Lelkowiec jamajski[3] (Siphonorhis americana) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny lelkowatych (Caprimulgidae). Występował na Jamajce. W 1860 r. miała miejsce ostatnia pewna obserwacja; być może gatunek wymarł.
Taksonomia
Rycina z 1725. Lelkowiec jamajski na górze
Po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego gatunek ten opisał Karol Linneusz w 1758 w 10. edycji Systema Naturae. Nadał mu nazwę Caprimulgus americanus[4]. Wcześniej, w 1725 r., lelkowca jamajskiego opisał Hans Sloane[5]. Opis Linneusza powstał na bazie informacji dostarczonych przez Sloane’a. O rękopis Sloane’a[6] opierała się również charakterystyka gatunku sporządzona po łacinie przez Johna Raya w 1713[7]. Obecnie (2020) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza lelkowca jamajskiego w rodzaju Siphonorhis[8]. Bywał uznawany za jeden gatunek wraz z lelkowcem mniejszym (Siphonorhis brewsteri)[9]. W 2017 istniały 4 spreparowane okazy. Przechowywane były w muzeach w Tring i Nowym Jorku. Znane były szczątki subfosylne, przechowywane wówczas w muzeum na Florydzie[10]. Choć wspominano w literaturze o pięciu okazach, w muzeach zlokalizowano cztery z nich[11].
Morfologia
Długość ciała wynosi 23–25 cm[10]. Dymorfizm płciowy u lelkowców jamajskich jest niedokładnie poznany ze względu na błędne oznaczenia na etykietach okazów muzealnych[12]. Dorosłe samce mają upierzenie rdzawobrązowe, szaro i ciemnobrązowo upstrzone i paskowane. Barkówki wyróżniają się intensywnym ciemnym nakrapianiem, a po bokach – białym paskowaniem. Pokrywy skrzydłowe przed końcem mają płową plamkę. Lotki są ciemnobrązowe, ozdobione nieregularnym rdzawym paskowaniem, jaśniejszym na chorągiewkach zewnętrznych. Sterówki rdzawe, matowe, ciemnobrązowo paskowane. Występują: ciemnobrązowy pasek przedkońcowy i biały pasek końcowy. Gardło i pierś ciemnobrązowe, gardło dodatkowo biało przepasane. W niższej części piersi dostrzec można białe plamy i paski. Brzuch płowy z brązowymi paskami. Samice, być może osobniki młode, są jaśniejsze, z bardziej matową białą plamą na gardle i płowym paskiem końcowym na ogonie[10].
Zasięg, ekologia i zachowanie
Lelkowce jamajskie są endemitamiJamajki[11][12][10]. Wszystkie cztery okazy pozyskano we wschodniej części wyspy[10]. Sloane wspomina, że lelkowce jamajskie miały występować wraz z poprzednimi w chronologii książki ptakami, które zasiedlały lasy[5]. Dokładne wymagania środowiskowe tych ptaków nie są znane. Być może występowały w lasach rosnących na wapiennym podłożu, w półpustynnych zadrzewieniach lub na otwartych przestrzeniach[9]; w takim środowisku pozyskano znane okazy[10]. Według Sloane′a w żołądku jednego z lelkowców znajdowały się chrząszcze, a ogółem ptaki te żywiły się owadami[5].
Status i zagrożenia
IUCN uznaje lelkowca jamajskiego za gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem (CR, Critically Endangered) nieprzerwanie od 1994 (stan w 2021). BirdLife International określa gatunek jako prawdopodobnie wymarły[11]. Ostatni okaz pozyskano w listopadzie 1860. Prawdopodobnie lelkowce jamajskie zawsze były rzadkie, jako że Gosse w 1847 ani żaden z jego korespondentów w latach 30. XIX wieku nie byli w stanie zlokalizować tych ptaków. Najprawdopodobniej do wymarcia przyczyniły się zawleczone na wyspę szczury. Mangusty wprowadzono na Jamajkę w 1872, po ostatnim pewnym stwierdzeniu[10]. W drugiej dekadzie XXI wieku około ¾ pierwotnych lasów na wyspie było wyciętych. Ze względu na nieznane wymagania środowiskowe trudno jest jednak oszacować wpływ niszczenia środowiska na lelkowce[11]. Pod koniec XX wieku pojawiły się doniesienia o obserwacji nieokreślonych lelkowatych w dwóch miejscach na wyspie. Opis nie pasował do żadnego znanego współcześnie z Jamajki lelkowatego[11][10], stąd klasyfikacja gatunku jako krytycznie zagrożonego, nie wymarłego[12].
↑ abCleere, N. & Sharpe, C.J.: Jamaican Poorwill (Siphonorhis americana). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2014. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-22)].
_(6754846679).jpg)
