koniec lat 30. napisał trzy powieści pulpowe, co pozwoliło mu na współpracę przy tworzeniu scenariuszy oraz zapewnianie hollywoodzkim studiom pomysłów na filmowe historie[8].

Po ataku na Pearl Harbor (1941), podczas II wojny światowej, Fuller zaciągnął się do United States Army[6]. Będąc strzelcem w 1 Dywizji Piechoty (tzw. Wielka Czerwona Jedynka) brał udział w lądowaniu Afryce (Torch, 1942)[9], na Sycylii (Husky, 1943)[10] oraz w Normandii (Omaha, 1944)[10][6]. Szlak bojowy zaprowadził go do Belgii i Czechosłowacji[11]. W 1945 roku był obecny podczas wyzwolenia niemieckiego obozu koncentracyjnego, które zarejestrował na 16 mm taśmie, znanej jako V-E +1. Niemy film później wykorzystano we francuskim dokumencie Falkenau, the Impossible (1988). W 2014 roku V-E +1 przeznaczono do przechowania na amerykańskiej liście National Film Registry[12]. Za zasługi wojenne Fuller został odznaczony Brązową Gwiazdą, Srebrną Gwiazdą oraz Purpurowym Sercem[6]. Dosłużył się stopnia kaprala[13]. Fuller wykorzystał swoje wojenne doświadczenia m.in. w Wielkiej czerwonej jedynce (1980), tytule, który jest jednocześnie określeniem 1. Dywizji Piechoty[14]. Po zakończeniu wojny Fuller był współautorem książki opisującej historię 16. Pułku Piechoty[15].

Jego bratem był Ray Fuller, porucznik Counter Intelligence Corps[16].

Kariera

Scenariusz i reżyseria

Pierwszy scenariusz Fullera powstał do filmu Hats Off (1936)[17]. Był nieprzekonany do reżyserskiej wizji Douglasa Sirka przedstawionej w obrazie Shockproof (1949), do którego scenariusz napisał Fuller[18]. Postanowił wówczas zająć się też reżyserią. Po tym jak spotkał producenta Roberta Lipperta doszło między nimi do współpracy; Fuller wyreżyserował dla niego trzy filmy[19]. Lippert zaproponował mu wynagrodzenie za realizację filmu, a Fuller uprzedził producenta, że zgodzi się, jeśli będzie mógł też zająć się reżyserią. Lippert przystał na tę propozycję. Film Zabiłem Jessego Jamesa (1949), który zrealizowano w 10 dni, kosztował 104 000 USD[20]. Kolejnym ich filmem był The Baron of Arizona (1950) z Vincentem Price’em[21].

Sukces The Steel Helmet

Trzecim obrazem Fullera był The Steel Helmet, który był jednocześnie pierwszym filmem traktującym o wojnie koreańskiej powstałym w trakcie trwania konfliktu zbrojnego[22][23]. Był to też pierwszy jego film wojenny, który miał premierę w czasie, gdy w Stanach Zjednoczonych szalała czerwona panika[23]. Scenariusz powstał w tydzień, a zdjęcia zrealizowano w ciągu 10 dni. The Steel Helmet przedstawia negatywną stronę działań wojennych: doświadczenia z wojny koreańskiej ukazane są jako przygnębiające, odczłowieczające oraz wywołujące u odbiorcy zamęt[24].

Sam film okazał się przebojem, jednak Fuller atakowany był w artykułach publikowanych w konserwatywnych gazetach, w których był określany jako zwolennik komunizmu oraz przeciwnik Ameryki; dyrektor FBI, J. Edgar Hoover, zlecił by agencja go sprawdziła, jednak Fuller w owym czasie nie miał o tym pojęcia. Z kolei Pentagon wezwał go do Waszyngtonu, by wyjaśnił scenę, w której Zack w napadzie szału zabija jeńca wojennego. Kiedy Fuller dotarł na miejsce czekali na niego generałowie i wyżsi oficerowie, którzy oskarżyli go o zrobienie filmu, który miał być komunistyczną indoktrynacją. Reżyser wytłumaczył im, że walczył w II wojnie światowej i był świadkiem, kiedy żołnierze w gniewie strzelali do więźniów. Wojskowi uwierzyli mu dopiero po przekonaniu ich do wykonania połączenia telefonicznego do brygadiera generała Maxwella Taylora (dowódcy jego pułku) i jego protekcji dla Fullera[25]. Krytyk Westford Pedravy napisał, że Fuller był potajemnie finansowany przez „czerwonych”[26]. Fuller planował wykorzystać archiwalne materiały wojenne z filmowych zasobów armii Stanów Zjednoczonych, jednak jej przedstawiciele odpowiedzieli na jego prośbę odmownie, argumentując tym, że armia nie miałaby z tytułu tego filmu żadnych korzyści[27]. Tym filmem reżyser rozpoczął współpracę z aktorem Gene’em Evansem[28]. Przedstawiciele studia chcieli obsadzić w produkcji Johna Wayne’a, ale ten wybór przekreśliłby wizję Fullera, którą miał być realistyczny film wojenny[29].

