Pałac Pod Czterema Wiatrami w Warszawie

Pałac Pod Czterema Wiatrami w Warszawie
Zabytek: nr rej. 85 z 1 lipca 1965[1]
Ilustracja
Pałac od strony ul. Długiej
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Adres

ul. Długa 38/40

Styl architektoniczny

barok[2]

Architekt

Tylman z Gameren i Szymon Bogumił Zug

Rozpoczęcie budowy

1680

Ważniejsze przebudowy

1769–1780

Zniszczono

1944

Odbudowano

1949–1951

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Pałac Pod Czterema Wiatrami w Warszawie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Pałac Pod Czterema Wiatrami w Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Pałac Pod Czterema Wiatrami w Warszawie”
Ziemia52°14′50″N 21°00′14″E/52,247222 21,003889
Multimedia w Wikimedia Commons

Pałac Pod Czterema Wiatrami[3][4], także pałac Dückerta[1][2] – pałac znajdujący się przy ul. Długiej 38/40 w Warszawie.

Swoją nazwę zawdzięcza figurom czterech eoli: Boreasza – wiatru z północy, Zefira – wiatru z zachodu, Notosa – wiatru z południa i Eurosa – wiatru ze wschodu, ustawionych na filarach ogrodzenia oddzielającego dziedziniec od ulicy Długiej.

Opis

Pałac w okresie międzywojennym

Pierwszym właścicielem budynku był Stanisław Kleinpoldt-Małopolski – metrykant skarbu koronnego, sekretarz królewski, podstoli i chorąży bracławski[4]. Budowa pałacu rozpoczęła się ok. 1680 roku[4]. W jego projektowaniu brał udział Tylman z Gameren, jednak nie jest jasne, jaki był jego wkład w projekt[4].

W ciągu XVIII w. barokowa architektura pałacu uległa zmianie. Około połowy stulecia przekształcono m.in. środkowy ryzalit korpusu głównego, który otrzymał wówczas rokokową dekorację. W 1765 roku Piotr Riaucour sprzedał pałac Piotrowi Tepperowi[5]. W latach 1769–1771 pałac został przebudowany dla Teppera przez Szymona Bogumiła Zuga[6]. Rozszerzone zostało wówczas prawe skrzydło, przy którym od strony ul. Długiej wzniesiono nowy aneks o wczesnoklasycystycznej elewacji frontowej. Zugowi przypisuje się autorstwo kwadratowych pawilonów od strony ul. Długiej albo piętrową nadbudowę tychże.

W 1801 roku pałac wystawiono na licytację, którą wygrał Karol Fryderyk Dückert. Był on w posiadaniu rodziny Dückertów do 1891[2]. W latach 1808–1914 w pałacu mieścił się elegancki Hôtel de Dresde, zwyczajowo nazywany Drezdeńskim. W otaczającym pałac ogrodzie w 1824 roku rozpoczął działalność pierwszy w mieście Instytut Wód Mineralnych[7].

Po I wojnie światowej pałac podupadł i stał się kamienicą czynszową. W 1927 roku zakupił go Skarb Państwa. Po odrestaurowaniu budynek został przeznaczony na siedzibę Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej.

W okresie okupacji niemieckiej w gmachu mieściła się główna siedziba niemieckiego Urzędu Pracy (Arbeitsamt Warschau)[8]. W marcu i kwietniu 1943 roku w pałacu miały miejsce dwa zamachy na szefa Arbeitsamtu Curta Hoffmanna przeprowadzone przez Armię Krajową[9]. W marcu 1943 roku członkowie Kedywu OW AK nadali na Poczcie Głównej dziewięć paczek zawierających bomby zegarowe, z których jedna była zaadresowana do Hoffmana[10]. Ostrzeżeni Niemcy sprowadzili z warszawskiego SD pirotechnika, który przy próbie ustalenia składu i konstrukcji bomby wywołał eksplozję[11]. Poniósł śmierć na miejscu, a w budynku wyleciały szyby do drugiego piętra[11]. Latem 1943 roku główną siedzibę Arbeitsamtu przeniesiono do gmachu Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego przy ul. Kredytowej 1[12].

W 1944 roku w czasie powstania warszawskiego pałac został spalony[13]. Został odbudowany w latach 1949–1951 według projektu Ludwika Borawskiego[14]. Został przeznaczony na biura instytucji podległych Ministerstwu Zdrowia i Opieki Społecznej, m.in. Państwowych Zakładów Wydawnictw Lekarskich i Zjednoczenia „Uzdrowiska Polskie”[4].

W 1965 roku pałac został wpisany do rejestru zabytków[1].

W 1994 roku na fasadzie budynku odsłonięto tablicę upamiętniająca Głównego Inspektora Pracy w okresie międzywojennym Mariana Klotta[15].

Przypisy

  1. ↑ a b c Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (księga A) − stan na 30 czerwca 2023 roku. Woj. mazowieckie (Warszawa). [w:] Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl. s. 31. [dostęp 2023-08-02].
  2. ↑ a b c Juliusz A. Chrościcki, Andrzej Rottermund: Atlas architektury Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 1977, s. 58.
  3. ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 603. ISBN 83-01-08836-2.
  4. ↑ a b c d e Tadeusz S. Jaroszewski: Księga pałaców Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1985, s. 105. ISBN 83-223-2047-7.
  5. ↑ Eugeniusz Szulc: Cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1989, s. 562. ISBN 83-06-01606-8.
  6. ↑ Eugeniusz Szulc: Cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1989, s. 563. ISBN 83-06-01606-8.
  7. ↑ Franciszek Galiński: Gawędy o Warszawie. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska“, 1939, s. 278.
  8. ↑ Maria I. Kwiatkowska, Marek Kwiatkowski: Pałac pod Czterema Wiatrami. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984, s. 117. ISBN 83-01-03674-5.
  9. ↑ Strzembosz 1983 ↓, s. 244–245.
  10. ↑ Tomasz Strzembosz: Akcje zbrojne podziemnej Warszawy 1939–1944. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1983, s. 244. ISBN 83-06-00717-4.
  11. ↑ a b Tomasz Strzembosz: Akcje zbrojne podziemnej Warszawy 1939–1944. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1983, s. 245. ISBN 83-06-00717-4.
  12. ↑ Krzysztof Komorowski (red.): Warszawa walczy 1939–1945. Leksykon. Warszawa: Fundacja Polska Walczy i Wydawnictwo Bellona, 2015, s. 19. ISBN 978-83-1113474-4.
  13. ↑ Danuta Szmit-Zawierucha: O Warszawie inaczej (anegdoty, fakty, obserwacje). Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza Anagram, 1996, s. 57. ISBN 83-86086-28-9.
  14. ↑ Pałac pod Czterema Wiatrami. warszawa1939.pl. [dostęp 2018-03-30].
  15. ↑ Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 61. ISBN 83-912463-4-5.

Bibliografia