|
Poskocz obrączkowany
Poskocz obrączkowany[1] (Eresus sandaliatus) – gatunek pająków z rodziny poskoczowatych. Zamieszkuje północną i środkowo-zachodnią część Europy. TaksonomiaGatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1778 roku przez Friedricha H.W. Mariniego i Johanna A.E. Goezego pod nazwą Aranea sandaliata[2][3]. Jako lokalizację typową wskazano Ratyzbonę w Niemczech[3]. MorfologiaSamiecSamce osiągają od 6 do 11 mm długości ciała[4][1] i od 2,9 do 4,1 mm długości prosomy[3]. Karapaks ma część głowową czarną z rozproszonymi szczecinkami białymi, lekko wyniesioną z niemal wypłaszczoną okolicą między oczami tylnych par. Część tułowiowa karapaksu jest natomiast brązowoczarna, przy brzegach lub na całej powierzchni porośnięta szczecinkami czerwonymi. Czarne szczękoczułki porastają krótkie, czarne szczecinki[3]. Odnóża są czarne z obrączkami z białych szczecinek na końcach członów, a w przypadku par od drugiej do czwartej często ponadto białymi paskami podłużnymi na grzbietowej stronie rzepek, przy czym pasek na ostatniej parze wchodzi częściowo na goleń[3]. W przeciwieństwie do podobnych gatunków na odnóżach pary trzeciej i czwartej brak jest wyraźnego udziału ubarwienia czerwonego, co najwyżej w nasadowych częściach grzbietowych powierzchni ud wyrastają nieliczne czerwone włoski[3][5]. Opistosoma (odwłok) ma wierzch jaskrawo czerwony z trzema parami czarnych plamek, przy czym para ostatnia często jest mniejsza i może ulegać całkowitemu zanikowi[3][5][1]. Zwykle plamki i czerwone tło nie są obwiedzione białymi szczecinkami[3][4]. Spód opistosomy jest czarny z czerwonymi szczecinkami ograniczonymi do wieczek płuc książkowych[3]. Nogogłaszczki mają niemal gładki, w widoku bocznym nieznacznie dłuższy niż szeroki konduktor o szerokiej w widoku brzusznym części nasadowej[3], wydłużonej części odsiebnej[4], dużej, głębokiej i U-kształtnej bruździe oraz silnie rozwiniętym, znacznie wyższym od lamelli i lekko ku bruździe zakrzywionym zębie terminalnym[3]. SamicaSamice osiągają od 8 do 20 mm długości ciała[4][1] i od 4,2 do 7,2 mm długości prosomy[3]. Karapaks jest czarny lub szary, porośnięty długimi szczecinkami czarnymi i rozproszonymi wśród nich krótkimi szczecinkami białymi, wokół oczu środkowych par ponadto ze szczecinkami jasnordzawymi; brak natomiast w części głowowej karapaksu szczecinek jaskrawo żółtych czy pomarańczowych[3][4][5]. Odnóża są czarne, w przypadku grzbietowych powierzchni ud, rzepek, goleni i nadstopi par od pierwszej do trzeciej z rozproszonymi, a w odsiebnych częściach członów także zebranymi w kępki krótkimi szczecinkami jasnordzawej barwy[3]. Opistosoma jest fioletowoczarna, porośnięta długimi szczecinkami czarnymi, a czasem w przedniej części także rozproszonymi wśród nich krótkimi szczecinkami białymi[3]. Niemal prostokątna płytka płciowa ma przód niepodzielony[4][3], o praktycznie nierozwiniętej listewce podłużnej, a przednie odcinki szczelin odgięte ku bokom[3]. Wulwa jest w przedniej części wąska[4], ma słabo zesklerotyzowane, okrągłe przewody kopulacyjne i sięgające na boki dalej od nich spermateki o słabo wyodrębnionych płatach[3]. Rozprzestrzenienie i zagrożenieGatunek palearktyczny, europejski, najdalej na północ sięgający przedstawiciel poskoczowatych na starym kontynencie. Znany jest z Wielkiej Brytanii (z południowej Anglii[3]), północnej Francji, Belgii, Holandii, Niemiec, Czech, Austrii, Włoch, Danii, południowej Szwecji i Łotwy[4]. Prawdopodobne jest również jego występowanie w Polsce[6]. E. sandaliatus wykazywany był również z Turcji i Pirenejów, jednak współcześnie uważa się, że rekordy te dotyczą innych gatunków[3]. Na szwedzkiej Czerwonej liście gatunek ten umieszczony jest jako narażony na wymarcie (VU)[7]. Na francuskiej Czerwonej liście ma status bliskiego zagrożenia wyginięciem (NT)[8]. Na niemieckiej Czerwonej liście wymieniony jest jako silnie zagrożony wymarciem[9]. W Anglii przez ponad 70 lat uważany był za wymarłego. W 1980 roku odkryto pojedynczą, niezbyt liczną populację. Dzięki programowi ochrony i introdukcji na dogodne siedliska, współcześnie istnieje tam 19 populacji z około tysiącem osobników[10]. Biologia i ekologiaPająk ten preferuje ciepłe, otwarte stanowiska o skalistym, kamienistym lub piaszczystym podłożu[5]. Na północy zasięgu zasiedla suche wrzosowiska i piaszczyste zbocza z udziałem śmiałka pogiętego. W środkowej części zasięgu występuje na suchych i ciepłych stanowiskach trawiastych, zwłaszcza na murawach kserotermicznych z syntaksonów Koelerio-Phleion phleoidis, Festucion pallentis i Festucion valesiacae[3]. W ciepłych rejonach południowej części Alp dochodzi do rzędnych około 2000 m n.p.m.[5] Norka wykopywana przez tego posokocza wyściełana jest oprzędem mieszkalnym, który u wylotu zagina się ku ziemi i rozszerza lejkowato, przechodząc w dywanowatą sieć łowną[5]. Norki często wykopywane są przy kępkach mchów, traw lub naziemnych porostów[3]. Często też kilka norek umiejscowionych jest blisko siebie. Ofiarami padają głównie epigeiczne chrząszcze zaplątujące się w sieci łowne[5]. Poskocze obrączkowane osiągają dorosłość w sierpniu lub wrześniu i zimują. Okres rozrodczy trwa od kwietnia do czerwca[4][5][3]. Składanie kokonów jajowych ma miejsce latem[5], w środkowej części zasięgu zwykle w czerwcu[3]. W kokonie znajduje się od 35 do 80 jaj[4]. Wewnętrzna jego część wyściełana jest jedwabistą przędzą, a zewnętrzna jest mocniejsza i żółtawo zabarwiona. W dzień samica trzyma kokon w szczękoczułkach u wylotu norki, ogrzewając go w promieniach słońca, na noc zaś znosi go na dno schronienia[11]. Występuje matryfagia. Samica karmi młode zwracając pokarm i własne tkanki, a wkrótce umiera i jej ciało również jest zjadane przez wylęg[12]. Znaczenie medyczneUkąszenie przez wyrośniętą samicę w palec powodować może ból rozchodzący się do pachy, objawy grypopodobne i podwyższone tętno. Objawy te ustępują częściowo po godzinie, a zanikają po dwóch godzinach, aczkolwiek ból głowy utrzymywać może się przez dobę po ukąszeniu, a nadwrażliwość palca na bodźce przez kilka dni[13]. Przypisy
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