Kontrakt z 20th Century Fox

Po sukcesie obrazu The Steel Helmet Fuller był rozchwytywany przez czołowe wytwórnie filmowe[30]. Fuller wybrał drogę mniej komercyjną. Po porozumieniu się z Darrylem Zanuckiem, szefem studia 20th Century Fox, wynegocjował nietypowy kontrakt, który w kwietniu 1951 roku podpisał. Aktor Robert Stack, z którym Fuller pracował w latach 50., opisał ich relacje tak: „Darryl widział w Sammym Fullerze bratnią duszę, rodaka i wspólnika. Nieważne jak daleko Sammy mógł podążyć, Darryl kroczył razem z nim”[30]. Zgodnie z kontraktem Fuller miał zrobić dla Zanucka od pięciu do siedmiu filmów[9][31]. Pierwszym filmem zrealizowanym przez Fullera dla studia Fox był film o wojnie koreańskiej, Bagnet na broń (1951)[31]. Armia amerykańska przydzieliła mu przy produkcji filmu technicznego doradcę, odznaczonego Medalem Honoru, Raymonda Harveya, kolegę Fullera z czasów II wojny światowej[32]. Ta dwójka spotkała się też na planie późniejszego filmu Verboten! (1959); przy tej produkcji Harvey też pełnił rolę doradcy technicznego[33].

Ulubiony film Fullera, spośród tych zrealizowanych przez niego, Park Row (1952) przedstawiał historię amerykańskiego dziennikarstwa[34][35]. Darryl Zanuck zasugerował, by film miał formę musicalu, ale Fuller, zirytowany tą wizją, odmówił. Filmowiec postanowił zrealizować obraz na własną rękę, na którego produkcję złożyły się głównie jego własne oszczędności[23]. Amerykański filmowiec, Quentin Tarantino, określił ten film jako: „jeden z najwspanialszych listów miłosnych w historii filmu, a jednocześnie miłosny list skierowany do dziennikarstwa”[36].

Kolejnym obrazem Fullera był film noir, Kradzież na South Street (1953), w którym wystąpił Richard Widmark. W 2018 roku amerykańska Biblioteka Kongresu uznała film za dzieło „kulturalnie, historycznie lub estetycznie znaczące”, które umieszczono w National Film Registry[37]. W 1955 roku odbyła się premiera House of Bamboo – była to pierwsza produkcja hollywoodzkiego studia zrealizowana w Japonii[38].

Globe Enterprises

Czterdzieści rewolwerów (1957), kolejny obraz reżysera, był ostatnim z sześciu filmów zamówionych u Fullera przez Zanucka dla wytwórni 20th Century Fox[a][39]. Film China Gate (1957) był długo niedostępny na terytorium Francji, ponieważ francuski konsul, Romain Gary, uważał go za zbyt prymitywny i antyfrancuski. Mimo nieprzychylnej opinii dyplomaty i pisarza, w późniejszym czasie Gary i Fuller nawiązali przyjacielskie relacje[40]. Dwa ostatnie filmy oraz Run of the Arrow, Verboten! i The Crimson Kimono zostały wyprodukowane przez Globe Enterprises (Run of the Arrow i Verboten! dodatkowo przez RKO Radio Pictures)[41].

