20 sierpnia 2021 roku film trafił do dystrybucji w sieciach kin wielosalowych Cinema City, Helios oraz kinach studyjnych i lokalnych, gdzie zebrał w sumie 11 tys. widzów[6]. Od listopada 2021 roku film prezentowany jest przez sieć kanałów telewizyjnych Canal+ Premium[7]. Stale dostępny w bibliotece eKina Pod Baranami[8].
Film otrzymał także nagrodę jury „Portrety 2021” przyznawaną przez miesięcznik „Kraków i świat” pod patronatem Prezydenta Miasta Krakowa[10]. Międzynarodowa premiera filmu odbyła na czerwcu 2022 roku na Festiwalu Filmów Polskich w Nowym Jorku, gdzie obraz został uhonorowany nagrodą „Ponad granicami” im. Krzysztofa Kieślowskiego[11].
Opis
84-letni Roman Polański i 78-letni Ryszard Horowitz przylatują do Polski, żeby po raz pierwszy od czasu emigracji na Zachód spotkać się w Krakowie – mieście ich dzieciństwa i młodości. Reżyser i fotograf odwiedzają miejsca, w których nie byli od 70 lat: Rynek Główny, ulice Kazimierza, swoje dawne mieszkania, kino, synagogę i cmentarze. Spacerują ulicami byłego krakowskiego getta, w którym się poznali, a w podkrakowskiej wsi, w której mały Roman ukrywał się podczas Holocaustu, poznają potomka ubogich chłopów, którzy przygarnęli chłopca narażając życie swoje i swoich dzieci. Podczas sentymentalnej podróży przyjaciele dzielą się wspomnieniami, refleksjami, ale i zabawnymi anegdotami[12][13][14].
Twórcy filmu, Mateusz Kudła i Anna Kokoszka-Romer, odszukali oraz doprowadzili do spotkania Romana Polańskiego z potomkiem chłopów, którzy podczas Holocaustu ukrywali małego Romana w swoim gospodarstwie na podkrakowskiej wsi. Twórcy filmu odszukali też raport pilotów amerykańskiego Liberatora, który został zestrzelony na oczach przyszłego reżysera. Polański w jednym z wywiadów tak opisuje to wspomnienie:
Wraz ze zdjęciami Buchałów Anna i Mateusz dali mi jakiś skoroszyt. Akurat kręciłem "Oficera i szpiega”, nie miałem czasu do niego zajrzeć. Tydzień później zerkam przypadkiem, a to raport pilotów z tamtej akcji. Nagle zobaczyłem to, co w filmie nazywa się przeciwujęciem. Te amerykańskie bombowce startowały z Włoch, a zestrzelony nazywał się „Hell’s Angel”. Był tam opis zdarzenia: dostali w jeden z prawych silników, jeden ze strzelców pokładowych nie miał spadochronu i wpadł w panikę, załadowali go w spadochron i wyrzucili przez luk bombowy, a reszta wyskoczyła. Pięciu ocalało, sześciu zginęło. I to wszystko widziałem w planie ogólnym, leżąc z garnuszkiem czarnych borówek i patrząc w niebo. Łzy miałem w oczach, gdy po 75 latach dowiedziałem się, co tam się w górze działo.
Twórcy filmu doprowadzili do spotkania Romana Polańskiego z potomkiem chłopów, którzy podczas Holocaustu Holocaustu ukrywali małego Romana w swoim gospodarstwie na podkrakowskiej wsi[16]. Spotkanie skłoniło Romana Polańskiego do złożenia świadectwa w Instytucie Jad Waszem w Jerozolimie, co skutkowało rozpoczęciem procesu w sprawie przyznania Stefanii i Janowi Buchałom tytułu Sprawiedliwy wśród Narodów Świata – najwyższego cywilnego odznaczenia przyznawanego przez Państwo Izrael nie-Żydom[17][18]. Po trwającej ponad rok procedurze, specjalna komisja Jad Waszem pod przewodnictwem sędziego Sądu Najwyższego Izraela zadecydowała o pośmiertnym odznaczeniu Buchałów[19][20]. 15 października 2020 roku na uroczystej ceremonii w Domu Pamięci Żydów Górnośląskich w Gliwicach medal Sprawiedliwy wśród Narodów Świata odebrał w imieniu swoich dziadków Stanisław Buchała[21][22]. Na uroczystość przyleciał Roman Polański, który podczas przemówienia wspominał Stefanię oraz podziękował twórcom filmu za odnalezienie potomka rodziny. Reżyser stwierdził między innymi, że:
To wszystko było na granicy fikcji. W Wysokiej nie ma już domu pokrytego słomą, w którym przechowywała mnie rodzina Buchałów. Gdy opowiadałem o tych zdarzeniach, wydawało się, że mogłem to wymyślać. Dzięki Mateuszowi i Ani znalazłem syna Buchałów, Lutka, z którym się bawiłem.
Podczas Krakowskiego Festiwalu Filmowego film zdobył nagrodę publiczności przyznaną przez Magazyn Filmowy SFP[24], wyróżnienie w konkursie polskim[25] oraz spotkał się z ciepłym przyjęciem krytyków. Łukasz Muszyński z portalu Filmweb ocenił, że to jedyny w swoim rodzaju bromance. Dojmująca, a zarazem zaskakująco dowcipna opowieść o przyjaźni, konfrontowaniu się z traumatycznymi wspomnieniami, a także o terapeutycznej sile humoru. Dziennikarka filmowa i prezenterka TVN Fabuła Grażyna Torbicka napisała, że to Bardzo osobista, niemal intymna podróż dwóch wielkich artystów w świat z czasów dzieciństwa i konfrontacja wspomnień z rzeczywistością. Fascynujące. Reżyserka i producentka filmów dokumentalnych Ewa Ewart uznała, że film jest Perłą wśród dokumentów. Swoistą spowiedzią wielkich artystów i niesamowitym dowodem zaufania do twórców[26].
Nagroda jury „Portrety 2021” miesięcznika „Kraków i świat” pod patronatem Prezydenta Miasta Krakowa (Polska, 2022)
Nagroda publiczności przyznana przez widzów BNP Paribas Dwa Brzegi – 15. Festiwalu Filmu i Sztuki w Kazimierzu Dolnym / Janowcu nad Wisłą (Polska, 2021)
