Ten artykuł dotyczy chaty pasterskiej. Zobacz też: Koleba (transport), Koleba skalna.

Koleba, koliba, kolyba, – określenie sezonowego schroniska dla pasterzy, myśliwych i drwali^[1]; Użycie w tym znaczeniu powszechne w górzystych rejonach Karpat – w polskiej części Karpat synonim słów szałas oraz bacówka i odnosi się najczęściej do drewnianej chaty, będącej schronieniem dla pasterzy, zwykle bez komina, z otwartym paleniskiem (watra), z którego dym wydobywa się bezpośrednio przez szczeliny między belkami z bali a spoinami w dachu^[2].

Pojęcie znane na całym Podkarpaciu w znaczeniu „szałas pasterski” lub „przenośna budka do spania przy owcach obok koszaru”; w Cieszyńskiem i na Podhalu w znaczeniu „schronienie pod skałą; szałas, szopa; bacówka, chata pasterska w górach”^[2], w niektórych regionach rozumiane jako zwykła chata^[a]. Dla odróżnienia od chatki dla formacji naturalnej stosuje się określenie koleby skalnej^[3], wcześniej koleby myśliwskiej^[4] a dla konstrukcji drewnianej nazwy: koleba pasterska^[4] – jako schronienie dla pasterzy wołów może być nazywana również kolebą wolarską^[5].

Słowo powszechne w nazewnictwie podhalańskim, tzw, karpatyzm^[2]; Słowo znane w wielu językach słowiańskich (polski: koliba, koleba kołbya, czeski i słowacki koliba, bułgarski i macedoński: kolyba, serbski: koleba / koleba, słoweński: koliba). Słowo pochodzenia wołoskiego (por. rum. colíbă "chata"), zapożyczone przez pasterzy ukraińskich i zachodniosłowiańskich za pośrednictwem rumuńskiego z południowosłowiańskiego, gdzie słowo to trafiło z greki. καλύβη („mazanka”, „chata”, „przykrycie”, „zasłona”). Wątpliwa trasa mediacyjna z tureckiego słowa kulübe^[6].