PROFILPELAJAR.COM

Myszołów włochaty
	Buteo lagopus
	(Pontoppidan, 1763)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	szponiaste
Rodzina	jastrzębiowate
Podrodzina	jastrzębie
Plemię	Accipitrini
Rodzaj	Buteo
Gatunek	myszołów włochaty
Synonimy
	Falco Lagopus Pontoppidan, 1763;
	Falco Lagopus Pontoppidan, 1763;
Podgatunki
	B. l. lagopus (Pontoppidan, 1763); B. l. menzbieri Dementiev, 1951; B. l. kamtschatkensis Dementiev, 1931; B. l. sanctijohannis (J. F. Gmelin, 1788);
	B. l. lagopus (Pontoppidan, 1763); B. l. menzbieri Dementiev, 1951; B. l. kamtschatkensis Dementiev, 1931; B. l. sanctijohannis (J. F. Gmelin, 1788);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; letnie lęgowiska zimowiska
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Myszołów włochaty^[4] (Buteo lagopus) – gatunek dużego ptaka drapieżnego z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae).

Występowanie

Zamieszkuje strefę chłodną półkuli północnej, w zależności od podgatunku^[5]^[2]^[6]:

B. lagopus lagopus – lęgnie się w północnej Eurazji – od Skandynawii na wschód po rejon rzek Ob i Jenisej. W umiarkowanej strefie Europy pojawia się tylko zimą. Przeloty wiosenne mają miejsce od marca do maja, a jesienne od września do grudnia.

W Polsce nieliczny ptak przelotny i zimujący^[7]. Nie gnieździ się w kraju. W środkowej Europie widywany od września (przeloty na zimowiska trwają do początków grudnia), głównie na terenach otwartych. Zimą przebywa na terenach, na których zimuje również myszołów zwyczajny. Wszędzie jednak jego liczba jest mniejsza niż powszechniejszego krewniaka. Do wiosny można go spotkać w różnych częściach kraju w zmiennej liczbie – początek przelotów przypada na marzec, a jego szczyt w połowie kwietnia. Pojawia się jednak znacznie rzadziej niż myszołów zwyczajny. Ostatnie ptaki widuje się w maju. Migracja zaznacza się najliczniej na Wybrzeżu – wtedy w ciągu jednego dnia może wzdłuż niego przelecieć nawet kilkaset osobników^[8]. W okresie lęgowym sporadycznie widuje się myszołowa włochatego, ale nie wyprowadza on lęgów;

B. lagopus menzbieri – północną Azję na wschód od rzek Ob i Jenisej.
B. lagopus kamtschatkensis – Kamczatkę.
B. lagopus sanctijohannis – północną część Ameryki Północnej – Alaskę i północną Kanadę.

Cechy gatunku

Bardzo duża zmienność osobnicza w ubarwieniu. Rozmieszczenie plam brunatnych, brązowych, beżowych i białych zmienne, podobnie jak proporcje pomiędzy kolorami, jednak wierzch ciała zawsze ciemniejszy niż spód. Stałym elementem jest również biała plama na kuprze i prawie biały u podstawy, a zakończony ciemnym pasem ogon (u dorosłych występuje jedna szersza pręga i kilka węższych, u młodych widać tylko jeden pasek). Samiec ma kilka dodatkowych wąskich, ciemnych pasków, a samice 2, które zdają się zlewać ze sobą. Grzbiet ma specyficznie przyprószony białymi piórami, podobnie jak głowa. Na spodzie skrzydeł, głowie, piersi i nadgarstkach widać ciemne plamy. Skok opierzony, aż do palców, które są żółte (w przeciwieństwie do myszołowa zwyczajnego, stąd też nazwa gatunkowa „włochaty”). Pomaga mu to w trudnych warunkach klimatycznych zimnej północy kontynentu. Poza tym ma długie nogawice. W swym krążącym locie można zaobserwować biały spód skrzydeł z czarnymi plamami na nadgarstkach. Młode ptaki mają ciemno ubarwiony brzuch, który odróżnia się od jaśniejszej piersi^[9].

Od myszołowa zwyczajnego jest nieco większy, ma dłuższe skrzydła oraz inaczej ubarwiony ogon. W locie myszołów włochaty ma lżejszy lot, skrzydłami macha bardziej płynnie i częściej, niekiedy zawisając w powietrzu lub krążąc. Ogólnie jednak w terenie są trudno odróżnialne. W zachowaniu jest bardzo płochliwy. Na mniejszych dystansach leci nisko nad ziemią. Po okresie lęgowym prowadzi samotniczy tryb życia. Czasami można zaobserwować gromadzenie się w jednym miejscu małej grupy tych ptaków.