Kiedy na początku lat 60. system studyjny załamał się pod naporem telewizji Fuller miał problemy z uzyskaniem pieniędzy na realizację filmów, przez co znów pracował jako niezależny twórca nisko-budżetowych produkcji[42], które nadal budziły kontrowersje[43]. Akcja obrazu Shock Corridor (1963) dzieje się w szpitalu psychiatrycznym[44], a w produkcji The Naked Kiss (1964) osią filmu jest prostytutka usiłująca zmienić swoje życie poprzez pracę w pediatrycznym oddziale szpitalnym. Finansowaniem tego obrazu zajęły się te same osoby co w przypadku Shock Corridor, ponieważ chcieli w krótkim czasie zarobić na efektach wydajnej pracy Fullera; zespół produkcyjny tworzyli operator, kompozytor i montażysta, którzy brali udział w tworzeniu poprzedniego filmu[45]. O filmie Shock Corridor Fuller powiedział:

Mierzyłem się z szaleństwem, rasizmem, patriotyzmem, wojną nuklearną i perwersją seksualną… Mój dom wariatów był metaforą Ameryki[44].

Samuel Fuller

W latach 1967–1980 Fuller wyreżyserował tylko jeden film, Ludojad (1969), który był koprodukcją amerykańsko-meksykańską[46]. W swojej autobiografii, A Third Face, Fuller tłumaczył, że dokończył film w montażowni, ale później producenci nanieśli swoje poprawki. Fuller zażądał by z napisów usunięto jego nazwisko, ale tak się nie stało[47]. W 1980 roku powrócił z filmem Wielka czerwona jedynka, pół-autobiograficznej historii traktującej o żołnierzach i ich wstrząsających doświadczeniach podczas II wojny światowej[48]. W czasie premiery obraz zyskał uznanie części krytyków, choć sukces komercyjny był umiarkowany[49].

Odłożyć film na półkę, nie pozwalając nikomu go zobaczyć? Byłem oszołomiony. Trudno wyrazić ból związany z zamknięciem gotowego filmu w skarbcu, który nigdy nie zostanie wyświetlony dla publiczności. To tak, jakby ktoś na zawsze wsadził twoje nowo narodzone dziecko do cholernego najściślej strzeżonego więzienia… Przeprowadzka na jakiś czas do Francji złagodziła trochę bólu i wątpliwości, z którymi musiałem żyć z powodu Białego psa[50].

Samuel Fuller, The Criterion Collection

W 1981 roku Fuller został wyznaczony do nakręcenia filmu Biały pies, którego fabułę oparto na powieści autorstwa francuskiego pisarza, Romaina Gary’ego[51]. Kontrowersyjny obraz przedstawia zmagania czarnoskórego tresera psa, który próbuje zdeprogramować[b] „białego psa”[52], przybłędę, który został zaprogramowany tak, by zaciekle atakować każdą osobę o czarnym kolorze skóry[53]. Reżyser chętnie zgodził się, by podjąć pracę nad filmem, ponieważ w trakcie kariery często skupiał się nad kwestiami rasowymi[54][55]. Kiedy już się zapoznał z treścią powieści i z pomysłem „białych psów” zlecono mu „rekonceptualizację” głównego wątku filmu tak, by konflikt przedstawiony w książce przypisany był nie człowiekowi, a psu[50]. Wykorzystał film do przekazania antyrasistowskiego przesłania w postaci filmowej analizy zadanego pytania, czy rasizm jest wyleczalny, czy też jest to choroba nieuleczalna[56].

W czasie zdjęć wytwórnia Paramount Pictures coraz bardziej niepokoiła się tym, że film może urażać afroamerykańskich widzów, zleciła więc dwóm konsultantom ocenę pracy i propozycję ich afirmacji tego, jak czarnoskórzy bohaterowie zostali zobrazowani[50][57]. Jeden z nich, Willis Edwards, prezydent hollywoodzkiej filii stowarzyszenia NAACP, „zarekomendował usunięcie treści rasistowskich i wyprodukowanie bardziej konwencjonalnego horroru/dreszczowca”[58]. Ostatecznie Edwards opowiedział się za usunięciem wszystkich rasistowskich treści z filmu, a kiedy jego rekomendacje zostały odrzucone, doprowadził do bojkotu, argumentując, że idea szkolenia i atakowanie przez psa mogą podsunąć „pomysły KKK i innym organizacjom supremacji białych”[59]. Fullera nie poinformowano o prowadzonych dyskusjach, ani nie dostarczono mu żadnych notatek aż do momentu, gdy do planowanego zakończenia zdjęć pozostały dwa tygodnie. Znany z zagorzałości w kwestii integracji rasowej i regularnego przydzielania niestereotypowych ról czarnoskórym aktorom Fuller, czując się znieważonym, zażądał, aby usunąć przedstawiciela NAACP z planu filmowego[57][60]. Po ukończeniu filmu Paramount odmówiło jego wyświetlania w amerykańskich kinach, co spowodowane było zapowiadanym przez NAACP bojkotom, które mogły obejmować wszystkie filmy wytwórni[61].

