Orkiestra wojskowa w Stargardzie

Orkiestra wojskowa ze Stargardu[a]
Rok założenia	1945
Rok rozwiązania	2007
Pochodzenie	Polska, Stargard
Gatunek	muzyka poważna, rozrywkowa, musztra paradna
Powiązania	43 pp, 9 ppz, 9 pz, 6 BKPanc
Skład
Tamburmajor, kapelmistrz – werbliści, trębacze, saksofonista, puzonista, flecista, klarnecista, waltornie, perkusista
Multimedia w Wikimedia Commons

Orkiestra wojskowa w Stargardzie – nieistniejąca orkiestra dęta złożona z żołnierzy muzyków garnizonu stargardzkiego funkcjonująca w latach 1945-2007.

Historia orkiestry wojskowej w Stargardzie, która w swojej historii była kilka razy przeformowywana, ma historyczne powiązanie z 12 Dywizją Piechoty. Rozkazem nr 058/Org. 15 marca 1945 Naczelny Dowódca Wojska Polskiego nakazał do dnia 30 kwietnia 1945 roku ponownie sformować 12 Dywizję Piechoty. W jej strukturach zorganizowano także orkiestrę^[1]. 22 maja 1945 roku dywizja wymaszerowała z Poznania do Szczecina. 1 czerwca 1945 roku sztab 12 DP, szpital oraz orkiestra osiągnęły okolice Stargardu^[2] i zakwaterowały się w kompleksie białych koszar. Kapelmistrzem orkiestry był wówczas ppor. Czesław Łowiński. Jesienią 1945 roku sztab 12 DP wraz ze szpitalem i orkiestrą przedyslokowano do Szczecina. 26 listopada 1945 rozformowano orkiestry dywizyjne, a w ich miejsce powołano orkiestry pułkowe^[3]. W 43 Pułku Piechoty stacjonującym wówczas w Szczecinie, sformowano 15 osobową orkiestrę pod dowództwem ppor. Leona Zawodnego^[4].

W 1946 roku 43 pp przegrupował się do Garnizonu Stargard Szczeciński^[5], w tym orkiestra wojskowa podległa pod 43 pp^[4].

2 września 1952 43 pp został podporządkowany dowódcy 14 Dywizji Piechoty. W okresie od 1945 do 1957 roku zrzeszała od 15 do 43 etatowych zawodowych oraz nieetatowych muzyków (orkiestrantów), żołnierzy służby zasadniczej, dyrygenta (kapelmistrza) oraz tamburmajora – szefa orkiestry, do którego obowiązków należało prowadzenie orkiestry podczas parad, defilad, a także musztry orkiestrowej^[6].

Od 1945 do 1957 roku w skład orkiestry wchodzili następujący zawodowi instrumentaliści^[6]: werbliści, saksofoniści, trębacze, puzoniści, flecista, klarnecista, tuby, waltornie, perkusista. Orkiestra wykonywała nie tylko zadania muzyczne w przyporządkowanym pułku, ale także na rzecz jednostek stacjonujących w Garnizonie Stargard Szczeciński. Zabezpieczała muzycznie uroczystości świąt państwowych, wojskowych oraz w występach dla mieszkańców Stargardu Szczecińskiego i regionu^[7].

