Nicefor pochodził z małoazjatyckiego rodu spokrewnionego z Fokasami[1]. Jak wielu innych przedstawicieli anatolijskiej arystokracji wybrał karierę w armii cesarskiej, uzyskując dowództwo temu Anatolikon. W roku 1057 był jednym z oficerów, którzy wystąpili przeciwko Michałowi VI, popierając Izaaka I Komnena[2].
Obalenie Michała VII
W 1077 przeciwko rządom Michała VII wystąpiła armia z prowincji europejskich cesarstwa pod wodzą Nikefora Bryenninosa. W październiku 1077 Nicefor Botaniates stanął na czele analogicznego ruchu w prowincjach Azjatyckich. Siódmego stycznia 1078 został on okrzyknięty cesarzem i ruszył na stolicę. Dysponując niewielką liczbą żołnierzy, zdecydował się na werbunek Turków, korzystając z pomocy Sulejmana jednego z kuzynów sułtana Alp Arslana – zwycięzcy spod Manzikert. Z ich pomocą zdobył kolejno Kyzikos, Nikeę – pod którą pokonał wojska cesarskie oraz Nikomedię, Chalkedon i Chryzopol. Następnie stanął pod Konstantynopolem gdzie miał silne poparcie m.in. w duchowieństwie oraz korporacjach rzemieślniczych. Wobec zaistniałej sytuacji 31 marca 1078 Michał VII Dukas abdykował i usunął się do klasztoru[2]. W tych warunkach 3 kwietnia[3] Nicefor, wkroczył do stolicy i przejął ster rządów. Koronacja władcy nastąpiła jednakże dopiero kilka miesięcy później (2 czerwca bądź lipca 1078 roku)[4]. Dla umocnienia swej pozycji cesarz poślubił żonę swojego poprzednika – Marię z Alanii i to jeszcze za życia Michała VII.
Na wieść o przewrocie w Bizancjum papież Grzegorz VII obłożył Nicefora klątwą.
Rządy Nicefora III charakteryzowały się brakiem spójnej polityki i początkowo polegały głównie na zjednywaniu sobie stronników obalonego Michała VII. W tym okresie nasiliła się jeszcze walka stronnictw co zwiększyło panujący w kraju chaos wywołany klęską pod Manzikert. Wzrastające wydatki doprowadziły również do wyczerpania skarbu, a w konsekwencji do obniżeniu wartości pieniądza. Wielkie wpływy na dworze uzyskali cesarscy zausznicy: Borył i German. Początkowo podporą rządów Nicefora III była również rodzina Komnenów[2].
Najgorsze jednak wieści dochodziły do Konstantynopola z prowincji małoazjatyckich. Około roku 1080 pojawił się tam kolejny pretendent – Nikefor Melisen, który w tym samym roku obwołał się cesarzem. Ponadto podobnie jak wcześniej Nicefor III, sprzymierzył się on z Sulejmanem. Ten ostatni korzystając z powstałego zamieszania, którego powstanie było zresztą w niemałym stopniu jego własnym udziałem, opanował całą Bizantyjską Azję Mniejszą – od Cylicji do Hellespontu. Jak podaje G. Ostrogorski: Sulejman „(...) na tej prastarej bizantyńskiej ziemi założył sułtanat Rumu, czyli rzymski.” Taki był ostateczny rezultat nieudolnej polityki następców Bazylego II, która doprowadziła do rozprężenia się systemu militarnego i administracyjnego Anatolii oraz zaniknięciu instytucji stratiotów-rolników stworzonej jeszcze przez cesarza Herakliusza[5].
Utrata władzy
Przeciwko Niceforowi wystąpił najpierw wcześniejszy pretendent Nikefor Bryennios (starszy)[6], a później rodzina Komnenów, która początkowo stanowiła podporę dla rządów nowego władcy, pomagając mu między innymi w rozprawieniu się z Bryenniosem oraz z jego następcą na stanowisku duksaDyrrachium – Nikeforem Bazylacjuszem.
Czwartego kwietnia 1081, po wkroczeniu do stolicy Izaaka i Aleksego Komnenów, Nicefor III abdykował. Za radą patriarchy wstąpił do klasztoru Peribleptu, gdzie zmarł[2].
Przypisy
↑Tak Maciej Salamon: , [w:] Encyklopedia Kultury Bizantyńskiej. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2002, s. 372. ISBN 83-235-0011-8., G. Ostrogorski uważa jednak, iż Nicefor jedynie „wywodził” swój ród od Fokasów GeorgG.OstrogorskiGeorgG., Dzieje Bizancjum, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008, s. 339, ISBN 978-83-01-15268-0.
↑ abcdMaciej Salamon: , [w:] Encyklopedia Kultury Bizantyńskiej. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2002, s. 372. ISBN 83-235-0011-8.
↑Maciej Salamon: , [w:] Encyklopedia Kultury Bizantyńskiej. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2002, s. 372. ISBN 83-235-0011-8., G. Ostrogorski mówi o 24 marca GeorgG.OstrogorskiGeorgG., Dzieje Bizancjum, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008, s. 339, ISBN 978-83-01-15268-0.
↑Tu również odmiennie G. Ostrogorski, który twierdzi, iż po wkroczeniu do stolicy (...)jeszcze tego samego dnia otrzymał koronę z rąk patriarchy.GeorgG.OstrogorskiGeorgG., Dzieje Bizancjum, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008, s. 339, ISBN 978-83-01-15268-0.
↑GeorgG.OstrogorskiGeorgG., Dzieje Bizancjum, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008, s. 340, ISBN 978-83-01-15268-0.
