PROFILPELAJAR.COM

Pancernik nizinny
	Dasypus sabanicola
	Mondolfi, 1968
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	pancernikowce
Rodzina	pancernikowate
Rodzaj	pancernik
Podrodzaj	Dasypus
Gatunek	pancernik nizinny
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; bliski zagrożenia
	Zasięg występowania

Pancernik nizinny^[3] (Dasypus sabanicola) – gatunek ssaka z rodziny pancernikowatych^[4]. Z masą ciała 1–2 kg, należy do mniejszych przedstawicieli swego rodzaju. Zamieszkuje llanos Kolumbii i Wenezueli. Aktywny jest w dzień, jest bardziej społeczny od innych pancerników. Samica rodzi 4 identyczne młode.

Genetyka

Gatunek dzieli 98,7% genomu z pancernikiem reliktowym^[5].

Budowa

Wedle Chacón-Pacheco i innych całkowita długość zwierzęcia wynosi 47,6 cm, a wedle nowszych badań nawet 50,54 ±2,93 cm z zakresem 45,2–54,9 cm^[6]. Jak podają McDonough i Loughry, głowa i tułów osiągają łącznie długość od 25 do 31 cm, a sam ogon aż od 17 do 21 cm, jest więc długi. Ucho mierzy 2,2 do 2,9 cm^[4], średnio 2,72 cm, wedle nowszych wyników 2,4–3,7 cm, średnio 2,78 ±0,3 cm^[6], jest więc w stosunku do czaszki krótkie^[4], liczy jakieś dwie piąte jej długości^[6]. Stopa ma 7–9 cm. Zwierzę waży od 1 do 2 kg^[4] (wedle badań wenezuelskich średnia 1,36 kg ±0,28 kg, wedle wenezuelsko-kolumbijskich 1,49 kg ±0,33 kg^[6]), a więc niewiele, jako że popularny pancernik dziewięciopaskowy waży 3 razy więcej, a największy z rodzaju pancernik większy do 10,5 kg^[4]. Jest drugim najmniejszym przedstawicielem swego rodzaju po pancerniku siedmiopaskowym^[6].

Czaszka jest kulista z esowatym górnym profilem, mierzy od 6 do 7,2 cm. Odległość od kłykci do nosa wynosi 6,8 ±0,29 cm, długość pyska 3,79 ±0,2 cm. Autorzy zwracają uwagę na wąski i dzwonowaty tylny brzeg podniebienia. Występuje uzębienie difiodontyczne, eufiodontyczne – o rosnących całe życie zębach o wysokich koronach. Wyrzynają się stożkowate, dopiero później przyjmując kształt cylindryczny. Występuje szkliwo. Zębów policzkowych górnych i dolnych występuje od 6 do 8, najczęściej 8. Określane są jako molariform^[6].

Tułów pokrywa złożony z trzech części pancerz. Między tarczą ramienną a tarczą miedniczną znajduje się 8^[4] (bądź 7–9 ze średnią na podstawie badań wenezuelskich 7,93 ±0,85, na podstawie wenezuelsko-kolumbijskich 8 ±0,3^[6]) luźniejszych, ruchomych pasów^[4]. Pancerz budują skostniałe osteodermy pokryte naskórkowymi łuskami. W tylnym rzędzie tarczy łopatkowej widnieje 47–58 osteodermów. Na czwartym z pierścieni występuje od 46 do 55 osteodermów. Mają one otwory, w głównej bruździe 2–7, na tylnym brzegu 3–4. Pancerz zabarwiony jest na brązowo, na grzbiecie ciemniej niż na bledszych bokach, niekiedy bardziej dwukolorowo z bardziej brązowym grzbietem i bardziej żółtymi bokami. Ogon, mierzący połowę długości głowy i tułowia, liczy 10–14 pierścieni. W klatce piersiowej znajduje się dwupłatowa grasica o licznych komórkach linii germinatywnych. Węzły chłonne budową nie odróżniają się od innych ssaków. Samica dysponuje dwiema parami sutków, parą piersiową i parą pachwinową. Układ rozrodczy żeński histologicznie i histochemicznie przypomina swe homologi u pancernika dziewięciopaskowego. Z kolei samiec dysponuje prąciem o dwóch dystalnych płatach bocznych otaczających jego trójdzielny koniec^[6].

Przednią łapę kończą 4 palce^[6].

