W 1628 procesował się z Aleksandrem Blizińskim herbu Korczak[1]. W 1628 za zgodą króla Zygmunta III został archimandrytąprawosławnejkijowskiej ławry Peczerskiej. W 1632 w Warszawie został wybrany metropolitą kijowskim po usunięciu przez Władysława IV z tego stanowiska Izajasza Kopińskiego. Święcenia biskupie przyjął w 1633 r. w Cerkwi Wołoskiej we Lwowie. Rozwijał szkolnictwo, słowo drukowane, troszczył się o kształcenie młodzieży, głównie w utworzonym przez siebie w 1632 Kolegium Kijowskim, zwanym potem Mohylańskim (od 1658 Akademia Mohylańska w Kijowie). Chciał przekształcić prawosławie w równoprawnego partnera religii rzymskiej i kultury polsko-łacińskiej w Rzeczypospolitej, działał na rzecz zbliżenia pomiędzy unitami i dyzunitami oraz zwalczał tendencje promoskiewskie. Szły za tym głębokie reformy liturgiczne i administracyjne. Na sejmie walnym Piotr Mohyła domagał się między innymi likwidacji zarządzeń zabraniających budowania prawosławnych cerkwi, żądał otwarcia szkół, drukarni. Po śmierci króla Zygmunta III, pod wpływem Mohyły, kandydat na tron Władysław wydał tzw. „paragrafy uspokojenia narodu ruskiego”.
W 1638, po wydaniu królewskiego uniwersału wzywającego do prawosławno-unickiego porozumienia, Izajasz Kopiński ogłosił Piotra Mohyłę apostatą.
Piotr Mohyła opublikował wiele ksiąg liturgicznych i teologicznych, m.in. konfesję Orthodoxa Confessio Fidei. Miał nadzwyczajne zdolności organizacyjne. Zostawił po sobie ogromną spuściznę kulturalną. Oddziaływał na cały ówczesny świat prawosławny. Dzięki niemu znamy np. historię o uratowaniu mołdawskiej stolicy przed Kozakami zaporoskimi przez św. Jana Nowego. Wstawiennictwo świętego sprawiło, że Bóg pokarał kozaków śmiercią w wezbranych wodach Suczawy[3].
W dniach 14 i 15 grudnia 1996 metropolitę kijowskiego Piotra Mohyłę uroczyście kanonizowano w ławrze Peczerskiej.
Pamiętnikarz jego czasów i prawosławny szlachcic ruski Joachim Jerlicz tak nakreślił jego portret:
„Żył pobożnie, szlachetnie, w umiarkowaniu, w pobożnych dziełach, czuwając zawsze nad nierozerwalnością Kościoła Bożego i pasąc swoje stado, co nie przeszkadzało, że był spragniony chwały tego świata”[4].
↑Piotr Krasny, Odbudowa kijowskiej cerkwi Spasa na Berestowie przez metropolitę Piotra Mohyłę a problem nawrotu do gotyku w architekturze sakralnej Rusi koronnej w XVII wieku, [w:] Biuletyn Historii Sztuki nr 62 z 2000 roku, nr 3-4, ss.337–361
↑Mohyła Piotr, Împăcarea Bisericii Ortodoxe, tłum. Ş. Lupu, Polirom, Jassy, 2000, podano za Ewą Kocój.
↑Tadeusz Chrzanowski „Kresy, czyli obszar tęsknot”, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2010, s. 90.
Halina Kowalska: Mohiła (Moghiła, Moviła) Piotr h. własnego (1596—1647). [W:] Polski Słownik Biograficzny. T. XXI/3, zeszyt 90. Wrocław — Warszawa — Kraków — Gdańsk: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1976, s. 568—572.