Po tym, jak Biały pies został odłożony na półkę przez Paramount Pictures, w 1982 roku Fuller przeprowadził się wraz z rodziną do Francji[50] i już nigdy nie wyreżyserował amerykańskiego filmu[61]. Fuller wyreżyserował dwa francuskie filmy kinowe, Złodzieje nocą (Les Voleurs de la nuit, 1984) i Ulica bez powrotu (Street of No Return, 1989)[62]. Złodzieje nocą wyselekcjonowany został do udziału w konkursie głównym 34. Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Berlinie[63]. W 1990 wyreżyserował ostatni film, telewizyjny Tinikling ou ‘la madonne et le dragon’[64]. Ostatni scenariusz napisał wraz z żoną, Christą Lang, do produkcji telewizyjnej, Dziewczyny w więzieniu (1994)[65][66].

Jeśli nie lubisz filmów Samuela Fullera, nie lubisz kina[67].

Martin Scorsese

W 2002 roku wydana została autobiografia Fullera, A Third Face: My Tale of Writing, Fighting, and Filmmaking[68], którą napisał wraz z żoną, Christą Lang, i Jerome’em Henrym Rudesem[69]. Do książek jego autorstwa należą powieści na tematy aktualne: Burn, Baby, Burn (1935), Test Tube Baby (o sztucznym zapładnianiu, 1936), Make Up and Kiss (1938) i The Dark Page (1944)[70]. Napisał też nowelizacje[c] jego filmów, The Naked Kiss (1964) i Wielka czerwona jedynka (1980), a także 144 Piccadilly (1971) i Quint’s World (1988)[72]. W 1986 roku opublikowany został obszerny wywiad z Fullerem, przyprowadzony przez Jeana Narboniego i Noëla Simsolo dla „Cahiers du cinéma”, Il etait une fois: Samuel Fuller (z przedmową Martina Scorsesego[73])[74].

Aktorstwo

Fuller wystąpił w roli cameo w filmie Szalony Piotruś (1965) Jeana-Luca Godarda, w którym wypowiada kwestię: „Film jest jak pole bitwy. Miłość… nienawiść… akcja… przemoc… śmierć. Jednym słowem – emocje”[75]. Pojawił się również, grając samego siebie, w obrazie francuskiego krytyka Luca Moulleta, Brigitte et Brigitte (1966)[76][77], gdzie wystąpił obok reżyserów francuskiej Nowej Fali: Claude’a Chabrola, Érica Rohmera i Andrégo Téchinégo[78]. W filmie Dennisa Hoppera, The Last Movie (1971), wcielił się w postać reżysera wymachującego pistoletem[79]. Z kolei u Stevena Spielberga w produkcji 1941 (1979) sportretował pułkownika armii[80]. Pojawił się też w czterech filmach niemieckiego twórcy, Wima Wendersa: Amerykański przyjaciel (1977), Opowieści Hammetta (1982), Stan rzeczy (1982) i, w jego ostatniej roli, w Końcu przemocy (1997)[81][79]. Wystąpił też w filmie Życie cyganerii (1992) fińskiego reżysera Akiego Kaurismäkiego[82].

Uwagi

  1. ↑ Film Czterdzieści rewolwerów był dystrybuowany przez 20th Century Fox, ale wyprodukowany przez Globe Enterprises.
  2. ↑ Deprogramowanie (ang. deprogramming) – poddanie osoby, poddanej wcześniej praniu mózgu, kuracji psychiatrycznej poprzez reindoktrynację pacjenta, by przyjął wartości powszechnie uznawane za konwencjonalne.
  3. ↑ Nowelizacja filmu (Mirosław Bańko: upowieściowienie / adaptacja powieściowa / adaptacja filmu na powieść) – przekształcenie czegoś w formę powieści[71].