Fizjologia

Pancernik nizinny słabo utrzymuje temperaturę ciała, która jest niższa niż u większości ssaków. Zmierzona w odbycie temperatura wynosi 34–35 °C. Również tempo metabolizmu ustępuje innym ssakom podobnych rozmiarów. Podczas pory suchej samica magazynuje tłuszcz^[6].

Układ limfatyczny nie przedstawia istotnych odrębności. Wykazano jego reakcję na owoalbuminę, dinitrochlorobenzen i mykobakterie. Przez mikroorganizmami skórę zwierzęcia bronią komórki ziarniniakowe wydzielające enzymy^[6].

Systematyka

Pancernik nizinny opisany został przez Mondolfiego w 1968^[4]. Nazwa rodzajowa Dasypus pochodzi od greckiego dasy oznaczającego owłosiony i pus oznaczającego stopa. Oznacza więc owłosione stopy. Epitet gatunkowy sabanicola odnosi się do miejsca występowania zwierzęcia, wenezuelskich sawann stanów Apure i Guarico^[6]. Autor podał jako miejsce typowe Hato Macanillal, Distrito Achaguas del Estado Apure w Wenezueli^[4]. Nie wyróżnia się podgatunków^[3]. Istnieje natomiast pewna wątpliwość, czy pancernik nizinny nie należy do tego samego odrębnego gatunku, co jeden z podgatunków pancernika dziewięciopaskowego. Wskazują na to badania genetyczne opublikowane przez Arteagę i innych. Pomysł ten nie został jeszcze powszechnie zaakceptowany, nie zaproponowano też żadnej nowej nazwy dla postulowanego gatunku^[4]. Obecnie status gatunku pozostaje niejasny^[7].

W przeszłości wszystkie współczesne pancernikowce zaliczano do rodziny pancernikowatych Dasypodidae. Jednakże kolejne badania wskazały odrębność rodzaju pancernik Dasypus, wobec czego pozostałe współczesne taksony wyodrębniono do nowej rodziny Chlamyphoridae, w Dasypodidae pozostawiając pojedynczy rodzaj pancernik^[4] ze zmienną liczbą gatunków^[4]^[6]^[7].

Kladogram z pracy Feijó et al. z 2019^[7] (uproszczono):

Dasypus

Hyperoambon

Dasypus beniensis

	Dasypus kappleri

	Dasypus pastasae

Muletia

	Dasypus septemcinctus

Dasypus

Dasypus z Gujany Francuskiej

Dasypus pilosus

Dasypus novemcinctus

Dasypus sabanicola

Dasypus novemcinctus

	Dasypus novemcinctus, Dasypus mazzai

Powyższy kladogram bazuje na badaniach mtDNA. Podgatunki pancernika większego uznano za osobne gatunki, a pancernik dziewięciopaskowy nie jest monofiletyczny^[7].

Rozmieszczenie geograficzne i siedlisko

Zwierzę występuje w Wenezueli i Kolumbii^[4]. Jego zasięg występowania obejmuje 445 000 km²^[6].

Ekologia

Siedlisko pancernika nizinnego stanowią llanos^[4], choć IUCN wskazuje ogólnie tereny trawiaste, krzaczaste i sawannowe^[2]. Zwierzę zasiedla nisko położone tereny zalewowe, poczynając od wysokości 25 m nad poziomem morza aż do 500 m. W czasie rokrocznych powodzi pancerniki te przenoszą się w wyższe rejony^[4]. Skamieniałości z Mene de Inciarte w wenezuelskiej Sierra de Perijá wskazują na rozpowszechnienie pancernika nizinnego i odpowiedniego dlań siedliska podczas ostatniego maksimum glacjalnego^[6].

Pokarmem pancernika nizinnego są bezkręgowce, zwłaszcza pierścienice i owady, wśród których wymienia się szczególnie termity, mrówkowate i chrząszcze^[4].

Tryb życia

W przeciwieństwie do niektórych swych krewnych pancernik nizinny jest aktywny w dzień. Na żer wychodzi ze swej nory rankiem, żerując od około 8 do 10:30, po czym wraca do nory, którą opuszcza znowu po południu, po 16^[4].

