Pierwsza zabudowa Bożych Darów została wzniesiona w na początku XX wieku, a wraz z nią wybudowano obiekty użyteczności publicznej, w tym szkołę i gospodę, a także sporych rozmiarów dom noclegowy dla samotnych górników. Obszar kolonii zmieniał się z biegiem czasu, a także została ona częściowo wyburzona w latach 70. XX wieku pod nowe budownictwo mieszkaniowe. W 2005 roku w kopalni „Boże Dary” zakończono wydobycie węgla kamiennego.
Kolonia Boże Dary graniczy od północy z resztą Kostuchny (tzw. Górka[3]), natomiast z pozostałych trzech stron jest otoczona przez lasy, z czego dalej na wschód od kolonii znajduje się osada Siągarnia oraz rezerwat przyrody „Las Murckowski”, na południe tyska część miasta Czułów, zaś na zachód katowicka dzielnicaPodlesie[4]. Kolonia położona jest w mezoregionieWyżyna Katowicka (341.13), na obszarze Płaskowyżu Katowickiego[5] zbudowanego z utworów karbońskich. Pod utworami powierzchniowymi, znaczną część Bożych Darów stanowią utwory karbońskie, zaś wschodnią plejstoceńskiegliny zwałowe oraz utwory glacjalne i fluwioglacjalne[6].
Obszar Bożych Darów znajduje się w zlewni kilku rowów, z czego na wschód od zabudowy przepływa Rów Zofia i Rów Murckowski, zaś na północny zachód od osiedla Rów Malownik. Są to dopływy Mlecznej[7]. Do bardziej wartościowych obszarów leśnych w rejonie Bożych Darów należy buczyna pomiędzy Murckami a Kostuchną, stanowiące zbiorowisko leśne z wartościowym starodrzewem bukowym[8]. Na północ od zlikwidowanej kopalni „Boże Dary” znajduje się zwałowisko o powierzchni około 25 hektarów. Było ono przez kopalnię podjęte rekultywacji m.in. poprzez nasadzenia krzewów i zasianie trawy[9].
Historia
Kolonia Boże Dary około 1915 roku (rejon dzisiejszego placu J. Filaka)
Początki kolonii Boże Dary związane są z powstałą w latach 1901–1903 kopalnią węgla kamiennego „Böer” (od 1937 roku „Boże Dary”[1]), powstałą na terenie zwanym Dudowym Gajem[10]. Przy kopalni powstało osiedle patronackie, a wraz z nim dom noclegowy oraz oddana do użytku 1 maja 1916 roku szkoła. W związku z powstaniem kolonii zmieniła się też struktura narodowościowa Kostuchny – pojawiła się ludność niemiecka, którą stanowił głównie dozór kopalni średniego i wyższego szczebla[11]. Dnia 11 sierpnia 1919 roku w kopalni „Böer” („Boże Dary”) rozpoczął się strajk górników[12]. W 1922 roku tereny kolonii Boże Dary włączono do Polski. W tym czasie zmieniono nazwę kopalni i kolonii na Börea, a głównej ulicy z Friedrichstrasse na ulicę Pawią[13].
Kolonia podlegała bezpośredniej administracji księcia pszczyńskiego do 1923 roku, kiedy to kolonię Boże Dary o powierzchni 215 hektarów włączono do gminy Podlesie[1]. W maju 1939 roku obszar kolonii zamieszkiwały 1 103 osoby[14], a na początku września tego samego roku teren kolonii Boże Dary został zajęty przez Niemcy, którzy rozpoczęli przemiany w administracji i szkolnictwie, a także zaczęto prześladować ludność polską[15]. W dniu 25 września 1939 roku zmieniono nazwę kopalni na „Böerschachte”[16]. Dnia 27 stycznia 1945 roku do Kostuchny wkroczyła Armia Czerwona – silniejszy punkt oporu Niemcy zorganizowali na przykopalnianej hałdzie[17].
W 1954 roku po utworzeniu w Bożych Darach Osiedlowej Rady Narodowej[18] kolonię włączono do Kostuchny[19], natomiast w dniu 27 maja 1975 roku Boże Dary włączono wraz z cała Kostuchną do Katowic[20]. Rok później, 1 stycznia 1976 roku połączono kopalnię „Boże Dary” z kopalnią „Murcki”. Na początku lat 70. XX wieku w rejonie obecnego placu J. Filaka wyburzono osiedle domów z początku XX wieku, a w ich miejsce powstał kompleks składający się z czteropiętrowych bloków mieszkalnych[21][19]. Jednocześnie zasypano staw oraz ograniczono obszary terenów zielonych[22]. W 1980 roku w Bożych Darach mieszkało 2 610 osób[18]. Dnia 30 czerwca 2015 roku Spółka Restrukturyzacji Kopalń nabyła Ruch „Boże Dary” kopalni „Murcki-Staszic”, a ze względu na brak opłacalności ekonomicznej przeznaczono go do likwidacji[23].