Przypisy

  1. ↑ Samuel Fuller, with Christa Fuller and Jerome Rudes, A Third Face: My Tale of Writing, Fighting, and Filmmaking (Hal Leonard Corporation, 2002) s. 7.
  2. ↑ Fuller i Peary 2012 ↓, s. 9.
  3. ↑ a b Damian Wiśniowski: Samuel Fuller – cichy rewolucjonista – FWM – Filmweb Magazyn. filmweb.pl, 2017-10-12. [dostęp 2019-07-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-21)].
  4. ↑ Samantha Fuller: Kino Nowe Horyzonty – Biały pies. kinonh.pl. [dostęp 2019-07-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-21)]. (pol. • ang.).
  5. ↑ a b Samuel Fuller, Christa Fuller, Jerome Rudes: A Third Face: My Tale of Writing, Fighting and Filmmaking. New York: Alfred A Knopf, 2002, s. 7. ISBN 978-0-375-40165-7.
  6. ↑ a b c d e f Petri Liukkonen: Samuel Fuller. authorscalendar.info. [dostęp 2019-07-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-21)]. (ang.).
  7. ↑ a b Fuller i Peary 2012 ↓, s. 15.
  8. ↑ Lisa Dombrowski: The Films of Samuel Fuller: If You Die, I’ll Kill You. Middletown: Wesleyan University Press, 2015, s. 4. ISBN 978-0-8195-7610-1.
  9. ↑ a b James Hancock: ‘A Film is like a Battleground’ – Samuel Fuller – Wrong Reel Productions. wrongreel.com. [dostęp 2019-07-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-17)]. (ang.).
  10. ↑ a b Samuel Fuller (1912–1997) | Pangborn on Film. pangbornonfilm.com. [dostęp 2019-07-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-23)]. (ang.).
  11. ↑ Christopher J. Olson: 100 Greatest Cult Films. Rowman & Littlefield, 2018, s. 216, seria: 100 Greatest…. ISBN 978-1-4422-1104-9.
  12. ↑ Cinematic Treasures Named to National Film Registry | Library of Congress. loc.gov, 2014-12-17. [dostęp 2019-07-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-23)]. (ang.).
  13. ↑ Israel. On the set of “The Big Red One”, a film by Sam Fuller. 1978.. magnumphotos.com. [dostęp 2019-07-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-23)]. (ang.).
  14. ↑ Samantha Fuller: Kino Nowe Horyzonty – Wielka czerwona jedynka. kinonh.pl. [dostęp 2019-07-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-23)]. (pol. • ang.).
  15. ↑ John W. Baumgartner, Al De Poto, William Fraccio, Sammy Fuller: The 16th Infantry: 1798–1946. warchronicle.com. [dostęp 2019-07-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-02)]. (ang.).
  16. ↑ Gene Gutowski: Od Holocaustu do Hollywood. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2004, s. 173, 174. ISBN 83-08-03549-3.
  17. ↑ Samuel Fuller: In a Word, Emotion. W: Nat Segaloff: Final Cuts: The Last Films of 50 Great Directors. Duncan: BearManor Media, 2013, s. 99. ISBN 978-1-59393-233-6.
  18. ↑ Dave Kehrnov: The Tabloid Auteur: Samuel Fuller’s Muscular Vision – The New York Times. nytimes.com, 2009-11-06. [dostęp 2019-07-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-24)]. (ang.).
  19. ↑ Nick Pinkerton: Eclipse Series 5: The First Films of Samuel Fuller | The Current | The Criterion Collection. criterion.com, 2007-08-14. [dostęp 2019-07-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-24)]. (ang.).
  20. ↑ Fuller i Peary 2012 ↓, s. 102.
  21. ↑ Eclipse Series 5: The First Films of Samuel Fuller. criterion.com. [dostęp 2019-07-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-24)]. (ang.).
  22. ↑ Marsha Gordon: Film is Like a Battleground: Sam Fuller’s War Movies. New York: Oxford University Press, 2017, s. 338. ISBN 978-0-19-026977-7.
  23. ↑ a b c The Complete Samuel Fuller – Harvard Film Archive. library.harvard.edu. [dostęp 2019-07-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-19)]. (ang.).
