Pomniki w Toruniu – rzeźby, kamienie pamiątkowe, tablice oraz instalacje artystyczne znajdujące się w Toruniu.

Pierwszym znanym pomnikiem w historii Torunia była kolumna z barokową figurą Najświętszej Maryi Panny, upamiętniająca tumult toruński z 1724 roku^[1]. Jej odsłonięcie stanowiło manifest katolickiej ludności Torunia^[2]. Prawdopodobnie przed 1760 rokiem odsłonięto tzw. Studnię Kopernika. Znajdowała się ona przy kamienicy przy ul. św. Anny, obok domniemanego miejsca urodzenia Mikołaja Kopernika. Na początku XIX wieku ze względu na trudną sytuację gospodarczą w mieście nie odsłonięto wielu pomników^[3]. W 1853 roku odsłonięto pomnik Mikołaja Kopernika^[4]. Jednym z ważniejszych pomników toruńskich z czasów rządów pruskich był Kriegerdenkmal, znajdujący się przy ul. Chełmińskiej. Pomnik stanowił hołd wobec żołnierzy z Torunia i powiatu toruńskiego, którzy zginęli w służbie pruskiej w wojnach z Danią (1864), Austrią (1866) i Francją (1870–1871)^[3]. W 1893 roku odsłonięto tablicę upamiętniającą burmistrza Torunia Jana Gotfryda Rösnera, straconego po tumulcie toruńskim. W XIX wieku powstały również pomniki na cześć Ottona von Bismarcka, cesarza Wilhelma I, króla Fryderyka II Wielkiego^[5]. Większość pomników upamiętniających postacie związane z Prusami zdemontowano lub zburzono po 1920 roku, tablica ku czci Rösnera zaginęła po 1920^[6].

Po powrocie Torunia do Polski w 1920 roku odsłonięto obelisk Hallera, upamiętniający cieszącego się wśród torunian bardzo dużą popularnością gen. Józefa Hallera. Obelisk został zniszczony podczas II wojny światowej^[7]. 11 października 1928 roku odsłonięto pomnik Józefa Piłsudskiego. Znajdował się on na pl. św. Katarzyny, został zburzony przez wojska niemieckie podczas II wojny światowej^[8]. W 1923 roku odsłonięto tablicę poświęconą Mikołajowi Kopernikowi^[9]. Niektóre pomniki (np. Stanisława Moniuszki) były stawianie z inicjatywy stowarzyszeń obywatelskich^[7].

Postać	Miejsce	Data odsłonięcia	Autor	Zdjęcie
Popiersie Mikołaja Kopernika	Bazylika katedralna św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty[10]	1766[10]	Wojciech Rojowski[10]
Pomnik Mikołaja Kopernika	Rynek Staromiejski[11]	25 października 1853[11]	Christian Friedrich Tieck[12]
Żołnierzy Bawarskich	zbieg ulic Legionów i Bawarczyków, teren Zespołu Szkół Technicznych przy ul. Legionów[13]	26 maja 1888[14]	mistrz murarski Reinecki[13]
Kamień pamiątkowy Christopha Daniela Janitzena	ul. Źródlana[14]	1899[14]	nieznany (prawdopodobnie lokalny kamieniarz lub rzeźbiarz)[14]
Ławka Schillera	ul. Rybaki, Park na Bydgoskim Przedmieściu[15]	1909[16] lub 1910[17]
Chwalebne kamienie	leśna droga prowadząca w kierunku Barbarki, kilkaset metrów na wschód od Fortu VII Twierdzy Toruń[16]	1912–1919[16]	nieznany[16]
Fontanna flisaka	Rynek Staromiejski[18]	28 czerwca 1914[18]
Stefan Łaszewski	rozwidlenie ulic Wały gen. Sikorskiego i Fosa Staromiejska, przy Collegium Maius UMK[19]	3 maja 1925[19]	prof. Eugeniusz Gros[19]
Dzieci Polskie Matce Polski	przy ulicy Pawiej[20]	25 maja 1933[20]	Ignacy Zelek[20]
Zespół pomnikowy Miejsce kaźni „Barbarka”	Barbarka[21]	od lat 50. do 1976[21]
Pomnik ofiar hitleryzmu	skwer pomiędzy ul. Mickiewicza a al. Jana Pawła II[22]	21 lipca 1958[22]	prof. Tadeusz Godziszewski