Wiosną 1957 nastąpiła reorganizacja 12 DP^[8]. 15 maja 1957 roku zlikwidowano orkiestry pułkowe^[8]. W tym samym dniu muzycy z rozformowanego 43 pp zorganizowali nieetatową^[9] orkiestrę w Stargardzie Szczecińskim przy 9 Zaodrzańskim Pułku Piechoty^[10] 3 maja 1957 roku pułk został przemianowany w 9 Zaodrzański Pułk Piechoty. Orkiestra nadal funkcjonowała w strukturach zreorganizowanego pułku. Była to nieetatowa orkiestra licząca 18 zawodowych muzyków i 14 muzyków żołnierzy służby zasadniczej. Kapelmistrzem został por. Stanisław Pic^[6][10]. W 1958 roku orkiestra uświetniła uroczystość wręczenia sztandaru 9 pz, a wręczył go dowódca POW gen. dyw. Zygmunt Huszcza^[10]. W uroczystości orkiestra uczestniczyła pod dowództwem kapelmistrza por. Stanisława Pica w składzie 16 zawodowych muzyków i 14 muzyków żołnierzy służby zasadniczej^[11]. W 1959 roku kapelmistrzem został kpt. Jan Krasiński^[12]. W skład orkiestry wchodziło 16 zawodowych muzyków i 14 muzyków żołnierzy służby zasadniczej^[12]. W 1963 roku decyzją dowódcy 12 DZ orkiestra wojskowa w Stargardzie została rozformowana.

Od 1963 do 1973 w garnizonie Stargard Szczeciński nie funkcjonowała orkiestra wojskowa. Uroczystości wojskowe muzycznie zabezpieczała orkiestra 12 DZ ze Szczecina, orkiestry z innych garnizonów oraz w wyjątkowych sytuacjach orkiestra kolejowa ze Stargardu Szczecińskiego. Kapelmistrzem tej orkiestry był Benedykt Grzeszak^[13].

W 1973 z inicjatywy st. sierż. Gerarda Jędrzejewskiego i decyzją dowódcy pułku ppłk. Jana Jani powstała nieetatowa orkiestra wojskowa przy 9 Pułku Zmechanizowanym. Była to nieetatowa orkiestra licząca 14 zawodowych muzyków oraz 12 muzyków żołnierzy służby zasadniczej. Kapelmistrzem został st. sierż. Gerard Jędrzejewski^[14]. W skład orkiestry wchodzili następujący instrumentaliści^[10]: werbliści, saksofoniści, trębacze, puzonista, flecista, klarnecista, tuby, waltornie, perkusista. Skład ten w kolejnych latach ulegał zmianie i był uzależniony od etatu w jednostce^[15][16]. Orkiestra, oprócz obowiązków wykonywała również zadania na rzecz jednostek stacjonujących w garnizonie Stargard Szczeciński. Brała udział w uroczystościach wynikających z ceremoniału wojskowego, świętach państwowych, religijnych oraz występach dla mieszkańców Stargardu Szczecińskiego i regionu^[17][10].

W 1975 stargardzka orkiestra w uznaniu na polu kultury w 12 DZ została wyróżniona przez dowódcę POW gen. dyw. W. Barańskiego medalem „Za zasługi dla Pomorskiego Okręgu Wojskowego”^[18][15][10]. Natomiast źródło^[19] podaje, że w 1975 roku orkiestra dywizyjna w uznaniu na polu kultury w 12 DZ została wyróżniona przez dowódcę POW gen. dyw. W. Barańskiego medalem „Za zasługi dla Pomorskiego Okręgu Wojskowego”^[20]. W sierpniu 1975 roku orkiestra w uznaniu zasług dla Stargardu Szczecińskiego została wyróżniona z okazji Święta Pułku medalem 850-lecia i 30-lecia m. Stargardu, który został nadany przez Komitet PZPR i Prezydenta za zasługi w rozwoju miasta w 1975 r.^[10]. W 1976 roku przy orkiestrze powstał chór oraz pododdział śpiewu marszowego złożony z żołnierzy służby zasadniczej. Powstał także na bazie orkiestry przy Garnizonowym Klubie w Stargardzie zespół muzyczny^[15][10].

