Położnicze badanie ultrasonograficzne, położnicze badanie USG jest obecnie standardem badania kobiety w ciąży. W prawidłowo przebiegającej ciąży obejmuje trzy badania:

• w 11.-14. tygodniu ciąży (Hbd)
• w 20. Hbd (±2)
• w 30. Hbd (±2).

Obrazowanie płodu jest już możliwe od 4.-5. Hbd. Badanie USG płodu jest bezpieczne, zaleca się jednak wykonywać je tylko ze ścisłych wskazań medycznych, zgodnie z zasadą ALARA (ang. as low as reasonably achievable).

• czynność serca płodu (FHR)
• liczba i położenie płodu (płodów)
• jakościowa lub półilościowa ocena objętości płynu owodniowego
• lokalizacja łożyska, ocena jego wyglądu i położenia względem ujścia wewnętrznego kanału szyjki macicy
• ocena sznura pępowinowego
• wiek ciążowy
  • pomiar odległości ciemieniowo-siedzeniowej (CRL)
  • wymiar dwuciemieniowy (BPD)
  • obwód główki (HC)
  • długość kości udowej (FL)
• masa ciała płodu
• obrazowanie wewnętrznych narządów płciowych matki
• budowa płodu

Badanie USG we wczesnej ciąży zalecane jest w przypadku podejrzenia poronienia zagrażającego i jest niezbędne dla wczesnego rozpoznania ciąży ektopowej^[1].

Wskazania do badania USG w tym okresie:

• potwierdzenie ciąży wewnątrzmacicznej
  • ocena wieku ciążowego
  • rozpoznanie lub ocena ciąży wielopłodowej
  • stwierdzenie czynności serca płodu
• podejrzenie ciąży ektopowej
• określenie przyczyny krwawienia z macicy
• określenie etiologii bólu w miednicy
• jako badanie pomocnicze w przypadku punkcji kosmówki, transferu zarodka, określania położenia i usuwania wkładki wewnątrzmacicznej
• ocena zmian w narządach miednicy matki i (lub) nieprawidłowości budowy narządu rodnego
• podejrzenie ciąży zaśniadowej.

W tym okresie badanie ma na celu:

• uwidocznienie i określenie położenia jaja płodowego
• ocena wieku ciążowego
• uwidocznienie czynności serca płodu
• ocena rozwoju ciąży
• ocena liczby zarodków, kosmówkowości i owodniowości ciąży.

Badanie USG płodu między 11. a 14 Hbd wykonywane jest sondą dopochwową lub brzuszną.

Wskazania do badania USG w II i III trymestrze^[2]

• dokładna ocena wieku ciążowego (pomiar CRL)
• ocena wzrostu płodu
• diagnostyka krwawień z dróg rodnych
• ból brzucha albo ból zlokalizowany w miednicy,
• niewydolność cieśniowo-szyjkowa
• ocena położenia płodu
• diagnostyka ciąży wielopłodowej
• jako badanie pomocnicze w czasie amniocentezy
• stwierdzenie istotnej różnicy między wielkością macicy a wiekiem ciążowym
• ocena guza w miednicy mniejszej
• podejrzenie ciąży zaśniadowej
• jako badanie pomocnicze podczas zakładania szwu okrężnego na szyjkę macicy
• podejrzenie ciąży ektopowej
• podejrzenie ciąży obumarłej
• podejrzenie nieprawidłowości budowy macicy
• ocena dobrostanu płodu
• podejrzenie nieprawidłowej objętości płynu owodniowego (małowodzie lub wielowodzie)
• podejrzenie oddzielenia się łożyska
• jako badanie pomocnicze w przypadku zewnętrznego obrotu płodu na główkę
• przedwczesne pęknięcie pęcherza płodowego (PROM) i (lub) poród przedwczesny,
• nieprawidłowe wyniki oznaczeń markerów biochemicznych
• długofalowa obserwacja wrodzonych wad płodu
• długofalowa obserwacja położenia łożyska w przypadku podejrzenia łożyska przodującego
• wady wrodzone płodu w poprzednich ciążach
• ocena dobrostanu płodu w późnym okresie ciąży.

Parametry oceniane w badaniu między 11. a 14. Hbd

• ocena budowy jaja płodowego:
  • echo płodu
  • stwierdzenie prawidłowej budowy pęcherzyka żółtkowego (do końca 12. Hbd)
  • stwierdzenie prawidłowej budowy owodni i kosmówki
  • kosmówkowatość (liczba kosmówek) w ciąży wielopłodowej
• ocena czynności serca płodu (FHR)
• długość ciemieniowo-siedzeniowa (CRL)
• wymiar dwuciemieniowy główki płodu (BPD)
• ocena anatomii płodu.
• przezierności karkowej (NT)
• oceny obecności i pomiar kości nosowej (NB).

Wykonanie badania USG między 11. a 14. tygodniem ciąży z oceną przezierności karkowej (NT) oraz kości nosowej (NB) i innymi markerami zespołów wad wrodzonych powinno się odbyć w ośrodku referencyjnym według zasad Fetal Medicine Foundation.

 Osobny artykuł: Przezierność karkowa.

Badanie USG w tym okresie pozwala na precyzyjną ocenę anatomii płodu i rozpoznanie wad płodu.

Wady wrodzone rozpoznawane po 20. Hbd:

• przepuklina rdzeniowa
• przepuklina mózgowa
• wodogłowie
• holoprozencefalia
• zespół Dandy'ego-Walkera
• wrodzona gruczolakowatość torbielowata płuc
• wrodzona przepuklina przeponowa
• przepuklina pępowinowa
• wytrzewienie
• atrezja dwunastnicy
• atrezja jelita cienkiego
• wrodzone guzy płodu (np. potworniak okolicy krzyżowo-guzicznej).

Badanie to powinno obejmować ocenę:

• zawartości klatki piersiowej płodu
• wielkości i położenia serca płodu
• symetrii przedsionków, komór i ich połączeń
• połączeń między komorami w wielkimi naczyniami
• skrzyżowania wielkich naczyń.

Serce badane jest głowicą brzuszną w następujących przekrojach:

• poprzeczny przekrój przez klatkę piersiową i górną część jamy brzusznej
• przekrój czterołamowy
• przekrój trójnaczyniowy
• droga wypływu z lewej komory
• droga wypływu z prawej komory
• oś krótka serca
• przekrój przez łuk aorty.

Wrodzone wady serca rozpoznawane po 20. Hbd:

• wspólny kanał przedsionkowo-komorowy
• ubytek w przegrodzie międzykomorowej
• zespół hipoplazji lewego serca
• tetralogia Fallota
• przełożenie wielkich pni tętniczych
• wspólny pień tętniczy
• atrezje zastawek
• stenozy zastawek
• koarktacja aorty
• zaburzenia rytmu.

Zaleca się udokumentowanie przeprowadzonego badania w formie opisowej i fotograficznej lub cyfrowej lub filmowej. Opis wyniku powinien zawierać:

• imię i nazwisko ciężarnej
• imię i nazwisko operatora
• rodzaj aparatu USG
• datę
• czas trwania ciąży (datę ostatniej miesiączki).

• Badanie ultrasonograficzne w czasie ciąży. W: Jacek Brązert, Krzysztof Szaflik, Marek Pietryga, Dariusz Borowski: Położnictwo i ginekologia. Grzegorz H. Bręborowicz (red.). Wydawnictwo Lekarskie PZWL, s. 472-489. 83-200-3082-X.