Pomnik gen. Józefa Bema	Na terenie Centrum Szkolenia Artylerii i Uzbrojenia, przed główną bramą wejściową od ul. Jana III Sobieskiego[23]	11 października 1959[23]	Edmund Matuszak[23]
ku czci pomordowanych pracowników młyna	ul. Kościuszki[24]	1967[24]
Pomnik rozstrzelanych zakładników	Las na Wrzosach, przedłużenie ul. Jaskółczej[25]	6 grudnia 1969[25]
Pomnik poległych żołnierzy i jeńców Armii Radzieckiej	Przy drodze krajowej nr 15, na północ od Węzła Nieszawka[26]	1969[26]	prof. Witold Marciniak[26]
Zespół pomników w Forcie VII	Fort VII Twierdzy Toruń u zbiegu ulic Polnej i Szosy Okrężnej[27]	lata 60. XX wieku[27]
Artylerii Polskiej	pl. Artylerii Polskiej[28]	1972[28]	Henryk Siwicki[28]
Kotwica	Bulwar Filadelfijski[29]	1972[29]	Ewelina Szczech-Siwicka, Henryk Siwicki[29]
500-lecia urodzin Mikołaja Kopernika (znany również jako „Helios”)	plac Rapackiego	15 lutego 1973[30]	Józef Kopczyński[30]
G-nomon	Skwer przy wylocie most drogowego im. Józefa Piłsudskiego na pl. Rapackiego, w pobliżu Doliny Marzeń[31]	19 lutego 1973[32]	Ewelina Szczech-Siwicka, Henryk Siwicki[31]
„De revolutionibus”	Pomiędzy siedzibą Rektoratu Uniwersytetu Mikołaja Kopernika a Aulą Uniwersytecką[30]	1973[30]	prof. Witold Marciniak[30]
Pomnik kolejarzy – ofiar faszyzmu	plac 18 stycznia, w sąsiedztwie dworca kolejowego Toruń Miasto[33]	8 maja 1976[33]	Michał Rosa[33]
Pomnik Samuela Bogumiła Lindego	Przed gmachem Książnicy Kopernikańskiej przy ul. Słowackiego[33]	20 grudnia 1976[33]	prof. Witold Marciniak[33]
Popiersie Ludwika Rydygiera	Przed gmachem Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego im. L. Rydygiera przy ul. św. Józefa 53/59[34]	13 września 1978[34]	Michał Rosa[34]
Milicji Obywatelskiej	zbieg ulicy Grudziądzkiej z PCK[35]	1978[35]	Henryk Siwicki[35]
Zespół pomnikowy polskich artylerzystów	plac Towarzystwa Miłośników Torunia[36]	12 października 1980[37]	Franciszek Duszeńko[37]
Pomnik pomordowanych Dzieci Polskich	Zachodnia część Cmentarza Komunalnego nr 2 im. Ofiar II Wojny Światowej przy ul. Grudziądzkiej[38]	1980[38]	Ewelina Szczech-Siwicka, Henryk Siwicki[38]
Pomnik Lotników Toruńskich	Lotnisko Toruń, przy ul. 4. Pułku Lotniczego[39]	22 lipca 1985[39]
Popiersie Stanisława Moniuszki	U zbiegu ulic Bydgoskiej i Chopina[40]	1986[41]	Rajmund Gruszczyński[41]
Kamień pamiątkowy Młodzieżowej Spółdzielni Mieszkaniowej	Osiedle Młodych, okolice skrzyżowania ulic Moniuszki i Tuwima[41]	1 października 1988[41]
Kamień pamiątkowy współpracy z Getyngą	Skwer pomiędzy al. Solidarności a Muzeum Etnograficznym[42]	1988[42]	Jan Baczyński[42]
Kamień pamiątkowy Armii Krajowej	Północny narożnik pl. Rapackiego, w sąsiedztwie pomnika Józefa Piłsudskiego[43]	27 września 1990[43]	Ryszard Mirowski[43]
Kamień pamiątkowy męczeństwa ks. Jerzego Popiełuszki	Skwer przy skrzyżowaniu ulic Bydgoska i Popiełuszki[43]	11 października 1990[43]	Czesław Gucz[43]
Kamień pamiątkowy ofiar stalinizmu	Skwer u zbiegu al. Jana Pawła II i ul. Mickiewicza[44]	11 listopada 1991[44]	Ryszard Kaczor[44]
Kamień pamiątkowy współpracy z Lejdą	Skwer pomiędzy al. Solidarności a Muzeum Etnograficznym[45]	1993[45]	Ryszard Mirowski[45]
Kamień pamiątkowy Stanisławy Jaworskiej	ul. Rzepakowa 7/9[46]	8 maja 1995[46]	Wiesław Rapsiewicz (projekt)[46]
