Paxillus

Krowiak
Ilustracja
Krowiak podwinięty
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

borowikowce

Rodzina

krowiakowate

Rodzaj

krowiak

Nazwa systematyczna
Paxillus Fr.
Fl. Scan.: 339 (1836)
Typ nomenklatoryczny

Paxillus involutus (Batsch) Fr.

Multimedia w Wikimedia Commons
Krowiak olszowy

Paxillus Fr. (krowiak) – rodzaj podstawczaków z rodziny krowiakowatych (Paxillaceae), którego gatunkiem typowym jest krowiak podwinięty (Paxillus involutus)[1]. W Polsce występują dwa gatunki[2].

Charakterystyka

Naziemne grzyby kapeluszowe o kapeluszach suchych lub lepkich, z podwiniętym brzegiem. Trzon osadzony w środku lub bocznie, nagi lub aksamitny[3]. Blaszki ścieśnione, zbiegające, z poprzecznymi połączeniami. Wysyp zarodników ochrowy do rdzawobrązowego. Zarodniki eliptyczne, gładkie. Grzyby saprotroficzne lub grzyby mykoryzowe[3].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Paxillaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Rodzaj ten został wyodrębniony przez Eliasa Friesa w 1836 r., gdzie został zaliczony do ówczesnego plemienia Agaricini (przedstawionego w formie klucza, bez klasyfikowania gatunków)[4]:

Lamellae 1) membranaceo-molles dissepimento (trama) nullo aut in proprium mutato [...] c) a receptaculo, cum stipite contiguo, prorsus discretae et facile secedentes – Paxillus;

W „Epicrisis systematis mycologici” z 1838 r. Fries podzielił rodzaj Paxillus na ówczesne plemiona Lepista i Tapinia. Zawarł w nim 9 gatunków: P. lepista, P. extenuatus, P. sordarius, P. involutus, P. filamentosus, P. atrotomentosus, P. griseotomentosus, P. crassus i P. panuoides[5]. W późniejszych latach do tego rodzaju zaliczano gatunki: P. alexandri, P. aurantiacus, P. boletinoides, P. chilensis, P. chrysophyllus, P. contulmensis, P. corrugatus, P. curtisii, P. ferruginosus, P. giganteus, P. helomorphus, P. infundibuliformis, P. inornatus, P. ionipus, P. lateralis, P. lateritius, P. macnabbii, P. miniatus, P. muelleri, P. mundulus, P. nothofagi, P. obscurisporus, P. olivaceoflavidus, P. panaeolus, P. pelletieri, P. popinalis, P. porosus, P. prunulus, P. psammophilus, P. rhodoxanthus, P. rubicundulus, P. scambus, P. squarrosus, P. statuum, P. tricholoma, P. validus, P. veluticeps i Paxillus vernalis. Większość z nich jest obecnie klasyfikowana do innych rodzajów: m.in. trzy zostały przeniesione do rodzaju ponurnik (Tapinella), kilka następnych, na podstawie badań filogenetycznych opublikowanych w 1999, do nowo utworzonego Austropaxillus[6]. W tym samym roku Christoph Hahn opublikował wyniki prac nad gatunkiem typowym (P. involutus), w którym zaproponował wyodrębnienie z niego dwóch innych: P. obscurisporus i P. validus[7].

Synonimami tego rodzaju są[8]:

  • Parapaxillus Singer 1942
  • Paxillopsis E.-J. Gilbert 1931
  • Rhymovis Pers. ex Rabenh. 1844
  • Ruthea Opat. 1836

Polską nazwę podał Stanisław Chełchowski w 1898 r., a gatunki z tego rodzaju były też opisywane pod nazwami: świnka, ponurnik i gwoździak[2].

Gatunki występujące w Polsce:

Przypisy

  1. ↑ a b P.M. Kirk, Index Fungorum [online] [dostęp 2013-05-15] (ang.).
  2. ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 490–492, ISBN 83-89648-09-1.
  3. ↑ a b Ewald Gerhardt, Grzyby: wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, s. 242, ISBN 83-7404-513-2.
  4. ↑ E.M. Fries, Corpus Florarum provincialium suecicae I. Floram Scanicam, 1836, s. 339.
  5. ↑ E.M. Fries, Epicrisis systematis mycologici, 1838, s. 315–318 [zarchiwizowane z adresu 2016-11-08].
  6. ↑ A. Bresinsky i in. Phylogenetic Relationships within Paxillus s. I. (Basidiomycetes, Boletales): Separation of a Southern Hemisphere Genus. „Plant Biology”. 1, s. 327–333, 1999. DOI: 10.1111/j.1438-8677.1999.tb00260.x. 
  7. ↑ C. Hahn, R. Agerer, Studien zum Paxillus-involutus-Formenkreis, „Nova Hedwigia”, 69, 1999, s. 241–310.
  8. ↑ P.M. Kirk, Species Fungorum [online] [dostęp 2013-05-15] (ang.).
  9. ↑ a b c d Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2024-01-17] (pol.).
  10. ↑ Paxillus (krowiak) [online], grzyby.pl [dostęp 2024-01-17] (ang.).