Kolonia Boże Dary powstała jako osiedle patronackie przy kopalni „Böer” („Boże Dary”) dla jej pracowników[24]. Koncepcję osiedla zaprojektował główny inspektor budowlany księcia pszczyńskiego Alfred Malpricht. Do realizacji ostatecznie przeznaczono skromniejszy jej wariant, lecz zachowano spójny i funkcjonalny układ urbanistyczny w ramach w koncepcji miasta-ogrodu. Wybudowano bogate w detale architektoniczne budynki, a prócz domów mieszkalnych zapewniono dostęp do podstawowych usług, w tym do szkoły i gospody. Przy osiedlu wybudowano linię kolejową, a na wysokości osiedla stację kolejową z dworcem kolejowym, w którym ulokowano restaurację. Łącznie do 1928 roku na terenie kolonii Boże Dary na polecenie księcia pszczyńskiego wybudowano budynki mieszczące 39 mieszkań dla urzędników, 269 mieszkań robotniczych oraz dom noclegowy[22].
Po zakończeniu wydobycia węgla kamiennego w ruchu „Boże Dary” w 2015 roku[23], na obszarze Bożych Darów pozostały jeszcze bądź powstały nowe zakłady prowadzące działalność w innych gałęziach gospodarki, znajdujące się głównie w rejonie likwidowanej kopalni. Wśród nich są: firma budowlana o specjalności instalacyjno-drogowej[30], zakład prowadzący roboty ziemne i wynajmujący sprzęt budowlany[31], oddział producenta systemów bezpieczeństwa w transporcie kolejowym[32], drukarnia[33], producent węży przemysłowych[34] czy laboratorium badań środowiskowych[35].
Głównym ciągiem komunikacyjnym Bożych Darów jest ulica Tadeusza Boya-Żeleńskiego, łącząca od północy Boże Dary z resztą dzielnicy Kostuchna, natomiast od południa z drogą krajową nr 86 i dalej z Tychami[4]. Jest to droga powiatowa o klasie drogi zbiorczej[36]. Drogą tą poruszają się autobusy transportu miejskiego kursującego na zlecenie Zarządu Transportu Metropolitalnego (ZTM). W Bożych Darach znajdują się następujące przystanki: Kostuchna Osiedle, Kostuchna Kopalnia Murcki, Kostuchna Zakłady i Kostuchna Granica [nż]. Zatrzymuje się na niej pięć linii autobusowych, w tym jedna nocna i łączą one miejscowość z pozostałymi częściami Katowic oraz sąsiednimi miastami[37].
Gmach Szkoły Podstawowej nr 29 im. Żwirki i Wigury w Katowicach przy ul. K. Lepszego 2
Działalność edukacyjną w kolonii Boże Dary zainaugurowano 1 maja 1916 roku w nowo wybudowanej szkole, której koszt budowy wyniósł 80 tysięcy marek. Była to szkoła trzyklasowa, do której uczęszczało 157 uczniów. Pierwszym nauczycielem był Boczek z Wartogłowca[12]. W dniu 1 października 1925 roku w kolonii utworzono szkołą dla mniejszości niemieckiej, w której rozpoczęło naukę 58 uczniów[42]. W latach międzywojennych założono też ochronkę dla dzieci przy szkole, którą otwarto 2 października 1933 roku[43]. Nową szkołę powszechną na terenie kolonii Boże Dary wybudowano w 1934 roku. W tym czasie do szkoły na terenie kolonii uczęszczało 316 dzieci[44]. Według stanu z 2021 roku, w kolonii Boże Dary funkcjonuje Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 10 w Katowicach, na który składa się Miejskie Przedszkole nr 41 z Oddziałami Integracyjnymi w Katowicach (ul. J. Koraszewskiego 6) oraz Szkoła Podstawowa nr 29 im. Żwirki i Wigury w Katowicach (ul. K. Lepszego 2)[45]. W 2021 roku do przedszkola uczęszczały 202 dzieci, zaś do szkoły podstawowej 226 uczniów[46].
W dniu 1 marca 1953 roku przy ulicy T. Boya-Żeleńskiego 96 otwarto budynek Zasadniczej Szkoły Górniczej[47]. Przy niej, 1 września 1958 roku zainaugurowano działalność Szkoły Dokształcającej Zawodowej Głównych Warsztatów Naukowych[48]. Dwa lata później otwarto przyzakładową Zasadniczą Szkołę Zawodową dla Pracujących, a w 1962 roku Technikum Górnicze[49]. W 2021 roku przy ulicy T. Boya-Żeleńskiego 96 funkcjonuje Technikum Nr 15 im. Tomasza Klenczara w Katowicach[50].
W 1922 roku przy kopalni „Börea” („Boże Dary”) powstała licząca 18 osób orkiestra muzyczna[51], zaś dwa lata później, w 1924 roku Towarzystwo Czytelni Ludowych założył w kolonii wypożyczalnię książek[51]. Dnia 27 maja 1934 roku na boisku szkolnym odbył się zjazd chórów i szkolnych zespołów artystycznych[44]. W czerwcu 1977 roku w wyniku połączenia kopalń „Murcki” i „Boże Dary” powstał wspólny klub sportowy MK Górnik Katowice[52]. W 2012 roku powołano Uczniowski Klub Sportowy Murki Kostuchna Górnik Katowice, jako kontynuatora Klubu Sportowego MK Górnik Katowice[53]. W MK Górniku Katowice prowadzona jest drużyna seniorów w piłce nożnej, która w sezonie 2020/2021 rozgrywała swoje mecze ligowe w klasie okręgowej. Siedziba klubu znajduje się w Murckach, natomiast stadion z 900 miejscami jest na terenie Bożych Darów, przy ulicy T. Boya-Żeleńskiego 98[54].
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