W 1979 roku na XIII Festiwalu Piosenki Żołnierskiej w Kołobrzegu orkiestra brała udział wraz z kompanią śpiewu z 9 Pułku Zmechanizowanego oraz z jednostek garnizonu Stargard Szczeciński pod kierownictwem kapelmistrza st. sierż. sztab. Gerarda Jędrzejewskiego zajmując w finale II miejsce wraz ze zdobyciem srebrnego pierścienia na szczeblu Wojska Polskiego^[21][10]. W 1991 roku orkiestra została wyróżniona odznaką pamiątkową^[22]12 Dywizji Zmechanizowanej. Odznakę dla kapelmistrza chor. Gerarda Jędrzejewskiego wręczył w Szczecinie dowódca 12 DZ gen. bryg. Bolesław Balcerowicz^[23][10]. 25 września 1991 roku odbyła się w 12 DZ oraz 9 pz pierwsza wizyta niemieckich oficerów z dowództwa 41 Brygady Obrony Terytorialnej z Eggezin w Szczecinie i Stargardzie. Rewizyta polska miała miejsce 5 grudnia 1991 r.^[24] Orkiestra podczas tych wizyt dała okolicznościowy koncert^[25][26]. W 1992 roku orkiestra koncertowała w Niemczech, gdzie zajęła II miejsce w konkursie 8 wojskowych orkiestr: niemieckiej, holenderskiej, belgijskiej, francuskiej i 3 wojskowych orkiestr polskich^[16][27].

W latach od 1979 do 1995 roku orkiestra zrzeszała od 20 do 30 muzyków, w tym zawodowych muzyków w korpusie podoficerskim oraz żołnierzy służby zasadniczej (orkiestrantów), dyrygenta (kapelmistrza) – szefa orkiestry, do którego obowiązków należało prowadzenie orkiestry podczas parad, defilad, a także musztry orkiestrowej. Orkiestra wykonywała zadania w 9 pz oraz zadania na rzecz jednostek stacjonujących w Garnizonie Stargard. Zabezpieczała muzycznie uroczystości świąt państwowych, wojskowych, religijnych, a także występowała na rzecz miasta i regionu^[10]. W okresie tym orkiestra otrzymała wiele wyróżnień, w tym dyplomów, pism okolicznościowych, pucharów, medali pamiątkowych^[16][26][10].

W 1995 orkiestra funkcjonowała przy powstałej na bazie 9 pułku zmechanizowanego 6 Brygadzie Kawalerii Pancernej. Była to nieetatowa orkiestra licząca 14 zawodowych muzyków oraz 8 muzyków żołnierzy służby zasadniczej. W skład orkiestry wchodzili następujący instrumentaliści: werbliści, trębacze, saksofonista, puzonista, flecista, klarnecista, waltornie, perkusista^[16]. W 1995 roku nawiązane zostały dwustronne kontakty pomiędzy 12 DZ, w tym 9 pz, a ówczesną Jutlandzką DZ sił zbrojnych Królestwa Danii i podczas wizyty delegacji duńskiej orkiestra zaprezentowała okolicznościowy koncert^[16], który przygotował kapelmistrz chor. Edward Charowski. W latach od 1995 do 2005 roku orkiestra zrzeszała od 20 do 25 etatów zawodowych oraz nieetatowych muzyków (orkiestrantów), żołnierzy służby zasadniczej, dyrygenta (kapelmistrza) – szefa orkiestry, do którego obowiązków należało prowadzenie orkiestry podczas parad, defilad, a także musztry orkiestrowej. Dysponowała następującymi muzykami: werbliści, saksofoniści, trębacze, puzonista, flecista, klarnecista, tuby, waltornie, perkusista. Skład ten w latach ulegał zmianie i był uzależniony od etatu jednostki^[16][28].

Orkiestra wykonywała zadania w 6 Brygadzie Kawalerii Pancernej oraz zadania na rzecz jednostek stacjonujących w garnizonie Stargard zlecane przez komendanta garnizonu. Zabezpieczała muzycznie uroczystości świąt państwowych, wojskowych i religijnych. Poza tym występowała na rzecz Stargardu Szczecińskiego i regionu. W okresie tym orkiestra otrzymała wiele zaszczytów w postaci dyplomów, pism okolicznościowych, pucharów^[16][26].

W 2005 skład wojskowej orkiestry zaczął się uszczuplać. Wówczas coraz częściej pojawiały się pogłoski o tym, że 6 Brygada Kawalerii Pancernej ma zostać zlikwidowana^[29].