Kamień pamiątkowy dr. Johanna Gottlieba Schultza	Ogród Zoobotaniczny przy ul. Bydgoskiej 7[47]	maj 1997[47]	Krzysztof Mazur[47]
Kamień pamiątkowy bł. Marii Karłowskiej	ul. Szosa Bydgoska 1[48]	8 września 1997[48]
Statua Chrystusa Króla Wszechświata	Ogród klasztorny o.o. Redemptorystów, przy ul. św. Józefa[49]	23 listopada 1997[49]	Czesław Dźwigaj[49]
Kamień pamiątkowy 50-lecia zakładów Apator	Skwer przed budynkiem administracji zakładów Apator przy ul. Żółkiewskiego[50]	1999[50]	Krzysztof Mazur[50]
Kamień pamiątkowy Przedszkola nr 13	ul. Konstytucji 3 Maja 14[50]	kwiecień 2000[50]
Pomnik Jana Pawła II	Na placu przy bazylice katedralnej św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty[51]	6 czerwca 2000[51]	Radosław Ociepa[51]
Pomnik Józefa Piłsudskiego	Zachodnia część pl. Rapackiego[52]	15 sierpnia 2000[52]	Stanisław Szwechowiak, Bruno Wandtke[52]
Kamień pamiątkowy Zespołu Szkół Inżynierii Środowiska	Skwer przed budynkiem Zespołu Szkół przy ul. Batorego 43/49[53]	18 listopada 2000[53]	Katarzyna Wesołowska-Karasiewicz (projekt)[53]
Pomnik Dar Miasta Czadca	Skwer pomiędzy al. Solidarności a Muzeum Etnograficznym im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej[54]	2000[54]	Josef Mundier[54]
Pomnik prof. Ludwika Kolankowskiego	Przed budynkiem Wydziału Chemii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika[55]	1 października 2001[55]	Monika Smuczyńska[55]
Kamień pamiątkowy Grzegorza Ciechowskiego	Studencki klub Od Nowa przy ul. Gagarina 37a[56]	21 grudnia 2002[56]	Grzegorz Maślewski[56]
Kamień graniczny miasta Getyngi	Ślimak Getyński[57]	27 czerwca 2003[58]
Kamień pamiątkowy Sybiraków	Cmentarz komunalny nr 2 przy ul. Grudziądzkiej 139/141[59]	19 września 2003[59]	Antoni Plac (projekt), Andrzej Gawryś (wykonanie)[59]
Instalacja pamiątkowa twórczości Zbigniewa Lengrena	Zbieg ul. Chełmińskiej i Rynku Staromiejskiego	2 lutego 2005	Zbigniew Mikielewicz
Kamień pamiątkowy 80-lecia dyrekcji Lasów Państwowych	Barbarka, okolice kaplicy pw. św. Barbary[60]	4 czerwca 2005[60]	firma Adama Grabowskiego[60]
Kamień pamiątkowy Jadwigi Kowalskiej	Teren Wyższego Seminarium Duchownego przy pl. ks. Frelichowskiego[61]	27 września 2005[61]
Kamień pamiątkowy Jana Pawła II	Skwer przed Szkołą Podstawową nr 13 przy ul. Krasińskiego 45/47[62]	16 października 2005[62]
Kamień pamiątkowy wydarzeń Sierpnia 1980 w Towimorze	Ul. Staromiejska[63]	2005[64]
Pomnik Kargula i Pawlaka	Skwer przed kinem Cinema City u zbiegu ul. Chełmińskiej i Czerwonej Drogi[65]	10 lutego 2006[65]	Zbigniew Mikielewicz[65]
Pomnik Jana Pawła II	ul. Starotoruńska[66]	7 grudnia 2006[66]	Andrzej Gawryś[66]
Pomnik ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego	plac ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego 1, na terenie Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Toruńskiej[67]	25 marca 2007[67]	Kazimierz Gustaw Zemła[67]
Pomnik Jana Pawła II	przy skrzyżowaniu ul. Wały gen. Sikorskiego i al. Jana Pawła II[68]	2 czerwca 2007[68]	Stanisław Radwański[68]
Kamień pamiątkowy dębu papieskiego	Teren Wyższego Seminarium Duchownego przy pl. ks. Frelichowskiego[69]	25 czerwca 2007[69]	Jan Gawryś[69]