Pancerniki zazwyczaj wiodą samotny tryb życia, pozbawiony istotnych relacji społecznych. Jeden pancernik nizinny zajmuje areał o powierzchni od 1,6 do 1,7 ha, przy czym średnia gęstość wynosi 2,8 osobnika na ha^[4] wedle danych z Wenezueli. Zwierzę w nietkniętych działalnością ludzką rejonach wydaje się względnie pospolity^[2]. Odnotowano jednak wspólne korzystanie z jednej nory przez kilka samic. Zjawiska takiego nie zaobserwowano u większości gatunków pancernika, w przypadku których zdarza się, by kilka osobników korzystają z tej samej nory, ale nigdy w tym samym czasie. Może to wskazywać na większą rolę relacji społecznych w przypadku pancernika nizinnego, ale obecnie nie ma pewnych informacji na ten temat^[4].

Cykl życiowy

Okres rozrodczy pancernika nizinnego zaczyna się w październiku, by trwać do marca. Po kopulacji i zapłodnieniu nie dochodzi od razu do implantacji. Zarodek zagnieżdża się w ścianie macicy dopiero po okresie od dwu do czterech miesięcy. Zjawisko to określa się mianem opóźnionej implantacji i obserwuje się także u innych gatunków pancerników, w tym u pancernika dziewięciopaskowego, u którego w niewoli zarodki zagnieżdżały się nawet po dwóch-trzech latach. Innym, znacznie rzadszych zjawiskiem spotykanym u tego rodzaju, jest poliembrionia. Mianowicie pojedyncza zygota dzieli się, dając w efekcie więcej niż jeden zarodek. W przypadku pancernika nizinnego ciąża obejmuje 4 zarodki, podobnie jak u pancernika dziewięciopaskowego. Ciąża przypada na wiosnę, a przynajmniej tą porą roku odławiano ciężarne samice. Prawdopodobnie zaczyna się ona w kwietniu bądź maju, trwać może do września czy października^[4]. Nie wiadomo, kiedy pancernik nizinny osiąga dojrzałość płciową, nieznana jest całkowita długość życia. Przez porównanie z blisko spokrewnionym Dasypus hybridus uważa się, że pokolenie może trwać 4 lata^[2].

Zagrożenia i ochrona

Całkowita liczebność gatunku zmniejsza się. IUCN przyznaje mu status NT. Wśród zagrożeń wymienia się polowania oraz pułapki. Pancernik nizinny bywa spożywany jako źródło białka. Stosowany jest także w medycynie oraz w rzemiośle^[2]. Z innych zagrożeń wymienić można niszczenie siedlisk związane z produkcją biopaliw, drewna i rolnictwem^[4].

Zwierzę objęto ochroną w Wenezueli. Ponadto jego zasięg występowania obejmuje kilka terenów chronionych. Obejmuje go też program edukacyjny prowadzony w Kolumbii przez Fundación Omacha^[2].

Przypisy

↑ Dasypus sabanicola, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Dasypus sabanicola, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 24. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u CMC. McDonough CMC., WJW. Loughry WJW., Family Dasypodidae (Long-nosed Armadillos), [w:] Don ED.E. Wilson, Rusell AR.A. Mittermeier, Handbook of the Mammals of the World, t. 8. Insectivores, Sloth and Collugos, Barcelona: Lynx Edicions in association with Conservation International and IUCN, 2018, s. 30–47, ISBN 978-84-16728-08-4 (ang.).
↑ FeijóF. A FeijóF., PattersonP. BD PattersonP., Cordeiro-EstrelaC.E. P Cordeiro-EstrelaC.E., Taxonomic revision of the long-nosed armadillos, Genus Dasypus Linnaeus, 1758 (Mammalia, Cingulata), „PLoS One”, 13, 2018, e0195084, DOI: 10.1371/journal.pone.0195084 (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o JulioJ. Chacón-Pacheco JulioJ., CarlosC. Aya-Cuero CarlosC., Teresa Cristina S.T.C.S. Anacleto Teresa Cristina S.T.C.S., Dasypus sabanicola (Cingulata: Dasypodidae), „Mammalian Species”, 52 (991), 2000, s. 49–56, DOI: 10.1093/mspecies/seaa004 (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d AndersonA. Feijó AndersonA. i inni, Phylogeny and molecular species delimitation of long-nosed armadillos (Dasypus: Cingulata) supports morphology-based taxonomy, „Zoological Journal of the Linnean Society”, 186 (3), 2019, s. 813–825 (ang.).