Większość irlandzkich nazwisk ma pochodzenie celtyckie i wywodzi się z IV wieku p.n.e., kiedy to Celtowie ustanowili system dziedzicznych nazwisk, dodając przed drugim imieniem „Mac” (syn) lub „O” (wnuk lub potomek)[5].
O’Byrn jest więc nazwiskiem odosobowym, wywodzi się od imienia starożytnego celtyckiego wodza, Brana mac Maolmòrrdha – króla Leinster, zmarłego w 1052 roku. Jego potomkowie nazywali siebie wjęzyku irlandzkimÓ Broin, co oznacza wnuka lub potomka Brana. Irlandzka forma nazwiska uległa zanglicyzowaniu, w wyniku czego powstał obecnie znany O’Byrne[5].
Gniazdo rodu
Gniazdem d’Obyrnów był majątek Irlandka (obecnie Orlanka na Białorusi)[6], nazwana na cześć kraju, z którego pochodził ród[2].
W Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego z 1900 roku, wieś figurowała pod nazwą Irlandka (albo Irlanka-Bodziatyn). Były to dobra ziemskie, należące do kilku właścicieli, których powierzchnia wynosiła 2127 dz. (ok. 2300 ha.), z czego 487 dz. stanowiły lasy, a 662 dz. – nieużytki[7][8].
Geneza rodziny zaczynaja się wraz z panowaniem Brana mac Máelmórda, króla Leinsteru, obalonego w 1018 roku, a zmarłego w 1052 roku. Potomkowie Brana nazwali się na jego cześć „O’Bran”, dając w ten sposób początek rodu O’Byrne[9].
Ród ten rządził niegdyś ze swojego fortu w Naas równiną Liffey – najbogatszą krainą północnego Kildare[9]. Wraz z postępami podbojów anglo-normandzkich na terenie Irlandii, klan O’Byrne i blisko spokrewnieni z nimi sojusznicy – O’Toolowie – zostali zmuszeni do migracji ze swoich ówczesnych terenów do biedniejszych krain oraz gór na wschodzie[10].
Na początku XIII wieku oba klany kontrolowały większość dzisiejszego hrabstwa Wicklow. Często łączyły swoje siły w najazdach na „The Pale”. Przez prawie trzysta lat O’Byrnowie i ich sojusznicy O’Toole byli najpotężniejszą siłą na południe od Dublina. Kraj O’Byrnów natomiast znany był po irlandzku jako „Críoch Branach”[10].
Z biegiem czasu sytuacja Irlandczyków stawała się coraz trudniejsza – pogorszyło ją także to, że nie odnieśli się entuzjastycznie do reformacji angielskiej. Po spustoszeniu kraju przez wojska Oliwera Cromwella rozpoczęła się intensywna kolonizacja, wysiedlenia i konfiskaty majątków[11]. Gdy zaś większość Irlandczyków poparla Jakuba II w wojnie z Wilhelmem III Orańskim, po klęsce Stuarta w bitwie nad Boyne w której brał udział przodek polskich O’Byrnów wprowadzono tzw. Prawa Karne (Penal Laws(inne języki))[12][13]. Uniemożliwiały one katolikom irlandzkim posiadanie ziemi i praw wyborczych, oraz możliwość służby w wojsku lub studiów uniwersyteckich, stało się to więc impulsem do masowej emigracji szlachty. Tak liczny odpływ zwłaszcza młodych mężczyzn za granicę nazwano odlotem dzikich gęsi[14].
d’Obyrn
Podobnie jak inni, O’Byrnowie rozpoczęli emigrację do Francji i innych krajów[15]. Dzisiejsza polska rodzina d’Obyrn wywodzi się od Jamesa O’Byrna, syna baroneta Gregory’ego Byrne z Timogue, Queen’s County (dziś Co. Laois), który około 1725 roku osiedlił się w Polsce, obejmując stanowisko kapitana Gwardii Królewskiej Augusta II, podczas gdy jego brat, John James, zaangażował się w armii Saksonii[15]. Obydwaj służyli na pewno wcześniej w Niemczech, ale ich poprzednie etapy kariery wojskowej nie są znane. Niemieccy O’Byrnowie służyli na dworze Króla Saksonii i piastowali wysokie stopnie wojskowe[16][17].
Najbardziej znanym przedstawicielem polskiej linii d’Obyrnów jest pułkownik i powstaniec styczniowy Tytus O’Byrn, którego gałąź rodziny zrezygnowała z francuskiego przedrostka d’[16][17].
_on_a_map_from_1874.jpg)