Kamień pamiątkowy dębu papieskiego	Przed gmachem Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych przy ul. Mickiewicza 9[70]	26 czerwca 2007[70]	Jan Gawryś[70]
Kamień pamiątkowy współpracy młodzieży polsko-amerykańskiej	Barbarka[71]	4 lipca 2007[71]
Pomnik Matki Boskiej Królowej Korony Polskiej	pl. św. Katarzyny, naprzeciwko wejścia do kościoła garnizonowego[71]	15 sierpnia 2007[72]	Krzysztof Mazur[72]
Ośli pręgierz	Wylot ul. Żeglarskiej[73]	12 października 2007[73]	Małgorzata Więcławska, Karol Furyk (projekt), Autorska Pracownia Form Przestrzennych w Poznaniu (wykonanie)[73]
Kamień pamiątkowy Parku Miejskiego	Zbieg ulic Bydgoskiej i Konopnickiej[74]	12 grudnia 2007[75]
Toruński smok	Ul. Przedzamcze[76]	9 czerwca 2008[76]
Instalacja pamiątkowa filmu „Prawo i pięść”	Południowa część Rynku Nowomiejskiego[77]	31 sierpnia 2008[77]	Małgorzata Więcławska, Karol Furyk[77]
Kamień pamiątkowy dowódców Okręgu Pomorskiego ZWZ-AK	Skwer na pl. św. Katarzyny[78]	27 września 2008[78]	Alicja Majewska[78]
Pomnik Jana Pawła II	ul. Żwirki i Wigury 80, teren Radia Maryja	grudzień 2008	nieznany, nazwisko projektanta zostało zastrzeżone[79]
Pomnik planetoidy 12999 Toruń	skrzyżowanie al. Jana Pawła II i ul. Wały gen. Sikorskiego[79]	19 lutego 2009[79]	Paulina Kaczor-Paczkowska[79]
Pomnik ks. Jerzego Popiełuszki	al. Jana Pawła II[80]	19 października 2011[80]	Kazimierz Gustaw Zemła[80]
Pomnik Władysława Raczkiewicza	Przed gmachem Urzędu Marszałkowskiego[81]	25 października 2010[81]	Zbigniew Mikielewicz[81]
Pomnik Jana Pawła II	Przy kościele pw. św. Antoniego[82]	2010[82]	Zbigniew Mikielewicz[82]
Pomnik Józefa Hallera	u zbiegu ulicy Piastowskiej i placu św. Katarzyny[83]	13 sierpnia 2012[84]	Andrzej Borcz[84]
Pomnik Henryka Sienkiewicza	pl. Frelichowskiego 1[85]	październik 2012[85]
Elżbieta Zawacka	ul. Podmurna 93, przed siedzibą Fundacji Generał Elżbiety Zawackiej[86]	26 września 2014[87]	Tadeusz Porębski[87]
Pomnik Żołnierzy Wyklętych		2014[88]	Tadeusz Antoni Wojtasik[88]
Pomnik Stefana Wyszyńskiego	Przed wejściem do kościoła Chrystusa Króla[89]	2017[89]
Pomnik Ofiar Zbrodni Pomorskiej 1939	Park Pamięci	październik 2018[90]	Zbigniew Mikielewicz[90]
Pomnik Żołnierzy Wojsk Balonowych	Park Miejski[91][92]	14 sierpnia 2020[91]	Maciej Jagodziński-Jagenmeer[92]

• Katarzyna Kluczwajd (tekst), Dariusz Lipiński (redakcja): Bydgoskie Przedmieście: przewodnik: 51 obiektów, plan Przedmieścia + Ogród Zoobotaniczny. Toruń: 2015. ISBN 978-83-940157-4-9.
• Katarzyna Kluczwajd: Toruń, którego nie ma. Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2017. ISBN 978-83-7729-333-1.
• Magdalena Niedzielska. Pomnik Kopernika w Toruniu. Historia jego powstania. „Rocznik Toruński”. 33, 2006. 
• Elżbieta Skerska: Walka o niepodległość w cieniu toruńskich kamienic. Spacery śladami działań niepodległościowych na toruńskim Starym i Nowym Mieście w latach 1919–1945. Toruń: Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej, 2019. ISBN 978-83-88693-80-9.
• Lidia Smentek: Batalion Śmierci za Wolność : spadająca co sekundę kropla wody odświeża pamięć. Toruń: Polskie Wydawnictwo Reklamowe, 2021. ISBN 978-83-66256-08-8.
• Antoni Ziółkiewicz: Toruńskie pomniki. Pomniki, tablice, kamienie. Toruń: Wydawnictwo Urbański, 2009. ISBN 978-83-88219-32-0.