Modernistyczny monument kryje prochy następujących poległych i zmarłych z ran (wymienieni w kolejności ułożenia tabliczek nagrobnych na pierwotnym pomniku z 1924 r., od lewej do prawej)[1]:
Jan Dembiński, lat 20, zmarł z ran +2.2.1919[2] Szubin
Stefan Grabski, lat 20, zmarł z ran 18.2.1919 Poznań[3]
Stanisław Śniegocki ur. 26.4.1901[4], zm. z ran 12.4.1920[5] Kowel
Maksymilian Nickel[6], lat 37, zm. 17.5.1919 Czarnków
Pierwotnie spoczywał w tym miejscu tylko Ratajczak, ale w 1924 złożono tu prochy pozostałych bohaterów, m.in. z uwagi na likwidację Cmentarza Łazarskiegopotrzebne źródło.
Pierwszy pomnik, autorstwa Stanisława Jagmina, odsłonięto w 1924. Miał formę monumentalnej mastaby i przedstawiał Matkę Boską nad ciałem umierającego powstańca. Napis ówczesny głosił: Cieniom poległych bohaterów w Wielkopolskim Powstaniu Grudniowym 1918/1919. Pozostali przy życiu towarzysze broni i rodacy. W odsłonięciu brał udział m.in. ks. Kazimierz Maliński.
W czasie okupacji niemieckiej pierwotny pomnik uległ zniszczeniu. Po II wojnie światowej wybudowano duży, płaski nagrobek z podwyższoną częścią środkową, prawdopodobnie o charakterze tymczasowym[7]. W 1968 postawiono nowy, trzeci pomnik, autorstwa Ryszarda Skupina. Reprezentuje on stylistykę modernistyczną i jest bardzo ascetyczny w formie – nad grobami wznosi się asymetryczna stela z napisem: Cześć Bohaterom (lewa strona) i nazwiskami oraz wiekiem poległych, a także orłem (prawa strona). Na elemencie poziomym umieszczono krzyż powstańczy. W 1968 opiekę nad monumentem powierzono nauczycielom i uczniom z pobliskiej Szkoły Podstawowej nr 52.
W roku 2012 zmieniono treść tablic na pomniku. Dotychczasowa, wprowadzająca w błąd treść tablicy:
W WALCE POWSTAŃCZEJ
O ZRZUCENIE JARZMA
PRUSKIEGO PIERWSI
ODDALI ŻYCIE
NA ULICACH POZNANIA
została zamieniona na:
TU SPOCZYWAJĄ POWSTAŃCY
I ŻOŁNIERZE WOJSK WIELKOPOLSKICH
POLEGLI W WALCE O NIEPODLEGŁOŚĆ
1918-1920
uzupełniono i poprawiono także dane na tablicy z nazwiskami pochowanych.
Pomnik ofiar okupacji niemieckiej
Na rewersie Pomnika Powstańców Wielkopolskich znajduje się modernistyczny Pomnik ofiar okupacji niemieckiej. Składa się z dwóch części: poziomego bloku i cokołu z figurą Chrystusa Frasobliwego. Na poziomym bloku umieszczono dwa napisy:
Od zarazy, głodu, ognia i wojny, wybaw nas Panie! (od góry),
Ofiarom hitlerowskiej napaści na Polskę we wrześniu 1939 r. i wszystkim Wielkopolanom, którzy życie oddali Ojczyźnie w latach II wojny światowej. Pokój od Boga – wdzięczność od potomnych (od frontu).
W czasie okupacji Niemcy zakopywali na terenie cmentarza skrzynie z prochami zamordowanych ofiar represji, wcześniej spopielane w spalarni śmieci na Wilczaku.
↑Lista Strat Powstania Wielkopolskiego (…), Ł. Jastrząb, W. Olszewski, Koszalin 2009; Biblioteka Kórnicka PAN, sygn. BK 12226: – I. Wołyński, Wspomnienia, maszynopis, zdjęcie przedwojenne bocznej ściany pomnika na cm. górczyńskim: 2.II.1919;
↑Lista Strat Powstania Wielkopolskiego T. Jabłońskiego (1936): 22.I.1919;
CAW: Lista Strat Powstania Wielkopolskiego (tzw. Z. Wygockiego, 1934): 1.II.1919;
Biblioteka Kórnicka PAN, sygn. BK 12226: – I. Wołyński, Wspomnienia, maszynopis, zdjęcie przedwojenne bocznej ściany pomnika na cm. górczyńskim: 2.II.1919; przyjęto datę z pomnika jako ważniejszą od innych źródeł i zbliżoną do daty z „listy Wygockiego”;
↑Lista Strat Powstania Wielkopolskiego (…), Ł. Jastrząb, W. Olszewski, Koszalin 2009
↑AP Poznań, USC Poznań-obwód miejski,sygn.702, Księga urodzeń 1901, t.3, nr 1388: urodził się 26.04.1901;
↑Biblioteka Kórnicka PAN, sygn. BK 12226: – I. Wołyński, Wspomnienia, maszynopis, zdjęcie przedwojenne bocznej ściany pomnika na cm. górczyńskim: 26.IV.1920; Lista Strat Wojska Polskiego z 1934 r.: 12.IV.1920; przyjęto Listę Wojska Polskiego jako ważniejszą, czyli datę 12.IV.1920.
↑Biblioteka Kórnicka PAN, sygn. BK 12226: – I. Wołyński, Wspomnienia, maszynopis, zdjęcie przedwojenne bocznej ściany pomnika na cm. górczyńskim: NICKEL; Lista Strat Powstania Wielkopolskiego (…), Ł. Jastrząb, W. Olszewski, Koszalin 2009: NICKIEL; przyjęto wersję nazwiska: NICKEL.
↑"Projekt lub inwentaryzacja oraz zdjęcie pomnika autorstwa Maksymiliana Szymkowiaka z archiwum Małgorzaty Czarkowskiej, Poznań; kopia w Woj. Komitecie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Poznaniu