Z dniem 30 czerwca 2007 roku rozformowano 6 Brygadę Kawalerii Pancernej, a wraz z nią orkiestrę wojskową w Stargardzie. Niektórzy instrumentaliści z orkiestry znaleźli pracę w zawodzie w innych orkiestrach wojskowych. Część osób z muzykowaniem skończyła. A instrumenty oraz mundury Księstwa Warszawskiego, kupione swego czasu przez władze miasta, przeszły na własność 12 DZ. Ostatnim kapelmistrzem orkiestry był st. sierż. Piotr Olszański. Kierował nią przez 11 lat^[29].

Orkiestra wojskowa w Stargardzie zrzeszała w różnych okresach od 20 do ponad 30 etatowych zawodowych oraz nieetatowych muzyków (orkiestrantów), żołnierzy służby zasadniczej, dyrygenta (kapelmistrza) oraz tamburmajora – szefa orkiestry, do którego obowiązków należało prowadzenie orkiestry podczas parad, defilad, a także pokazu musztry paradnej oraz musztry orkiestrowej. W skład orkiestry wchodzili instrumentaliści: werbliści, saksofoniści, trębacze, puzoniści, flecista, klarnecista, tuby, waltornie, perkusista^[29][16]. Orkiestra spełniała ważną funkcję kulturotwórczą w środowiskach wojskowych i cywilnych. Osiągnięcia artystyczne i popularyzatorskie muzyków dokumentuje wiele dyplomów, pucharów, medali i odznak honorowych. Oprócz koncertów prezentowała wielokrotnie defilady w strojach galowych i historycznych. Orkiestra wojskowa wielokrotnie wykonywała zadania na rzecz jednostek Garnizonu Stargard^[16][29]. W okresie swojego istnienia wojskowi muzycy uczestniczyli w życiu kulturalnym, społecznym i politycznym miasta. Jej muzyka corocznie towarzyszyła obchodom Dni Stargardu^{[29][10][16][30]}.

W repertuarze zespołu znajdowały się zarówno kompozycje muzyki poważnej w transkrypcji na orkiestrę dętą; uwertury, symfonie, poematy symfoniczne, tańce, jak i muzyka o tematyce żołnierskiej oraz rozrywkowa w szerokim znaczeniu tego słowa (znane standardy, opracowania piosenek). Brała udział w uroczystościach wynikających z Ceremoniału Wojskowego, świętach państwowych, religijnych oraz występach dla mieszkańców Stargardu Szczecińskiego i regionu. Prezentowała także musztrę paradną, w połączeniu z mundurami historycznymi z okresu Księstwa Warszawskiego^{[29][10][16][30]}.

Orkiestra zdobyła w swej historii następujące wyróżnienia^{[31][10][16][30][29]}:

• w 1963 roku Orkiestra wojskowa w Stargardzie w uznaniu zasług dla 12 Dywizji Zmechanizowanej została wyróżniona przez dowódcę dywizji gen. bryg. Józefa Stebelskiego medalem ,,Za zasługi dla 12DZ"
• w 1975 roku Orkiestra wojskowa w Stargardzie w uznaniu na polu kultury w 12 DZ została wyróżniona przez dowódcę POW gen. dyw. W. Barańskiego medalem „Za zasługi dla Pomorskiego Okręgu Wojskowego”,
• w 1975 roku Orkiestra wojskowa w Stargardzie w uznaniu zasług dla Stargardu Szczecińskiego została wyróżniona Medalem 850-lecia i 30-lecia m. Stargardu – z okazji Święta Pułku nadany przez Komitet PZPR i Prezydenta za zasługi w rozwoju miasta w 1975 r.
• w 1979 roku na XIII Festiwalu Piosenki Żołnierskiej w Kołobrzegu orkiestra wraz z kompanią śpiewu zajęła w finale II miejsce wraz ze zdobyciem srebrnego pierścienia na szczeblu Wojska Polskiego,
• w 1985 roku Orkiestra wojskowa w Stargardzie w uznaniu zasług na polu kultury w 12 Dywizji Zmechanizowanej została wyróżniona przez dowódcę 12DZ płk dypl. Jerzego Słowińskiego medalem „Za zasługi dla 12DZ”,
• w 1991 roku Orkiestra wojskowa w Stargardzie została wyróżniona odznaką pamiątkową 12DZ,
• w 1992 roku Orkiestra wojskowa w Stargardzie w Niemczech zajęła II miejsce w konkursie 8 wojskowych orkiestr: niemieckiej, holenderskiej, belgijskiej, francuskiej i 3 wojskowych orkiestr polskich.