Wymiary i masa

Wymiary średnie^[9]

długość ciała z dziobem i ogonem: 50–60 cm
długość ogona: 20–23,5 cm
rozpiętość skrzydeł: 120–150 cm

Masa ciała^[9]

0,7–1,3 kg

Biotop

Otwarte przestrzenie, łąki, pola z pojedynczymi kępami drzew lub krzewów i innymi punktami obserwacyjnymi. Latem w czasie gniazdowania preferuje arktyczną tundrę, bezdrzewne wyżyny, skandynawskie płaskowyże, góry powyżej granicy lasu północnej Europy i lasotundrę wokół północnego koła podbiegunowego. Od sierpnia odlatuje na południe i w listopadzie pojawia się na bezleśnych terenach w Europie Środkowej. Zimuje też na terenach rolniczych, wrzosowiskach, bagnach, dorzeczach rzek i na stepach. Generalnie unika zwartych dużych kompleksów leśnych.
Jeśli teren jest bogaty w pokarm, tworzy luźne skupiska. Często współwystępuje tam z myszołowem zwyczajnym^[9].

Okres lęgowy

Jajo, świeżo wyklute pisklęta i młode w puchu

Gniazdo

Na ziemi (zwłaszcza w tundrze), pod nawisem na półce skalnej, na obrywach rzecznych, rzadziej na starym drzewie. Gniazdo tworzy platformę, która jest wyścielona trawą i mchem. Ptaki te nie gniazdują w koloniach.

Jaja

Wyprowadza jeden lęg w roku, w końcu maja. W złożeniu 2 do 7 białych jaj rdzawo nakrapianych (ilość zależy od dostępności pokarmu). W latach ubogich w pokarm może nawet nie wyprowadzić lęgu.

Wysiadywanie i opieka nad pisklętami

Jaja wysiadywane są przez okres około 28–30 dni przez obydwoje rodziców. Pisklęta opuszczają gniazdo po około 35–40 dniach. Jednak jeszcze przez ok. 30 dni zaznacza się opieka rodziców.

Pożywienie

Niemal wyłącznie gryzonie – przede wszystkim lemingi (w Arktyce), myszy i norniki, na które poluje w locie lub zaczaja się na ziemi, z niskich krzewów i innych wyniesionych miejsc. Od ich liczebności zależy liczność populacji myszołowa włochatego – w czasie masowych pojawów gryzoni liczniej gniazduje i odnosi większy sukces rozrodczy. W przypadku niedoboru zwykłych ofiar, przeważnie w czasie długich i srogich zim, potrafi zaatakować osłabioną kuropatwę lub ptaki hodowlane. Jednak dorosła kura domowa potrafi się obronić. W mroźne zimy, gdy nie ma pokarmu, nie pogardzi też padliną.

Poluje na łąkach i polach uprawnych, często zawisając w powietrzu i trzepocząc skrzydłami.

Status i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje myszołowa włochatego za gatunek najmniejszej troski (LC – least concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Trend liczebności populacji uznaje się za stabilny^[3].

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową^[10].

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ Buteo lagopus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Rough-legged Buzzard (Buteo lagopus). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-17)]. (ang.).
↑ ^a ^b Buteo lagopus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Accipitrini Vigors, 1824 (Wersja: 2019-03-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-11-08].
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hoatzin, New World vultures, Secretarybird, raptors. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-11-08]. (ang.).
↑ Species account: Rough-legged Hawk Buteo lagopus. [w:] Global Raptor Information Network [on-line]. The Peregrine Fund. [dostęp 2020-11-08]. (ang.).
↑ Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP "pro Natura", 2003, s. 236. ISBN 83-919626-1-X. Według skali przyjętej przez autorów, dla okresu zimowego nieliczny oznacza zagęszczenie 2–20 osobników na 100 km².
↑ Marcin Karetta: Atlas ptaków. Pascal, 2010. ISBN 978-83-7513-655-5.
↑ ^a ^b ^c ^d Michał Radziszewski: Ptaki Polski. Warszawa: Carta Blanca, 2011. ISBN 978-83-268-0130-3.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Bibliografia

Pavel Vasak: Ptaki leśne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-28-X.
Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: Muza, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.
Detlef Singer: Ptaki drapieżne i sowy - Przewodnik kieszonkowy z serii Świat Przyrody. Warszawa: Multico, 1995. ISBN 83-7073-067-1.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Buteo lagopus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[ibc-2] Rough-legged Buzzard (Buteo lagopus). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-17)]. (ang.).

[iucn-3] Buteo lagopus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-4] Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Accipitrini Vigors, 1824 (Wersja: 2019-03-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-11-08].

[ioc-5] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hoatzin, New World vultures, Secretarybird, raptors. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-11-08]. (ang.).

[gr-6] Species account: Rough-legged Hawk Buteo lagopus. [w:] Global Raptor Information Network [on-line]. The Peregrine Fund. [dostęp 2020-11-08]. (ang.).

[7] Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP "pro Natura", 2003, s. 236. ISBN 83-919626-1-X. Według skali przyjętej przez autorów, dla okresu zimowego nieliczny oznacza zagęszczenie 2–20 osobników na 100 km².

[8] Marcin Karetta: Atlas ptaków. Pascal, 2010. ISBN 978-83-7513-655-5.

[ReferenceA-9] Michał Radziszewski: Ptaki Polski. Warszawa: Carta Blanca, 2011. ISBN 978-83-268-0130-3.

[10] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

PROFILPELAJAR.COM

Myszołów włochaty

Występowanie

Cechy gatunku