  24. ↑ Richard Alan Schwartz: The 1950s. New York: Infobase Publishing, 2014, s. 102–103. ISBN 978-1-4381-0876-6.
  25. ↑ The Steel Helmet » historyonfilm.com. historyonfilm.com, 2012-03-03. [dostęp 2019-07-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-24)]. (ang.).
  26. ↑ Samuel Fuller, Christa Fuller, Jerome Rudes: A Third Face: My Tale of Writing, Fighting and Filmmaking. New York: Alfred A Knopf, 2002, s. 262. ISBN 978-0-375-40165-7. Cytat: Westford Pedravy, wrote that I was secretly financed by the Reds and should be investigated by the Pentagon.
  27. ↑ Marsha Gordon: Film is Like a Battleground: Sam Fuller’s War Movies. New York: Oxford University Press, 2017, s. 82. ISBN 978-0-19-026975-3.
  28. ↑ Myrna Oliver: Gene Evans; Actor Known for ‘Tough Guy’ Roles. latimes.com, 1998-04-03. [dostęp 2019-07-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-24)]. (ang.).
  29. ↑ Robert Niemi: 100 Great War Movies: The Real History Behind the Films. Santa Barbara: ABC-CLIO, 2018, s. 302. ISBN 978-1-4408-3386-1.
  30. ↑ a b Marsha Gordon: Film is Like a Battleground: Sam Fuller’s War Movies. New York: Oxford University Press, 2017, s. 16. ISBN 978-0-19-026976-0.
  31. ↑ a b Fuller i Peary 2012 ↓, s. 107.
  32. ↑ Marsha Gordon: Film Is Like a Battleground: Sam Fuller’s War Movies. New York: Oxford University Press, 2017, s. 106. ISBN 978-0-19-026975-3.
  33. ↑ Marsha Gordon: Film is Like a Battleground: Sam Fuller’s War Movies. New York: Oxford University Press, 2017, s. 194. ISBN 978-0-19-026975-3.
  34. ↑ Edmond Grant: The Motion Picture Guide: 1999 Annual (The Films of 1998). CineBooks, 1999, s. 497. ISBN 978-0-933997-43-1. Cytat: Evans played a hard-hitting turn-of- the-century newspaper man in Fuller’s own personal favorite of his films, Park Row.
  35. ↑ Elizabeth A. Schick: Current Biography Yearbook 1999. H.W. Wilson, grudzień 1998, s. 641. ISBN 978-0-8242-0957-5. Cytat: “an authentic American primitive” and by some others as “the king of the B’s”; achieved his greatest commercial success with China Gate (1957) and Merrill’s Marauders (1962); viewed Park Row (1952) as his favorite. (ang.).
  36. ↑ John J. O’Connor: Television review: His Films Were Never Slick, but the List of Admirers Is. nytimes.com, 1996-06-24. [dostęp 2019-07-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-28)]. (ang.).
  37. ↑ Complete National Film Registry Listing – National Film Preservation Board | Programs | Library of Congress. loc.gov. [dostęp 2019-07-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-28)]. (ang.).
  38. ↑ Foundations: The noir heist and its satire as aesthetic parables. W: Daryl Lee: The Heist Film: Stealing With Style. New York: Columbia University Press, 2014, s. 38. ISBN 978-0-231-16969-1.
  39. ↑ Samantha Fuller: Kino Nowe Horyzonty - 40 rewolwerów. kinonh.pl, 2018-10-27. [dostęp 2019-07-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-28)]. (pol. • ang.).
  40. ↑ Nathanaël Bouton-Drouard: Regard Critique - Home cinéma - Critique China Gate. regard-critique.fr. [dostęp 2019-07-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-28)]. (fr.).
  41. ↑ Lisa Dombrowski: The Films of Samuel Fuller: If You Die, I’ll Kill You. Middletown: Wesleyan University Press, 2015, s. 228. ISBN 978-0-8195-7610-1.
  42. ↑ Richard Brody: DVD of the Week: “The Naked Kiss” | The New Yorker. newyorker.com. [dostęp 2019-08-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-30)]. (ang.).
  43. ↑ Joanna Ostrowska: Kino Nowe Horyzonty - Christa i Samantha Fuller Masterclass. kinonh.pl. [dostęp 2019-08-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-30)]. (pol. • ang.).
