Miejscowość w średniowieczu (XIV wiek) przeszła na własność prokuratora papowskiego (z Papowa Biskupiego)[4]. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie toruńskim. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 477 mieszkańców[2]. Jest siódmą co do wielkości miejscowością gminy Chełmża.
Nazwę Nawry wywodzi się od słowa mawra, pochodzącego z jęz. staropruskiego, oznaczającego teren podmokły, lub rośliny rosnące w stojącej wodzie. Staropruski rdzeń maur- jest również obecny w nazwach miejscowych takich, jak Nawra – wieś w województwie warmińsko-mazurskim, wieś Mawry (niem. Mawern), czy Jezioro Mamry (niem. Mauer See). Wraz z nazwami takimi jak Łunawy oraz Łyniec, pochodzenie nazwy wsi z języka staropruskiego stanowi przypadek odosobniony na ziemi chełmińskiej i może wskazywać na istnienie w tych okolicach osadnictwa staropruskiego[7]. Najstarsza zapisana w języku łacińskim nazwa wsi to Nebere, przybierająca później również brzmienie Neber, Ever, Never i Nefer. Z tych nazw wywodzi się niemiecka nazwa wsi Eber[8].
Zabytki
Zespół pałacowo-parkowy: klasycystycznypałac zbudowany w latach 1798–1805 dla Konstantego Kruszyńskiego, przebudowany w latach 1870–1880 dla rodziny Sczanieckich. Od 1865 roku właścicielem został ród Sczanieckich, po ślubie Bogusławy, córki Władysława Kruszyńskiego, z działaczem narodowym i kolekcjonerem sztuki Michałem Sczanieckim. W czasie II wojny światowej pałac został zdewastowany przez Niemców, którzy już na początku okupacji usunęli całkowicie z majątku ostatnich właścicieli: Jana i Irenę z Cichowskich Sczanieckich. Po bokach pałacu znajdują się dwie symetrycznie rozmieszczone oficyny. Pałac otoczony jest zaprojektowanym przez braci Larassów parkiem krajobrazowym z 1. połowy XIX wieku
Gotycko-barokowy kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej z kamieni polnych i cegły, powstał prawdopodobnie w XIV w., przebudowany po roku 1661 i w latach 1778–1786, wewnątrz wyposażenie barokowe. W rokokowym ołtarzu głównym obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z 1. połowy XVII wieku, w sukience z roku 1767, według legendy przywieziony z niewoli moskiewskiej przez Bernarda Kruszyńskiego. Wśród pozostałego wyposażenia znajdują się: epitafium Kruszyńskich z roku 1815, fundacji Konstantego Kruszyńskiego, ołtarze boczne z przełomu XVII i XVIII w., późnorenesansowestalle z 1. połowy XVII w., rokokowa ambona z 3. ćwierci XVIII w.
↑Waldemar Rozynkowski: Zarys Dziejów Gminy Papowo Biskupie. Papowo Biskupie: Urząd Gminy, 1996. Brak numerów stron w książce
↑Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑Jerzy Dygdała, Szczepan Wierzchosławski, Nawra Kruszyńskich i Sczanieckich. Studium z dziejów szlachty i ziemiaństwa ziemi chełmińskiej, Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1990, s. 8.
Bibliografia
F. Stolkowski Nawra z tamtych lat, Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu 2014 r., ISBN 978-83-61891-72-7
