Pokrzewka aksamitna

Pokrzewka aksamitna
Curruca melanocephala
(J.F. Gmelin, 1789)
Ilustracja
Samiec (Grecja)
Ilustracja
Samica (Maroko)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

pokrzewki

Rodzaj

Curruca

Gatunek

pokrzewka aksamitna

Synonimy
  • Motacilla melanocephala J.F. Gmelin, 1789
  • Sylvia melanocephala (J.F. Gmelin, 1789)[1]
  • Sylvia melanocephala pasiphae Schiebel & Stresemann, 1925[2]
  • Sylvia melanocephala carmichaellowi Clancey, 1947[2]
Podgatunki
  • C. m. melanocephala (J.F. Gmelin, 1789)
  • C. m. leucogastra (Ledru, 1810)
  • C. m. valverdei (J. Cabot & Urdiales, 2005)
  • C. m. momus Hemprich & Ehrenberg, 1833
  • C. m. norrisae (Nicoll, 1917)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Pokrzewka aksamitna[4] (Curruca melanocephala) – gatunek niewielkiego ptaka z rodziny pokrzewek (Sylviidae). Występuje w krajach śródziemnomorskich – w południowej Europie, północnej Afryce i na Bliskim Wschodzie. Do Polski zalatuje wyjątkowo; odnotowano cztery stwierdzenia – w kwietniu 2001, maju 2005, maju 2016[5] w Krynicy Morskiej[6][7] i październiku 2023[5] roku w Warszawie. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Systematyka

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1789 roku Johann Friedrich Gmelin w 13. edycji linneuszowskiego Systema Naturae. Autor nadał mu nazwę Motacilla melanocephala, a jako miejsce typowe wskazał Sardynię[2][8]. Obecnie gatunek umieszczany jest w rodzaju Curruca[4][9][10], dawniej bywał też zaliczany do rodzaju Sylvia[1][11].

Podgatunki i zasięg występowania

Zwykle wyróżnia się pięć podgatunków C. melanocephala[9][10][11]:

  • C. melanocephala melanocephala – południowa Europa (w tym wyspy na Morzu Śródziemnym) do zachodniej Turcji, północno-zachodnia Afryka. Obejmuje nieuznawany obecnie takson pasiphae, opisany z Krety.
  • C. melanocephala leucogastra – Wyspy Kanaryjskie.
  • C. melanocephala valverdei – południowe Maroko i Sahara Zachodnia.
  • C. melanocephala momus – północno-wschodni Egipt do skrajnie południowo-środkowej Turcji.
  • C. melanocephala norrisae – podgatunek wymarły, po raz ostatni stwierdzony w 1939 roku[3], Fajum (północno-środkowy Egipt).

Podgatunek leucogastra bywa niekiedy synonimizowany z podgatunkiem nominatywnym[11].

Morfologia

Wygląd
Samiec: pióra w większości szare, białe gardło, czarna głowa i czerwona obrączka oczna. Samica: pióra w większości szarobrązowe, szara głowa i również czerwona obrączka oczna. Młode są podobne do samicy.
Wymiary średnie
długość ciała ok. 13–14 cm
rozpiętość skrzydeł 15–18 cm
masa ciała 12–25 g[12]

Ekologia

Jajo kukułki (z lewej) i jaja pokrzewki aksamitnej (kolekcja muzealna)
Biotop
Sady oliwne, lasy z sosnami, winnice i ogrody.
Gniazdo
Zawsze w miejscu dobrze osłoniętym, umieszczone w krzewach.
Jaja
Zwykle dwa lęgi w roku. Składa 3–5 jaj, żółtobiałych lub z czerwonobrązowymi plamami.
Wysiadywanie, pisklęta
Od złożenia ostatniego jaja trwa 13–14 dni. Pisklęta opuszczają gniazdo po 11–12 dniach.
Pożywienie
Owady, ich larwy, pająki, jesienią również jagody i inne owoce.

Status i ochrona

IUCN uznaje pokrzewkę aksamitną za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015 roku, mieści się w przedziale 25–54 miliony dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy[3].

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[13].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Sylvia melanocephala, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2016-03-18] (ang.).
  2. ↑ a b c D. Lepage: Sardinian Warbler Curruca melanocephala. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-09]. (ang.).
  3. ↑ a b c BirdLife International, Curruca melanocephala, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2022-2 [dostęp 2023-02-09] (ang.).
  4. ↑ a b P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Sylviidae Leach, 1820 - pokrzewkowate - Sylvia warblers, parrotbills and allies (wersja: 2020-03-06). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-12].
  5. ↑ a b wynik wyszukiwania: Sylvia melanocephala. [w:] Tarsiger.com [on-line]. [dostęp 2023-02-09]. (ang.).
  6. ↑ Tomasz Krzyśków. „Ptaki Polski”. 42 (2/2016), s. 4. Agencja Wydawniczo-Fotograficzna "Aves". (pol.). 
  7. ↑ Komisja Faunistyczna. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2016. „Ornis Polonica”. 58, s. 83–116, 2017. 
  8. ↑ J.F. Gmelin, Caroli a Linné, Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 13, t. 1 cz. 2, Lipsiae 1789, s. 970 (łac.).
  9. ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-02-09]. (ang.).
  10. ↑ a b Handbook of the Birds of the World and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 7 [online], grudzień 2022 [dostęp 2023-02-09].
  11. ↑ a b c Sardinian Warbler (Sylvia melanocephala). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-25)]. (ang.).
  12. ↑ N. Bouglouan: Sardinian Warbler. [w:] oiseaux-birds.com [on-line]. [dostęp 2021-06-11]. (ang.).
  13. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Linki zewnętrzne