  44. ↑ a b Thomas G. Plante: Abnormal Psychology Across the Ages. ABC-CLIO, 2013, s. 162. ISBN 978-0-313-39837-7.
  45. ↑ Samantha Fuller: Kino Nowe Horyzonty - The Naked Kiss. kinonh.pl. [dostęp 2019-08-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-30)]. (pol. • ang.).
  46. ↑ Jay Robert Nash: The Encyclopedia of Best Films: A Century of All the Finest Movies. T. S–U. Rowman & Littlefield, 2019, s. 2090. ISBN 978-1-5381-3417-7.
  47. ↑ Richard Brody: Movie of the Week: “Shark!” | The New Yorker. newyorker.com, 2014-07-31. [dostęp 2019-08-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-30)]. (ang.).
  48. ↑ Graeme Ross: Second World War in film: 20 of the best war movies ever made | The Independent. independent.co.uk, 2019-06-06. [dostęp 2019-08-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-30)]. (ang.).
  49. ↑ Jeffrey M. Anderson: Combustible Celluloid Review - The Big Red One (1980), Samuel Fuller, Samuel Fuller, Lee Marvin, Mark Hamill, Robert Carradine, Bobby Di Cicco, Stephane Audran, Christa Lang, Kelly Ward, Siegfried Rauch, Samuel Fuller. combustiblecelluloid.com. [dostęp 2019-08-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-30)]. (ang.).
  50. ↑ a b c d Jim Hoberman: White Dog: Sam Fuller Unmuzzled | The Current | The Criterion Collection. criterion.com, 2008-11-27. [dostęp 2020-05-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-31)]. (ang.).
  51. ↑ Lisa Dombrowski: The Films of Samuel Fuller: If You Die, I’ll Kill You. Middletown: Wesleyan University Press, 2015, s. 191. ISBN 978-0-8195-7610-1.
  52. ↑ White Dog (1982) | The Criterion Collection. criterion.com. [dostęp 2020-05-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-31)]. (ang.).
  53. ↑ Kate O’Hara. Brief Movie Reviews: Revivals. „New York Magazine”. 24 (30), s. 59, 1991-08-05. New York Media, LLC. ISSN 0028-7369. (ang.). 
  54. ↑ Neil Mitchell: White Dog | Electric Sheep – reviews. electricsheepmagazine.co.uk, 2014-03-29. [dostęp 2020-05-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-31)]. (ang.).
  55. ↑ AFI|Catalog – White Dog. afi.com. [dostęp 2020-06-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-01)]. (ang.).
  56. ↑ Lisa Katzman: Film; ‘White Dog’ Is Set Loose at Last – The New York Times. nytimes.com, 1991-07-07. [dostęp 2020-05-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-31)]. (ang.).
  57. ↑ a b Charles Taylor: White Dog 1982. nytimes.com, 2008-11-02. [dostęp 2020-05-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-09)]. (ang.).
  58. ↑ (Notes). W: Katarina Gregersdotter, Johan Höglund, Nicklas Hållén: Animal Horror Cinema: Genre, History and Criticism. Palgrave Macmillan, 2016, s. 139. ISBN 978-1-137-49639-3.
  59. ↑ Jennie Lightweis-Goff: White Dog • Senses of Cinema. sensesofcinema.com, 2009-09. [dostęp 2020-05-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-31)]. (ang.).
  60. ↑ Lisa Dombrowski. Every Dog Has Its Day: The Muzzling of Samuel Fuller’s White Dog. „Film Comment”. 44 (6), s. 46–49, listopad–grudzień 2008. (ang.). 
  61. ↑ a b Peter Sobczynski: eFilmCritic – DVD Reviews for 12/19: Daphna, You Might Want To Skip This One!. efilmcritic.com. [dostęp 2020-06-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-01)]. (ang.).
  62. ↑ Simon Foster: Samuel Fuller | SBS Movies. sbs.com.au, 2013-01. [dostęp 2020-06-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-01)]. (ang.).
  63. ↑ | Berlinale | Archive | Annual Archives | 1984 | Programme. berlinale.de. [dostęp 2020-06-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-01)]. (ang.).