W swej historii orkiestra miała jedenastu kapelmistrzów. Najdłużej (jedenaście lat) obowiązki te pełnili ppor./kpt. Leon Zawodny i st. sierż. Piotr Olszański oraz z przerwami chor. Gerard Jędrzejewski (piętnaście lat). Wykaz kapelmistrzów w układzie chronologicznym^{[29][16][30][10]}:

• ppor./por. Czesław Łowiński (1945-1945)
• ppor./kpt. Leon Zawodny (1946-1957)
• por./kpt. Stanisław Pic (1957-1959)
• kpt. Jan Krasiński (1959-1963)
• sierż./chor. Gerard Jędrzejewski (1973-1976)
• st. sierż. Stanisław Zglinicki (1976-1978)
• sierż. sztab. Gerard Jędrzejewski (1978-1982)
• st. sierż. Edward Charowski (1982-1984)
• chor. Gerard Jędrzejewski (1984-1992)
• chor. Edward Charowski (1992-1996)
• st. sierż. Piotr Olszański (1996-2007)

• 
  Korpusówka członka orkiestry Sił Zbrojnych RP
• 
  Stargard Szczec. 1974^[c]
• 
  Stargard Szczeciński, 1974^[d]
• 
  Stargard Szczeciński, 1975^[e]
• 
  Stargard Szczec. 1976^[f]
• 
  Kołobrzeg, 1979^[g]
• 
  Kołobrzeg, 1979^[h]
• 
  Stargard Szczec. 1989^[i]
• 
  Stargard Szczec. 1991^[j]
• 
  Stargard Szczec. 1991^[k]
• 
  Stargard Szczec. 1992^[l]
• 
  Stargard Szczec. 1993^[m]
• 
  Stargard Szczec. 2005^[n]

• Garnizon Stargard
• Stargard
• ceremoniał wojskowy
• Reprezentacyjny Zespół Artystyczny Wojska Polskiego

• Dariusz Faszcza: Z Dziejów 12 Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2005. ISBN 83-11-10131-0. Brak numerów stron w książce
• Dariusz Faszcza: 12 Szczecińska Dywizja Zmechanizowana. 70 lat służby na Pomorzu Zachodnim (1945-2015). Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2015. ISBN 978-83-63755-75-1.

• Historia 12 Dywizji Zmechanizowanej im. Armii Ludowej, Szczecin 1968.
• Kanclerz H., Tradycje 12 Dywizji Zmechanizowanej im. Armii Ludowej odznaczonej Orderem Sztandaru Pracy I klasy, Szczecin 1975.
• Kanclerz H., Tradycje bojowe i szkoleniowe oraz działalności społeczno-politycznej 12 Dywizji Zmechanizowanej im. Armii Ludowej, Szczecin 1985.
• Sawicki Zdzisław: Mundur i odznaki Wojska Polskiego. Czas przemian. Sawicki Zdzisław. Warszawa: „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08588-9. Brak numerów stron w książce

• Wojskowa orkiestra stargardzka już nie zagra
• Pieśn w wykonaniu Kazimierza Pustelaka (tenor) i chóru, Orkiestra Polskiego Radia- 1964
• Pieśń "My, pierwsza brygada" w formacie mp3. capolonia.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-27)].
• Historia powstania orkiestry wojskowej w Szczecinie