  64. ↑ Cullen Gallagher: The Madonna and the Dragon. notcoming.com, 2012-12-04. [dostęp 2020-06-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-01)]. (ang.).
  65. ↑ Cullen Gallagher, Leo Goldsmith, Thomas Scalzo: Samuel Fuller: Deep Cuts. notcoming.com, 2012-11-22. [dostęp 2020-06-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-01)]. (ang.).
  66. ↑ Adrian Martin: Girls in Prison. filmcritic.com.au, 2002-07. [dostęp 2020-06-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-01)]. (ang.).
  67. ↑ La Filmothèque du Quartier Latin. Les Bas-fonds new-yorkais. lafilmotheque.fr. [dostęp 2020-06-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-02)]. (fr.).
  68. ↑ Samantha Fuller: A Fuller Life | Kino Nowe Horyzonty. kinonh.pl. [dostęp 2020-06-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-01)]. (pol. • ang.).
  69. ↑ Christopher J. Olson: 100 Greatest Cult Films. Lanham: Rowman & Littlefield, 2018, s. 315. ISBN 978-1-4422-1104-9.
  70. ↑ Fuller Samuel (1911–1997) [sic!]. W: redaktorzy Encyclopaedii Universalis: Dictionnaire du Cinéma américain: Les Dictionnaires d’Universalis. T. 43. Encyclopaedia Universalis, 2019, s. 519, seria: Les Dictionnaires d’Universalis. ISBN 978-2-341-00182-3.
  71. ↑ Maciej Malinowski: Nowelizacja filmu – Porady językowe – Obcy język polski. obcyjezykpolski.pl, 2018-12-12. [dostęp 2020-06-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-01)].
  72. ↑ Lee Server: Encyclopedia of Pulp Fiction Writers. New York: Infobase Publishing, 2014, s. 104–105, seria: Facts on File library of American literature. ISBN 978-1-4381-0912-1.
  73. ↑ Pierre Frison. Il était une fois… Samuel Fuller. „Études”, s. 704, 1987. ISSN 0014-1941. Cytat: Jean Narboni, Noël Simsolo: Il était une fois… Samuel Fuller: Histoires d’Amérique racontées par Samuel Fuller. Préface de Martin Scorsese. Cahiers du Cinéma, 1986, 346 pages (…). (fr.). 
  74. ↑ Robert Polito: Shock Corridor: Lindywood Confidential. criterion.com, 2011-01-18. [dostęp 2020-06-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-02)]. (ang.).
  75. ↑ Fuller i Peary 2012 ↓, s. 75.
  76. ↑ David Ehrenstein: Film: The Front Line 1984. Denver: Arden Press, Inc., 1984, s. 85. ISBN 978-0-912869-05-6. Cytat: As a Cahiers contributor, Moullet was always the most vocal champion of the outre. An early enthusiast of Samuel Fuller (who makes a brief appearance as himself in Brigitte et Brigitte).
  77. ↑ Luc Moullet: Brigitte e Brigitte (Brigitte et Brigitte, Luc Moullet 1966). youtube.com, 2020-03-26. [dostęp 2020-06-16]. (fr.).
  78. ↑ Jacques Mandelbaum: Luc Moullet | orpierre-cinema. orpierre-cinema.org / „Le Monde”, 2010-01-12. [dostęp 2020-06-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-16)]. (fr.).
  79. ↑ a b Lisa Dombrowski: The Films of Samuel Fuller: If You Die, I’ll Kill You. Wesleyan University Press, 2015, s. 172. ISBN 978-0-8195-7610-1.
  80. ↑ Gerald Peary: Sam Fuller – Cigars and Cinema with Sam Fuller. geraldpeary.com, 1980-09-04. [dostęp 2020-06-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-24)]. (ang.).
  81. ↑ Peter Stanfield: Maximum Movies--pulp Fictions: Film Culture and the Worlds of Samuel Fuller, Mickey Spillane, and Jim Thompson. New Jersey: Rutgers University Press, 2011, s. 150. ISBN 978-0-8135-5061-9.
  82. ↑ Leonard Maltin: Leonard Maltin's 2013 Movie Guide: The Modern Era. New York: Penguin, 2012, s. 1425. ISBN 978-1-101-60463-2.

Bibliografia

  • Samuel Fuller, Gerald Peary: Samuel Fuller: Interviews. Jackson: University Press of Mississippi, 2012, seria: Conversations with Filmmakers Series. ISBN 978-1-61703-306-3.

Linki zewnętrzne